بر اساس قوانین مالیاتی، هموطنان ملزم هستند در شرایط خاص، مالیات را پرداخت کنند. به صورت کلی، می‌توان مالیات‌ها را به دو دسته عمده‌ی مالیات مستقیم و مالیات غیرمستقیم تقسیم کرد که هرکدام از آنها مصادیق و موارد خاص خود را دارند. یکی از مهم‌ترین موارد مالیات مستقیم، مالیات بر انتقال املاک مسکونی و تجاری است که در صورت فروش، اجاره‌دهی یا حتی واگذاری سرقفلی آنها، لازم است مالیات پرداخت شود.

"به عبارت دیگر، هنگامی که یک ملک تجاری مانند مغازه به فرد دیگری انتقال می‌یابد، طبق مقررات قانون مالیات‌های مستقیم، فرد انتقال دهنده یا صاحب ملک موظف است مالیات مربوط به انتقال ملک را پرداخت کند. در صورت عدم پرداخت، مالک مشمول جریمه‌های قانونی خواهد بود. بنابراین، پاسخ به این سوال اهمیت دارد که نحوه محاسبه و پرداخت مالیات انتقال ملک چگونه است؟"

برای دادن پاسخ به این سؤالات، در ادامه این مقاله، ابتدا مفهوم مالیات بر نقل و انتقال سرقفلی و روش محاسبه آن را بررسی خواهیم کرد. سپس به سؤالاتی درباره اینکه مسئولیت پرداخت مالیات سرقفلی بر عهده چه کسی است و چگونه باید آن را پرداخت کرد، پاسخ خواهیم داد.

مالیات سرقفلی چیست

بر اساس قانون روابط مالک و مستاجر سال ۱۳۵۶، حق حرفه و تجارت برای مستاجران اماکن تجاری تعیین شده بود. طبق این قانون، پس از اتمام قرارداد اجاره، مالک مجاز نبود مستاجر را مجبور به تخلیه ملک کند. بلکه قرارداد اجاره به صورت خودکار تمدید می‌شد.

بر اساس این قانون، مستاجر می‌توانست همچنان در ملک اجاره شده فعالیت کند. اما اگر مالک به دلایلی مثل تخریب و بازسازی ملک یا استفاده شخصی از آن، تمایل به پایان دادن قرارداد اجاره داشت، بایستی مبلغی به عنوان حق کسب و پیشه به مستاجر پرداخت کند. در این صورت، مستاجر می‌بایست همچنان ادامه فعالیت خود را در مکان اجاره شده راه‌اندازی کند. تاکید می‌شود: به علت تعمیرات و تغییرات ساختمانی یا استفاده صاحبان مالک از ملک برای زندگی، مالک می‌تواند قرارداد اجاره را پایان دهد و در این مواقع مبلغی به عنوان حق کسب و پیشه باید به مستاجر پرداخت شود.

ماده‌ای در قانون روابط موجر و مستاجر مصوب ۱۳۷۶ بندگان، بنام حق سرقفلی، برای مستاجران تجاری تعیین شده است. طبق این حق، مستاجر می‌تواند بعد از امضای قرارداد اجاره و راه‌اندازی کسب‌وکار خود در مغازه، از امکانات مغازه برای رونق تجارت خود استفاده کند. این حق به مستاجر امکان می‌دهد تا از سرمایه‌گذاری و فعالیت خود در مغازه برای بهره‌برداری از حقوق سرقفلی بهره‌برداری کند.

"حق سرقفلی" که به عنوان حمایت از مستاجران املاک تجاری مقرر شده است، قابل انتقال به دیگری است. انتقال "حق سرقفلی" به این معنا است که فرد دیگری، جز مالک سرقفلی، از مکان سرقفلی استفاده کند و در آن به کسب و کار بپردازد. این انتقال بر اساس قوانین مالیاتی، موجب پرداخت مالیات می‌شود که به آن "مالیات سرقفلی" یا "مالیات بر نقل و انتقال حق سرقفلی" می‌گویند. نحوه محاسبه و پرداخت مالیات این نوع از مالیات، در قوانین مالیاتی مستقیم تعیین شده است.

"براساس قانونی که در ماده 59 آن ذکر شده است، مبلغ و میزان مالیات سرقفلی بعد از خرید یک مغازه سرقفلی و فروش آن، همراه با مالیات خرید و فروش و نقل و انتقال املاک، قابل پیش بینی است. بر اساس این ماده، منتقل کردن حق واگذاری محل (یعنی حق کسب و پیشه یا حق تصرف محل یا حقوق ناشی از موقعیت تجاری محل) به پرداخت مالیات سرقفلی مشمول خواهد شد. بنابراین، مالیات سرقفلی به عنوان یک مالیات مطرح می شود که برای انتقال املاک تجاری سرقفلی توسط صاحب حق سرقفلی باید محاسبه شده و به دولت پرداخت شود."

نحوه محاسبه مالیات سرقفلی چیست

در بخش قبل، توضیحاتی درباره مفهوم "مالیات سرقفلی" ارائه شد که به آن اشاره شد که مطابق با قانون مالیات مستقیم، علاوه بر مالیات اجاره مغازه، دارنده حقوق سرقفلی یا حقوق کسب و کار نیز موظف به پرداخت مالیاتی به عنوان "مالیات سرقفلی" می‌باشد. اما ممکن است سوالی پیش بیاید که چگونه این مالیات محاسبه و پرداخت می‌شود؟

بر اساس ماده ۵۹ قانون مالیاتهای مستقیم، هنگامی که حق سرقفلی انتقال پیدا می کند و صاحب حق پول دریافت می کند، مشمول پرداخت مالیات سرقفلی با نرخ ۲٪ است. محاسبه مالیات سرقفلی به این صورت است که اگر صاحب حق سرقفلی مبالغی را دریافت کرده است، باید ۲٪ از آن مبلغ را به عنوان مالیات سرقفلی پرداخت کند. برای پرداخت مالیات سرقفلی، باید اظهارنامه مالیاتی را تنظیم کنید.

مسئله اساسی درباره محاسبه مالیات سرقفلی این است که میزان و مبلغ انتقال سرقفلی در هر معامله متغیر است و بستگی زیادی به عرف دارد. در تبصره 1 ماده 59، در صورتی که ارزش معاملات تعیین نشده باشد، ارزش معاملات نزدیک‌ترین محل مشابه را مبنا برای محاسبه مالیات سرقفلی در نظر می‌گیرد. به عبارت دیگر، در چنین شرایطی، منبع محاسبه مالیات سرقفلی همان ارزش معاملات است که توسط کارشناسان اداره مالیات مشخص می‌شود.

در صورتی که انتقال دهنده مال در حوزه هایی از آن شهرداری، دولت یا مؤسسات وابسته باشد و همچنین در صورتی که ملک به صورت رسمی و تحت نظارت دولتی به نام یکی از ارگان های اجرایی منتقل شده باشد، ارزش انتقال این ملک باید با استفاده از ارزش معاملات روز در نظر گرفته شود. اما اگر این ملک به نحوی دیگر به انتقال برسد و ارزش معاملات روز بالاتر از ارزش سند انتقالی باشد، آنگاه ارزش معاملات روز باید به عنوان مرجع برای محاسبه مالیات استفاده شود. در مراحل بعدی، نحوه پرداخت مالیات را شرح خواهیم داد.

پرداخت مالیات سرقفلی بر عهده چه کسی است

در اقسام قبل، دربارۀ تعریف مالیات سرقفلی و روش محاسبه آن صحبت کردیم. اما مهم‌ترین سؤالی که مطرح می‌شود این است که براساس قانون، چه کسانی موظف به پرداخت این مالیات هستند؟ با توجه به این سؤال، در این قسمت به پاسخ این سؤال می‌پردازیم: مسئولیت پرداخت مالیات سرقفلی بر عهده چه کسانی است?

بر اساس قانون مالیات مستقیم، پرداخت مالیات برای حقوق سرقفلی، وظیفه مالک یا دارنده حقوق سرقفلی است. به این معنا که زمانی که صاحب حقوق سرقفلی، آن را به شخص دیگر منتقل می‌کند، باید به دلیل درآمدی که از فروش یا انتقال حقوق سرقفلی کسب می‌کند، مالیات سرقفلی را پرداخت کند؛ زیرا مالیات بر سرقفلی مشابه سایر انواع مالیات بر درآمد یا مالیات بر حقوق است.

لازم به ذکر است که در صورت بروز توافقی در مورد اینکه کدام فرد موظف به پرداخت مالیات سرقفلی است، توافق مذکور به عنوان معیار عمل خواهد بود و در صورت عدم توافق، قانون مبنا خواهد بود. در این صورت، فرد انتقال گیرنده یا دارنده حق سرقفلی موظف به پرداخت مالیات سرقفلی است. در بخش بعد، راجع به نحوه پرداخت مالیات سرقفلی شرح داده خواهد شد.

نحوه پرداخت مالیات سرقفلی

همانگونه که بیان شد، روش محاسبه مالیات سرقفلی به این صورت است که مبالغ دریافتی مالک یا صاحب حق، در تاریخ انتقال حق سرقفلی، مشمول پرداخت مالیات می‌شود و صاحب حق موظف است مالیات سرقفلی را پرداخت کند. اما سوالی که مطرح می‌شود این است که چگونه می‌توان مالیات سرقفلی را پرداخت کرد و آیا پرداخت‌کننده (دارنده حق سرقفلی) فرصت زمانی مشخصی برای پرداخت مالیات سرقفلی دارد؟

در جواب به این پرسش، باید اشاره کرد که روش پرداخت مالیات سرقفلی به این صورت است که صاحب حق سرقفلی یا فرد انتقال دهنده آن، باید در ۳۰ روز پس از تاریخ انجام معامله انتقال سرقفلی ملک مورد نظر، اظهارنامه مالیاتی را تنظیم و مالیات سرقفلی را پرداخت نماید.

نحوه پرداخت مالیات سرقفلی به شکلی است که ابتدا باید اظهارنامه مالیاتی را تنظیم و ارائه دهید. برای این منظور، باید ابتدا کد رهگیری مالیاتی را دریافت کنید. سپس، با مراجعه به سایت سامانه عملیات الکترونیکی tax.gov.ir ، اظهارنامه مالیاتی خود را تنظیم و ارسال کنید. از طریق این سامانه، می توانید همچنین فیش مالیاتی خود را پرداخت کنید. مهم است بدانید که استفاده از تگهای قوی (strong) و تاکید (em) در متن باعث می شود تا کلمات موردنظر به طور ویژه برجسته شوند.

لطفاً توجه داشته باشید که اگر فرستنده، در طول مدت زمان سی روز تعیین شده، اظهارنامه مالیاتی را برای پرداخت مالیات سرقفلی تنظیم نکند و تلاشی برای پرداخت عوارض مالیاتی نکند، علاوه بر بدهی مالیاتی خود، جریمه‌ای برابر با 10 درصد مالیات سرقفلی نیز باید متحمل شود که جریمه‌ای قابل بخشش نخواهد بود. همچنین، در صورتی که مالیات سرقفلی در مهلت مقرر پرداخت نشود، به ازای هر ماه تأخیر در پرداخت مالیات سرقفلی، جریمه‌ای برابر با دو و نیم درصد مالیاتی تعیین خواهد شد.