رجوع شاهد از شهادت در دادگاه و پیامدهای آن

قانون آیین دادرسی مدنی، مفاد مهمی را درباره ادله اثبات دعاوی در امور حقوقی و کیفری بیان می‌کند.
یکی از انواع ادله اثبات دعوا، استفاده از شهادت یا گواهی می‌باشد که شرایط خاص خود را دارند.
قانون بطور مفصل شرایط استماع شهادت، شرایط شاهد، شرایط استفاده از گواهی یا شهادت و دعاوی قابل اثبات با استفاده از شهادت را تعیین کرده است.

"با وجود اینکه شهادت، در دادگاه به عنوان دلیلی برای تأیید دعوا مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما گاهی اوقات شاهد ممکن است از شهادت خود در دادگاه‌، به طور قاطعانه دست بکشد و به طور مجازی به حالتی قبلی بازگردد.
این عمل در آیین‌نامه دادرسی مدنی به عنوان "رجوع از شهادت" شناخته می‌شود و تبعاتی را به دنبال خواهد داشت.
"

با توجه به تبعات جدی این موضوع، در این مقاله، به بررسی مفهوم "رجوع از شهادت" در دادگاه پرداخته و امکان یا عدم امکان آن را از لحاظ قانونی توضیح خواهیم داد.
همچنین، پس از آن، پیامدهای پس گرفتن گواهی را بررسی می‌کنیم و روش‌های پس گرفتن شهادت در دادگاه و در دفترخانه را شرح می‌دهیم.
در انتها، با در نظر گرفتن توضیحاتی درباره رجوع و عدول از شهادت در دعاوی کیفری، یک نمونه متن مربوط به این موضوع را ارائه خواهیم کرد.

رجوع از شهادت یعنی چه

"جلب توجه: شاهدان بایدیند آثار سرسخت دیگری داشته باشند که قانونگذاران آن‌ها را در قوانین آیین دادرسی مدنی و کیفری تدارک دیده‌اند و تنها زمانی می‌توانند آن‌ها را به عنوان دلیل بر اثبات ادعا و دعوا مورد استفاده قرار دهند که شرایط آن‌ها برقرار باشد.
به معنای رجوع به شهادت، اصطلاحی است که در این زمینه معمول است.
"

موضوع "رجوع از شهادت" در حوزه فقه مورد توجه ویژه قرار گرفته است و حکماً درباره آن بحث و بررسی صورت گرفته است.
اما از منظر حقوقی، تنها ماده ۱۳۱۹ قانون مدنی و ماده ۱۹۸ قانون مجازات به موضوع "رجوع از شهادت در دادگاه" پرداخته و آثار حقوقی ناشی از آن را ذکر کرده اند.

معنای ارتکاب "رجوع از شهادت" در واقع به این معناست که شاهد، به خلاف حقیقت، تمام یا بخشی از شهادت خود را در دادگاه اعلام کند و اظهار کند که دربارهٔ این موضوع هیچ اطلاعی ندارد.
اگر فرد عمداً شهادت دروغ بدهد و در نتیجه به "رجوع از شهادت" درآید، به اتهام شهادت دروغ مجازات خواهد شد.

آیا شاهد می تواند شهادتش را پس بگیرد

یکی از سؤالات متداول در بحث "شهادت" این است که آیا شاهد می‌تواند، در دادگاه، اقدام به پس گرفتن گواهی خود بکند یا خیر؟ به همین دلیل در این بخش از مقاله، ما قصد داریم به بررسی امکان یا عدم امکان پس گرفتن گواهی در دادگاه توسط شاهد ادا کننده شهادت بپردازیم.

برای ارزیابی امکان دریافت مجدد شهادت از سوی شاهد در دادگاه، به ماده 319 قانون مدنی مراجعه می‌کنیم.
این ماده تصریح می‌کند: «در صورتی که شاهد از خودش شهادت خود را باطل کند و یا مشخص شود که شهادت‌های ارائه شده مخالف با واقعیت هستند، شهادت او معتبر نخواهد بود.
»

پیامدهای رجوع از شهادت چیست

یکی از جوانب حائز اهمیت دربارۀ موضوع رجوع شاهد از شهادت، پیامدهای پس‌گرفتن گواهی در دادگاه است.
در این رابطه، قصد داریم در این قسمت از مقاله این موضوع را از منظر قانون مورد بررسی قرار دهیم.

در دین اسلام، دربارهٔ این مسائل، توجه ویژه‌ای شده است و علما در تبیین احکام دینی، دربارهٔ این مسائل تلاش کرده‌اند.
اما در حوزهٔ حقوق، تنها شهادتی که از آن استناد می‌شود، دانسته شده است که بدون اثر است و هیچ توجه کافی به جزئیات این موضوع نشده است، نه در قوانین و نه در متون حقوقی.
زوایای حقوقی این موضوع به طور کامل توضیح داده نشده است.
با این حال، با توجه به اصول کلی، می‌توان پیامدهای لغو شدن گواهی را به دو دستهٔ "لغو شاهدی قبل از ابلاغ حکم قطعی" و "لغو شاهدی بعد از ابلاغ حکم قطعی" تقسیم و بررسی کرد.

پس گرفتن شهادت در دادگاه و در دفترخانه

در بخش‌های قبل، ما در مورد امکان "پس گرفتن شهادت در دادگاه" در قالب قانون مدنی صحبت کردیم و بیان کردیم که این امر امکان‌پذیر است.
در این بخش از مقاله، می‌خواهیم درباره روش پس گرفتن "گواهی در دادگاه و دفترخانه اسناد رسمی" بحث کنیم و بپرسیم آیا امکان پس گرفتن شهادت از طریق تنظیم سند رسمی در دفترخانه نیز وجود دارد یا خیر؟

در پاسخ به سؤالی که می‌پرسد آیا می‌توان با تنظیم یک سند رسمی در دفترخانه از شهادت رجوع کرد یا خیر، می‌توانیم بگوییم که بله، امکان وجود دارد.
در صورتی که شخصی که شهادت علیه یک فردی را داده است، همراه این فرد به دفترخانه اسناد رسمی مراجعه کند و پس از تنظیم سند رجوع از شهادت و تایید اعتبار امضای خود، این سند را به دادگاه رسیدگی کننده به پرونده ارائه دهند.
به این ترتیب، نیاز به حضور شاهد برای رجوع از شهادت در دادگاه برطرف می‌شود.

نسبت به بازیابی شهادت در دادگاه، روندی وجود دارد که در آن شاهد، با توجه به لایحه یا شفاهی، شهادت خود را به دادگاهی که به پرونده رسیدگی می‌کند، اعلام می‌کند.
در صورتی که پرونده در مرحله‌ای خاص قرار داشته باشد، شهادت شاهد بسته به زمان اعلام آن در دادگاه، تاثیری بر پرونده خواهد داشت و با در نظر گرفتن شهادت شاهد، رأی مناسبی صادر می‌شود.

رجوع و عدول از شهادت در دعاوی کیفری

پس از آشنایی با نحوه "رجوع از شهادت" در دفترخانه و "در دادگاه"، در این بخش از مقاله، می‌خواهیم به شرح قانون مجازات اسلامی جدید، مطالعه‌ای درباره "رجوع و عدول از شهادت در دعاوی کیفری" داشته باشیم.
جهت این منظور، بایستی به ماده ۱۹۸ قانون مجازات اسلامی رجوع نماییم.
این ماده تعیین می‌کند:

«رجوع از شهادت به معنای تغییر دادن درباره صحت یا درستی شهادت از منظر شرعی است، و اگر قبل از اجرای مجازات این اقدام صورت پذیرد، باعث ابطال اعتبار شهادت می‌شود و به عبارت دیگر، پس از رجوع از شهادت، دیگر قابل قبول نخواهد بود.
بنابراین، اجرای این اقدام در دعاوی کیفری و در دادگاه‌های کیفری به طور کاملاً قابل قبول و قابل اجرا می‌باشد و شاهد می‌تواند در این خصوص اقدام کند.
»

می‌توان از تأثیرات عدول و رجوع در دادگاه و دعاوی کیفری به سلب اعتبار شهادت و نیز عدم امکان بازگشت از رجوع یاد کرد.
علاقه‌مندانی که به تشریفات استماع شهادت و شهود علاقه‌مندند، می‌توانند به تطالع در مورد این موضوع، با مشاهده مقاله زیر اقدام نمایند:از آثار عدول و رجوع از شهادت در دادگاه و دعاوی کیفری میتوان به سلب اعتبار شهادت و همچنین، عدم امکان بازگشت از رجوع، اشاره نمود.
علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص تشریفات استماع شهادت شهود میتوانند، نسبت به مطالعه مقاله زیر در این خصوص، اقدام کنند.