اعتراض به شهادت شهود

استفاده از شهادت شهود و مطلعین در دادگاه‌ها و مراجع قضایی برای اثبات دعایی، یکی از دلایل اساسی در قوانین تعیین شده است.
در بسیاری از پرونده‌ها و دعاوی حقوقی و کیفری، شهادت شهود با شرایط قانونی خاصی، منجر به صدور حکم دادگاه می‌شود.
برای اثربخشی این شهود، ضروری است که شاهدان مربوطه، با رعایت شرایط قانونی، شهادت‌های خود را به درستی ارائه کنند.

گاهی اوقات، شهود ممکن است شرایط لازم را نداشته باشد یا شاید موضوعی که به آن شهادت داده‌اند، دروغ و خلاف واقع باشد و نتوان با آن دعوی را اثبات کرد.
به همین دلیل است که طرف مقابل می‌تواند به شهادت شهود اعتراض کند.
اعتراض به شهادت شهود به معنای تجدید نظر در اطلاعاتی است که شهود ارائه می‌دهد و در چه شرایطی قابل ارائه است، ضروری است.
علاوه بر این، اعتراض به شهادت شهود، آثار حقوقی خاصی دارد که نیازمند بررسی می‌باشد.

به مناسبت فوق، در این مقاله قصد داریم به بررسی مفاهیم مختلفی درباره شرایط و آثار اعتراض به شهادت شهود بپردازیم.
در این بررسی، ما به بحث درباره معنی اعتراض به شهادت شهود، شرایطی که نیاز است اعتراض صورت گیرد و تأثیراتی که این اعتراض در بر دارد، خواهیم پرداخت.

اعتراض به شهادت شهود یعنی چه

تقویت تأیید ادعاها، همچنان یکی از موارد حیاتی در امور حقوقی و کیفری است.
بیانگراست که فردی، غیر از افراد درگیر در ادعا، معلوماتی را از طرف یکی از طرفین به سود یا ضرر یکی از اصحاب ادعا بیان کند.
این مورد باید تأثیرگذاری کافی را در صدور رأی توسط قاضی داشته باشد و ادعای یکی از آنها را تثبیت نماید.

بدون شک، یکی از عوامل اثبات دعوا با توجه به شهادت شاهدان، نیازمند وجود شرایط خاصی است.
به این معنا که هم شاهد و هم شهادت او باید برخی شرایط قانونی را داشته باشند تا قاضی بتواند به آن‌ها استناد کرده و رأی صادر نماید.
به طور مشابه، استدلال در شهادت باید با رعایت کامل اصول اخلاقی صورت گیرد و شاهد باید از ارائه ادعاهایی که با واقعیت در تضاد باشند، به طور جدی خودداری کند.
به عبارت دیگر، ارائه شهادت دروغ‌آمیز منع شده است.

به همین دلیل، اگر فردی که به عنوان شاهد در دادخواست‌های کیفری یا حقوقی مشغول به ادای شهادت است، شرایط زیر را رعایت نکند یا خودش به شرایط شاهد در دادگاه توجه نکند، طرف مقابل که شهادت وی به ضرر او مطرح شده، حق دارد در مورد شهادت او اعتراض کند.
اعتراض طرف مقابل به شهادت گویش را به عبارتی حقوقی "جرح شهود" می‌نامند و این موضوع در قوانین نیز با عنوان "جرح و تعدیل گواهان" ذکر شده است.

به همین دلیل، ضرورت دارد که ما برای توضیح بهتر، "اعتراض به شهادت شاهدان" یا به عبارتی دیگر، "جرح گواهی" را توضیح دهیم.
به طور کلی، هنگامی که خواهان یا شاکی به "شهادت شاهدان" برای اثبات دعوا استناد می‌کند، باید اسامی و مشخصات آنها را در دادخواست یا شکواییه بیان کند و همچنین خوانده دعوی یا مشتکی عنه باید همین کار را در جلسه اول دادرسی انجام دهد.
این امکان را به طرف دیگر می‌دهد که در صورت لزوم، اقدام به "اعتراض به شهادت شاهدان" نماید و به طور اصطلاح "شهادت را جرح" کند.
این موضوع در مقاله "جرح و تعدیل شهادت" به تفصیل توضیح داده شده است.

مفهوم "جرح شهود یا اعتراض به شهادت شهود" در ماده ۱۹۱ قانون مجازات اسلامی بیان شده است که با استفاده از برچسب جرح شهود به این معنا است که یک شخص شهادت می‌دهد ولی شهود، شرایط مورد نیاز برای شهادت را (به ویژه شرط عدالت) ندارند و به صورت شرعی شهادت آنها صحیح نیست.
به عبارت دیگر، برای جرح کردن شهود از شرایط شهادت شهود استفاده می‌شود که در بخش بعد، شرایط لازم برای شهادت شهود را ذکر خواهیم کرد تا بتوانیم به اعتراض به شهادت یا جرح شاهد بپردازیم.

نکته‌ای که باید به آن توجه شود، این است که پس از جرح شهود یا اعتراض به نبود شرایط قانونی در شاهد، طرف مقابل نیز می‌تواند با آوردن شهود دیگر، اثبات کند که شاهدان قبلی، شرایط قانونی لازم برای ادای شهادت را داشته‌اند.
این اثبات معمولا به عنوان "تعدیل شهود" شناخته می‌شود و به معنای اثبات وجود شرایط قانونی لازم در شاهد (از جمله عدالت) است.

به جز از صحت بیماران، که به معنای حضور نداشتن شاهدان قانونی است، اعتراض به شهادت شاهدان در برخی موارد دیگر هم ممکن است که در ادامه، شرایط دیگر اعتراض به شهادت شاهدان و سپس تأثیرات این اعتراض را بررسی خواهیم کرد.

شرایط اعتراض به شهادت شهود

در بخش قبل، به موردی مطرح شد که بحث مربوط به اعتراض به شهادت شهود است و به بررسی آن پرداخته شد.
اما حالا سوال مهم این است که آیا اعتراض به شهادت شهود در شرایط خاصی ممکن است و آیا موضوع شاهد و شهادت باید شرایط خاصی را داشته باشد که بتوان بر آن اعتراض کرد؟ در اینجا، به بررسی شرایط اعتراض به شهادت شهود بر اساس قوانین اقدام خواهیم کرد.

همان‌طوری که قبلاً بیان شد، شاهدان برای صدور حکم توسط قاضی، باید شرایطی شرعی و قانونی را داشته باشند.
یکی از مهم‌ترین شرایط شاهدان، بالغ بودن به معنای اینکه کودکان صغیر قابل قبول برای شهادت نیستند.
همچنین شاهد باید عاقل باشد و شهادت افراد مجنون نیز قابل قبول نمی‌باشد.

علاوه بر این، اعتماد، عدالت و طهارت مولد (حلال زاده بودن) از مشروطیت‌های شهود هستند.
عدم دخالت در مسأله دعوا، عدم وجود دشمنی شخصی با طرفین دعوا و همچنین عدم اشتغال در تکدی و کوله‌بازی، نیز از دیگر شرایطی هستند که شاهدین باید داشته باشند.
در صورت عدم رعایت این شرایط، اعتراض به شهادت شاهدان ممکن است.

وجود "شرایط شهادت شاهد" باید توسط قاضی مورد توجه قرار گیرد.
اگر شاهد یکی از این شرایط را نداشته باشد، شهادت شخص فاقد ارزش است.
علاوه بر قاضی، هر یک از طرفین دعوا می توانند اعتراضی علیه شهادت شاهد مطرح کنند و از دادگاه بخواهند توجهی به شهادت ایشان نشود.

البته، ضرورت ذکر این نکته وجود دارد که طبق قانون قدیم، امکان شاهدانی که توسط بستگان و اعضای خانواده صورت بگیرد در دادگاه وجود نداشت؛ اما در حال حاضر، این ممنوعیت قانونی برداشت شده است.
به همین دلیل، شاهدانی که توسط اقوام و بستگان در دادگاه ارائه می‌شود، ایرادی از نظر حقوقی ندارد و امکان اعتراض به آن وجود ندارد.

همچنین در کنار شرایط لازم برای ادای شهادت توسط شاهدان، در قوانین مدنی، شرایطی دیگر برای صحت شهادت نیز نقل شده است.
در واقع، در قانون مدنی، شهادت باید دارای قطع و یقین باشد و نه با شک و تردید؛ همچنین باید با ادعاها همخوانی داشته باشد و بتواند ادعاها را ثابت کند.
همچنین، شهادت شاهدان باید متناسب و همسان باشد و نباید درباره موضوعات مختلف دیگری صحبت کند.

مهم است به یاد داشته باشید که یکی از مواردی که مورد اعتراض در قبال شهادت شاهدان قرار می‌گیرد، می‌تواند آن باشد که شاهد، ادعاهایی را برای شهادت مطرح کند که با واقعیت مغایرت دارد.
به این معنی که یا به‌دلیل سهو یا فراموشی، ادعاهای مطرح شده در دادگاه صحیح نیستند، یا اینکه از روی عمد، شاهد شهادت دروغ می‌دهد.
در هر حال، شهادت کذب یا دروغ، طبق قانون، به‌عنوان یک جرم شناخته شده است و در صورت اثبات اینکه شاهد شهادت دروغ داده است، به مجازات شهادت کذب در دادگاه محکوم خواهد شد.

آثار اعتراض به شهادت شهود

قبلا در‌باره مفهوم "اعتراض به شهادت شهود" و شرایط موجب عدم اعتبار شهادت شهود در یک پرونده صحبت کردیم.
بسیاری از افرادی که در پرونده‌های خود به شهادت شهودی متهم شده‌اند و معتقدند که شهادت‌های ارائه شده برای آن‌ها شرایط قانونی را رعایت نمی‌کند، قصد دارند تا با اعتراض به این موضوع، حکم دادگاه را تغییر دهند.
بنابراین، مهم است که نحوه اعتراض به شهادت شهود و دلایلی که این اقدام به همراه خواهد داشت را به‌طور کامل بیان کنیم.

بر اساس مقررات قانونی، جرح شهود و به عبارت دیگر، اعتراض به شرایط شهادت شخص شاهد، باید قبل از ادای شهادت توسط شاهد صورت پذیرد.
با این حال، در صورتی که دلایل جدی از جمله جنون، کفر، خصومت شخصی و غیره، پس از ادای شهادت شاهد بروز یابد، مجاز است اعتراض به شهادت او حتی پس از صدور حکم دادگاه انجام شود.
در هر صورت، دادگاه مسئله را بررسی کرده و اقدامات موردنیاز را انجام خواهد داد.

برای حل این مسئله، باید پاسخگوی سؤالی باشیم که در صورت اعتراض به شهادت شهود، چه تبعات و پیامدهایی به وجود می‌آید؟ آیا در صورت عدم وجود شرایط شهادت در قانون مدنی، شهادت ارائه شده به طور کامل نادیده گرفته می‌شود و دادگاه بدون توجه به آن، رای صادر می‌کند؟ به این سؤال پاسخ دادن بسیار حائز اهمیت است.
شرایطی که در قانون ذکر شده، شرایط شهادت شرعی هستند.
به عبارت دیگر، اگر شهود این شرایط را داشته باشند، قاضی مجاز است به آن توجه کند و رای خود را صادر کند.
با استفاده از برچسب‌های html، باید این مسئله را به طرزی که توسط تگ‌های em و strong مشخص شود، بازگو کنیم.

در صورتی که شهود، شرایط شرعی را ندارند و این امر باعث اعتراض طرف مقابل شود و قادر به تحلیل شاهد باشد، اعتبار شهادت شرعی شاهد کاهش خواهد یافت.
با این حال، این موضوع به این معنی نیست که کاملاً باید از شهادت آنها صرفنظر شود؛ بلکه قاضی می‌تواند شهادت آنان را بشنود.
اما میزان اعتبار و اثربخشی شهادت شهودی که شرایط شرعی را ندارند، به طور کامل به تشخیص قاضی منوط است.

به طور مشابه، در این حالت، اثبات حاضری که بدون شرایط است، به عنوان شهادت شواهد قضائی در نظر گرفته می‌شود و احتمالاً می‌تواند نظر قاضی را تغییر دهد؛ اما این همچنین ممکن است به عنوان عدم حضور شاهد در دادگاه در نظر گرفته شده و قاضی ممکن است به آن توجه نکند.
بنابراین، در کل، قاضی قانوناً ملزم به پذیرش اینگونه شهادت نخواهد بود.
به عنوان مثال، پسری که هنوز به سن بلوغ شرعی نرسیده است (مثلاً ۱۴ ساله)، می‌تواند شهادت بدهد، اما در حقیقت شهادت او اعتبار شرعی را ندارد و قاضی می‌تواند به تشخیص خود آن را در نظر نگیرد.
به طور خلاصه، اعتبار شهادت در دادگاه بستگی به شرایطی دارد که فرد مورد نظر باید وفق به آن‌ها عمل کند.
استفاده از تگ‌های و باعث تاکید و تأکید بر برخی اصول و قوانین در این زمینه می‌شود.

علاوه بر این، همانطور که ذکر شد، تقدیم "شهادت دروغ" در دادگاه، جرمی محسوب می‌شود و چنین شاهدی، ممکن است در صورت شکایت طرف مقابل، به خاطر ارائه شهادت دروغ، به مجازات شهادت کذب در دادگاه محکوم شود.
لذا یکی از تأثیرات اعتراض به شهادت شاهدان (در صورتی که شهادت دروغ باشد)، می‌تواند ناظر بر مجازات شاهدی باشد که عمداً در دادگاه شهادت دروغ داده است.
به این منظور، کافی است که نامه‌ایه شهادت کذب، به دادگاه ارائه شود.