داوری طلاق

مادرزادی، در قوانین دین اسلام، خلاقیت و ابتکار تحت عنوان ارزشمندترین ویژگی‌ها در نظر گرفته می‌شود.
خداوند به ما توصیه می‌کند که همواره به هنر و استعدادهایمان پایبند باشیم و آنها را توسعه دهیم.
از طرفی، تنش‌ها و اختلافات در روابط زناشویی می‌تواند باعث بروز مشکلات جدی شود.
در صورتی که تلاش‌های مکرر برای حل این اختلافات با شکست روبرو شود، ممکن است این راه حل جدایی و طلاق باشد که عنوان "مکروه‌ترین حلال خداوند" را دارد.
در این شرایط، طلاق تنها آخرین راه حل است و زوجین باید به دادگاه مراجعه کنند تا درخواست خود را رسمی کنند.

تجربه طلاق به همراه خود مراحلی را در دادگاه خانواده به همراه دارد که از جمله آنها می‌توان به داوری در طلاق اشاره کرد.
این روش با هدف حل و فصل برخورد بین همسران و منزوی کردن آنها از تصمیم طلاق، در قانون تعبیه شده است.
این داوری مختص به خود است و ضروری است که توسط افرادی با شرایط مشخص و با پرداخت هزینه قانونی صورت گیرد.

در این مقاله، ابتدا به سوالی پاسخ خواهیم داد که آیا داوری طلاق یک الزام است یا خیر.
سپس، شرایط، مراحل، مدت زمان و هزینه‌های این نوع از داوری را توضیح خواهیم داد.
در پایان نیز، یک نمونه نظریه داوری طلاق را به ارمغان خواهیم آورد.

آیا داوری طلاق الزامی است؟

یکی از مفاهیم مهم در حل اختلافات خانوادگی، مفهوم «داوری طلاق» است.
داوری طلاق به معنای استفاده از روشی به نام «داوری در دعاوی خانوادگی» است که در آن دو طرف برخوردار از سمت قضایی نبوده و با دستور شعبه قضایی، اقدام به تشکیل جلساتی جهت حل و فصل در اختلافات زوجین و لغو طلاق می‌کنند.
در این جلسات، با تلاش و هماهنگی دو طرف، تصمیمات و پیشنهادات خود را به دادگاه اعلام می‌کنند تا در نهایت اختلافات آنها حل شده و یک گزارش نهایی ارائه شود.

با توجه به اینکه طلاق نیازمند داوری است و این امر ممکن است هزینه‌هایی را به همراه داشته باشد و همچنین فرآیند جدایی را طولانی‌تر کند، برخی افرادی که دادخواست طلاق آنها به داوری ارجاع داده شده است، با این سوال مواجه می‌شوند که آیا داشتن داوری برای طلاق ضروری است یا خیر.

برای دادن پاسخ به این سؤال، باید به قانون حمایت خانواده که در سال ۱۳۹۱ تصویب شده، مراجعه کنیم.
ماده بیست و هفت این قانون می‌گوید: در همه موارد درخواست طلاق، به جز طلاق توافقی، دادگاه باید به منظور ایجاد صلح و سازش، موضوع را به داوری ارجاع دهد.
.
.

با توجه به استفاده از لفظ "باید" توسط قانونگذار در ماده فوق، در دعاوی طلاق، ضروری است که پرونده به داوری داورانی با شرایط قانونی ارجاع داده شود.
در این ماده، دو نکته حائز اهمیت است:

قانون به تعیین می‌کند که در موارد ناموافقی، ارجاع پرونده به دادگاه داوری طلاق الزامی است.
طلاق در سیستم حقوقی کشور ما به سه نوع تقسیم می‌شود: طلاق از سوی زن، طلاق از سوی مرد و طلاق توافقی.
در ماده 27 قانون طلاق از عبارت "با استثناء طلاق توافقی" استفاده شده است، پس به نظر می‌رسد که ارجاع به دادگاه داوری طلاق صرفا برای طلاق از سوی زن و طلاق از سوی مرد الزامی است.

"مشاوره خانواده بهزیستی یک جایگزین مناسب برای داوری طلاق است و درباره طلاق توافقی صحبت می‌کند.
ماده ۲۵ قانون حمایت خانواده می‌گوید: «اگر زوجین تمایل به طلاق توافقی داشته باشند، دادگاه باید آن را به مرکز مشاوره خانواده ارجاع دهد.
.
.
».
در حال حاضر، زوجین برای طلاق توافقی باید به سامانه تصمیم طلاق مراجعه کرده و نوبت مشاوره را دریافت کنند و قبل از تقدیم درخواست طلاق توافقی، نظر مشاور خانواده را به دست آورند.
"

شرایط داوری طلاق

قبول مسئولیت و انجام فرایند داوری در موارد طلاق، مشابه سایر سازمان‌های تعیین شده در قوانین مختلف، مانند داوری در موارد حقوقی، به برخی شرایط ویژه نیاز دارد که شخص‌ها فقط در صورت داشتن این شرایط، می‌توانند مسئولیت قبول داوری در موارد طلاق را بپذیرند و همچنین هزینه‌های مربوطه را دریافت کنند.
این شرایط داوری در موارد طلاق، مشابه شرایط داوری در موارد حقوقی، در قانون به طور واضح تعریف شده است و در ماده 28 قانون حمایت از خانواده و تبصره‌های آن، توسط قانون‌گذار تعیین شده است.
البته، برخی از این شرایط استثناهایی دارند که در ادامه به توضیح آن‌ها می‌پردازیم.
شرایط داوری در موارد طلاق شامل موارد زیر است:

تعیین داور طلاق باید از بین اعضای خانواده و نزدیکان زوجین انجام شود.
به این صورت که هر یک از زوجین باید یک فرد از خویشاوندان خود را به دادگاه معرفی کنند، تا برای داوری در مورد طلاق آنها اقدام نماید.
این شرایط اما دارای دو استثنا است.

در صورتی که بین خویشاوندان زوجین، هیچ فردی با شرایط قانونی وجود ندارد، یا زوجین، به اقوام خود دسترسی ندارند، یا اقوام آنها از پذیرش داوری امتناع کنند، زوجین می‌توانند داور خود را از میان افرادی که خویشاوند آنها نیستند، انتخاب کنند.

در صورتی که هر یک از زوجین قادر به انتخاب داور برای رسیدگی به موضوع طلاق نباشند یا تمایلی به انتخاب داور نداشته باشند، مسئولیت تعیین و معرفی داور با دادگاه خواهد بود و دادگاه یک داور با شرایط قانونی را تعیین و معرفی خواهد کرد.

داوران برای شرکت در این فعالیت باید سن حداقل 30 سال داشته باشند.

متخصصان طلاق در امور مربوط به شرعیت، خانواده و اجتماعی باید تجربه کافی و آگاهی لازم را داشته باشند.

داور طلاق باید یک شخص متاهل باشد، بنابراین افراد مجرد شرایط لازم برای داوری در پرونده‌های طلاق را ندارند.
با این حال، تبصره 1 ماده 28 یک استثناء را تعریف می‌کند.
طبق این تبصره، در صورتی که همسر داور از همسرش جدا شده باشد یا اگر همسرش فوت کرده باشد، محارم او می‌توانند به عنوان داور طلاق انتخاب شوند.

به طور واضح، در قانون حمایت خانواده، هیچ اشاره‌ای به جنسیت داوران و آنکه آن‌ها مرد یا زن هستند، وجود ندارد.
بنابراین، هر کسی، بدون تفاوت جنسیتی، می‌تواند به عنوان داور طلاق انتخاب و نظر خود را اعمال کند.

مراحل داوری طلاق

درباره موضوع داوری در طلاق، باید به یک مسئله دیگر نیز پرداخت.
این مسأله مربوط به روند دادرسی و مراحلی است که در داوری طلاق انجام می‌شود.
در قانون حمایت خانواده و آیین نامه‌های آن، مراحل داوری طلاق بصورت کامل تعریف شده است.
طبق این قانون و آیین نامه‌ها، فرایند داوری در طلاق شامل مراحل زیر است.

بعد از ارجاع پرونده طلاق به شعبه دادگاه خانواده، وقت رسیدگی تعیین می‌شود و از طریق سامانه ثنا به طرفین اعلام می‌شود.
در جلسه دادرسی، قاضی در ابتدا سعی می‌کند با استفاده از سازش، بین طرفین توافقی برقرار کرده و آنها را از طلاق منصرف سازد.

در صورتی که هر دو طرف به تصمیم خود در مورد جدایی پایبند باشند، قاضی پرونده امر را به توجیهی ارجاع می‌دهد.
در این ارجاع، مهلتی برای تعیین توجیهی تعیین می‌شود و هر دو طرف موظف هستند تا در این مهلت، اشخاصی که می‌توانند مناسبت‌های مربوطه را دارا هستند را معرفی کنند.

پس از انتخاب "اعضای هیئت داوران"، می‌بایست "هزینه داوری در پرونده طلاق" را واریز کرده و پذیرش سمت داوران انتخاب شده را به عمل آورده، طبق ماده ۱۴ آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از خانواده عمل نمایید.
داوران می‌بایست با برگزاری یک یا چند جلسه، با حضور هر دو طرف (زوجین) و در صورت عدم حضور آنها، بدون حضور زوجین یا یکی از آنان، تلاش نمایند تا اختلافات را فصل و اتحاد را بازسازی کنند و نتیجه را در مهلت تعیین‌شده به دادگاه اعلام کنند.
این فعالیت توسط داوران موظفی است و جهت رفع اختلاف و بهبود سازش و تعادل بر خلافیت خود اقدام نمایند.

اگر توافق طرفین و انصراف آنها از طلاق اساس نظریه‌ی داور طلاق باشد، دادگاه، طبق این نظریه، اقدام به صدور گزارش اصلاحی خواهد کرد.
اما اگر داوران به اصرار زوجین برای طلاق و جدایی نظر داشته باشند، دادگاه نباید به نظر داور تعلق گیرد و ممکن است تا زمانی که شک می‌کند زوجین از طلاق منصرف شوند، صدور رای طلاق را به تعویق بیندازد.

مدت زمان داوری طلاق

منسجم سازی پرونده های قضایی و پیگیری مراحل رسیدگی به آنها با هدف کاهش زمان‌بر بودن روند دادرسی، یکی از اهداف مهم سازمان دادرسی است.
بنابراین، تعیین مدت زمان مورد نیاز برای هر مرحله از اقدامات پرونده، مانند مدت زمان صدور حکم طلاق توافقی، توسط قانونگذار برای جلوگیری از طولانی شدن روند رسیدگی، ضروری است.
در نتیجه، اقدامات لازم در زمان مقرر انجام ‌شده و تأخیر در رسیدگی به پرونده‌ها کاهش می‌یابد.

در مورد طول زمانی داوری طلاق، باید دو جنبه را از یکدیگر متمایز کنیم: طول زمان مورد نیاز برای تعیینداور، از سوی طرفین و مدت زمان لازم برای ارائه نظریه داوری.
مقررات مربوط به مدت زمان این دو نکته به ترتیب در ماده ۲۸ قانون حمایت خانواده و آیین نامه اجرایی شماره ۱۳ تعیین شده است، ما در این مقاله به توضیح آن‌ها می‌پردازیم.

با توجه به ماده 28 قانون حمایت خانواده، آنها که در دعوای طلاق به طور مشترک اقدام به تعیین داور می‌کنند، ملزمند ظرف مدت یک هفته از ابلاغ قرار ارجاع، داوران مناسب را انتخاب کرده و آنان را به دادگاه معرفی نمایند.

اینکه چقدر زمان مورد نیاز برای ارائه نظریه داوری در پرونده طلاق است، براساس ماده ۱۳ آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت خانواده تعیین می‌شود.
دادگاه رسیدگی کننده به این پرونده مدت زمانی معقول برای ارائه نظریه داوری تعیین می‌کند و آن را در درخواست ارجاع به داوری ذکر می‌کند.
در صورت نیاز یا درخواست داوران، این مدت زمان می‌تواند تمدید شود.

هزینه داوری طلاق

یکی از مسائل مهم در رابطه با انجام داوری در موارد طلاق، مربوط به هزینه‌های مربوط به این فرایند است.
در این بخش، ما قصد داریم به سؤالی که درباره هزینه داوری در طلاق مطرح شده است، پاسخ دهیم.
به عبارت دیگر، ما در اینجا به بررسی این موضوع می‌پردازیم که چگونه هزینه داوری در موارد طلاق محاسبه می‌شود و چقدر حق الزحمه داور طلاق است.

به شکلی کاملاً متفاوت به سوال اینکه "هزینه داوری در طلاق چقدر است؟" پاسخ می‌دهیم.
باید توجه داشت که طبق ماده 15 آیین‌نامه اجرای قانون حمایت خانواده، داور طلاق به عنوان یک مرجع قرارگیری می‌تواند درخواست حق الزحمه داشته باشد.
در این شرایط، فرد درخواست دهنده و فرد درخواست‌کننده ملزم به پرداخت هزینه داوری در طلاق می‌باشند.
در حال حاضر، این هزینه معادل صد هزار تومان است.

نکته مهمی که باید در ارتباط با هزینه داوری طلاق به آن توجه شود این است که طبق ماده ۵ قانون حمایت خانواده، در صورت توان مالی کمتر یکی از طرفین، دادگاه مجاز است برای پرداخت هزینه داوری، از آن طرف معافیت دهد.
این بدان معناست که طرفی که به توان مالی کافی برای پرداخت هزینه داوری ندارد، نیازی به پرداخت آن هزینه نخواهد داشت.