یکی از حقوق مهمی که طبق قانون و شرع به زن تعلق دارد، حق مهریه است. مهریه با عقد نکاح بین زن و مرد تعیین می‌شود. طبق قانون مدنی، زن به طور خودکار صاحب مهریه می‌شود و مرد از همان لحظه متعهد می‌شود که مهریه همسر خود را پرداخت کند. عادتاً، در هنگام دعوای طلاق در دادگاه، مطالبه مهریه مطرح می‌شود.

«مهریه» حقی است که از لحظه عقد برای «زن» بروز می‌کند. اما بسیار پیش می‌آید که «مرد» قبل از پرداخت «مهریه همسرش»، درگذشت کند. البته در قوانین مربوطه، تعیین شده است که تمام بدهی‌ها، حتی در صورت فوت فرد، باید پس از انجام فرآیندهای لازم از طریق محل ما ترک، پرداخت شود. «مهریه» نیز باید به عنوان یک نوع بدهی در نظر گرفته شود.

موضوع این مقاله، پاسخ به چند سوال درباره مهریه است. در ابتدا، تعبیر مهریه چیست و در چه شرایطی به زن تعلق می‌گیرد؟ سپس، تکلیف مهریه پس از فوت شوهر چگونه است و در چه شرایطی مهریه بعد از فوت شوهر به زن تعلق می‌یابد؟ همچنین در آخر، قوانین مربوط به مهریه زن چگونه تعریف شده‌اند؟ در پایان نیز به روش‌های مطالبه مهریه پس از فوت شوهر می‌پردازیم.

مهریه زن چیست

یکی از حقوق مالی مهم که بر اساس قرارداد ازدواج به زن تعلق می‌گیرد، مهریه است. به‌طور قانونی، همواره زن به‌عنوان مالک مهریه به حساب می‌آید و تصرفات مختلفی را در مورد آن می‌تواند انجام دهد. بنابراین، زن بلافاصله پس از عقد ازدواج، مالک مهریه‌ای است که قبل و بعد از درگذشت همسر بر عهده او قرار دارد و می‌تواند به هر نحوی آن را درخواست کند، حتی با بخشیدن مهریه می‌تواند بدهی مرد را کاهش دهد.

یکی از شرایط ضروری در ازدواج موقت، تعیین مهریه است. مهریه به معنای مبلغی است که زن از همسر خود به عنوان شرط تعیین می‌کند. اگر مهریه زن در عقد موقت مشخص نشود یا زن هیچ مهریه‌ای نداشته باشد، عقد به درستی انجام نمی‌شود. اما در عقد دائم، تعیین مبلغ مهریه ضروری نیست و مهریه مشخص نشده هم می‌تواند منجر به انجام عقد صحیح شود.

بنابراین زن هرگز قادر به مطالبه مهریه نیست، حتی پس از درگذشت شوهر. در رابطه با مسائل مانند رابطه نامشروع، نشوز و عدم تمکین او، ارتباطی با دریافت مهریه از سوی او و پرداخت مهر زوجه توسط مرد وجود ندارد.

شرایط مهریه زن بعد از فوت شوهر

همان‌طور که پیشتر بیان کرده بودیم، زن در همان لحظه‌ای که عقد خود را انجام می‌دهد، به صورت قانونی مالک مهریه می‌شود و هر زمانی که بخواهد می‌تواند آن را دریافت کند. به سوالی که درباره وظیفه پرداخت مهریه پس از فوت شوهر مطرح شده است، باید گفت که مهریه زن یک وظیفه دینی است که به عهده مرد قرار دارد و به عبارتی به عنوان بدهی‌های مرد محسوب می‌شود و مهر زوجه پس از فوت شوهر نیز به همان‌شکلی که دیگر بدهی‌های او از ترکه او پرداخت می‌شود.

اگر پیش از برقراری ارتباط جنسی با همسرش، مرد فوت کند، همسر همچنان حق دریافت مهریه را از وارث مرد دارد و این در مقایسه با طلاق تفاوتی دارد زیرا مهریه دختر باکره پس از طلاق نیمی از مقدار مهریه مشخص شده در عقد است. اما اگر همسر پیش از برقراری ارتباط زناشویی فوت کند، زن حق دریافت کامل مهریه را خواهد داشت.

طبق ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی وراث می‌توانند بدون اینکه به پرداخت مهریه ملزم شوند. در صورتی که ترکه به اندازه کافی برای پرداخت مهریه یا سایر بدهی‌های متوفی نباشد، اموال باقی مانده به نسبت بدهی‌ها بین اعتبارجویان تقسیم می‌شود. طبق ماده ۲۲۸ اگر وراث بخواهند، می‌توانند مهریه را از مال خود یا از ترکه پرداخت کنند و هیچ ممانعتی وجود ندارد.

«مهریه پس از فوت همسر»، برای هر دو نکاح دائم و موقت، قابل درخواست است و در این جنبه ها هیچ تفاوتی ندارند، تنها تفاوت آن‌ها در این است که اگر نکاح موقت ثبت رسمی نشده باشد، امکان درخواست آن از طریق اجرای ثبت وجود ندارد.»

مهریه زن دوم بعد از فوت شوهر

همانطور که اشاره شد، یکی از مسائل حائز اهمیت در مورد حقوق زنان پس از فوت شوهر، پرداخت مهریه است. طبق قوانین و مقررات، در هنگام ازدواج، زن مستحق دریافت مهریه می‌شود و تفاوتی بین مهریه زن بعد از فوت شوهر با زن اول وجود ندارد. همچنین، هر زن مستحق دریافت مهریه همسر دوم می‌باشد بدون در نظر گرفتن پایبندی مرد به این ازدواج طوق بستگی دارد یا نه. اگرچه در ازدواج موقت، زن و مرد از هم ارث نمی‌برند، اما در قضیه تعیین مهریه، قواعدی متفاوت وجود دارد و همسر پس از درگذشت همسر مرحوم می‌تواند مهریه خود را از وارثان دریافت کند.

"از نظر قانون، مهر زوجه در مقایسه با مهریه زن، هیچ اولویتی ندارد."

چگونگی دریافت مهریه زن بعد از فوت شوهر

بر اساس قوانین حقوق مدنی، هنگامی که یک فرد درگذشت می‌کند، در ابتدا باید بدهی‌ها و دیون‌های مالی او پرداخت شوند و سپس، در صورت بقایتی، به طور منصفانه میراث بین وراث تقسیم می‌شود. از اینرو، اگر مردی درگذشته و هنگام حیات، مهریه همسرش را پرداخت ننموده باشد، زن ایراد مطالبه کرده و مهریه خود را درخواست نمائید. روند دریافت مهریه زن پس از وفات همسر به شرح زیر است:

اصرار بر ثبت نام: درخواست دریافت مهریه از طریق ثبت نام مرحله اول برای دریافت مهریه است. طبق ماده ۹۳ قانون ثبت املاک و اسناد: "تمام سند های رسمی مربوط به معاملات املاک باید به طور مستقل و بدون نیاز به مراجعه به دادگاه ها، ثبت شوند و قابل اجرای قانون هستند." به علت اینکه سند ازدواج نیز به عنوان یک سند رسمی در نظر گرفته می شود و مبلغ مهریه هم در آن مشخص شده است، زن باید با مراجعه به دفتر ثبت اسناد، مهریه خود را ادعا کند و سپس این مرجع آن را به وراث شوهر اعلام می کند تا مهریه برای زن پرداخت شود. هزینه درخواست مهریه در اجرای ثبت، معادل یک بیستم مبلغ مهریه می باشد.

لزوم حضور زن در دفترخانه جهت صدور اجرائیه مهریه بعد از ازدواج از دست نرفته، مهم است. برای این منظور، زن با حضور در دفترخانه ای که ثبت ازدواج در آن انجام شده، می تواند اجرائیه پرداخت مهریه را از دفترخانه دریافت کند. سپس ورثه از طریق پست سفارشی با در اختیار داشتن اجرائیه مهریه آگاه شده و در صورت عدم پرداخت مهریه توسط ورثه در مدت ده روز از دریافت ابلاغیه، ترکه مهر و موم و توقیف اموال انجام می شود. در صورتی که زمینه توقیف اموال فراهم نباشد، زن بعد از دریافت گواهی از اداره ثبت، می تواند از طریق دادگاه اقدامات لازم را انجام دهد.

در حالتی که زن برای دریافت مهریه‌اش از طریق ثبت در دادگاه موفق نشد، می‌بایست درخواست خود در خصوص مهریه را به طرفیت وراث متوفی به دادگاه خانواده ارائه دهد. هزینه دادرسی مربوط به مهریه در دادگاه، سه و نیم درصد از مبلغ مهریه است. مهریه زن بر اساس ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی، مستحق الذکر است، به این معنی که پرداخت مهریه در اولویت قرار دارد نسبت به سایر بدهی‌ها.

وراثتداران به موجب قانون مجبور نیستند به جز ترکه، هر چیزی به بستانکاران بدهند. در صورتی که ترکه برای تسویه کل بدهی‌ها کافی نباشد، آن را میان همه بستانکاران براساس حقوق آنها تقسیم می‌کنند. در هنگام تقسیم، بدهی‌هایی که بر اساس قانون اولویت و مزیت دارند، رعایت خواهند شد. بستانکاران زیر، به ترتیب حقوق آنها نسبت به دیگران، عبارتند از: 1. طبقه چهارم: الف) نفقه زن به موجب ماده 1206 قانون مدنی ب) مهریه زن تا مبلغ ده هزار ریال

همچنین طبق قانون مذکور، در صورت وجود دعوایی مبنی بر پرداخت مهریه پس از درگذشت مرد، متوفی به ورثه های خود ملزم به پرداخت مهریه باقیمانده از اموال خود است. بنابراین، زن بدون اجازه وراث مرد امکان دریافت مهریه را نخواهد داشت و تنها محل پرداخت آن از ترکه متوفی است، مگر اینکه وراث به پرداخت مهریه رضایت داشته باشند. همچنین، در صورتی که دارایی های متوفی کافی نباشد، به نسبت مطالبات هر فرد، دارایی ها بین طلبکاران تقسیم می شوند.