حقوق نامادری شهید

در کشور ما، برخی از افراد در دوران کودکی تحت تکفل فردی نامادری خود بوده و در جریان جنگ تحمیلی یا پس از آن، به عنوان شهید درگذشته اند.
این مسئله می تواند سوالی را به وجود آورد که آیا حقوق استخدامی یا غیر استخدامی، که در زمان زندگی به این افراد پرداخت میشده است، پس از شهادت آنان به نامادری آنها پرداخت خواهد شد یا خیر؟ همچنین ، مشخص نیست که حقوق نامادری شهید چه مواردی را شامل می شود.

با توجه به قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران که در سال ۱۳۹۵ تصویب شده است، دولت موظف است تا حقوق کارکنان دولت را به بازماندگان شهدا پرداخت کند.
در این قانون آمده است که یکی از افراد مستحق به این حقوق، نامادری شهید است.
اما مشکلی که در اجرای قانون بوجود آمده، دستورالعملی است که رئیس بنیاد شهید برای برقراری حقوق نامادری شهید مشخص کرده است و متأسفانه این دستورالعمل به شرایطی بسته شده است که در صورت عدم تحقق آن شرایط، نامادری شهید از حقوق خود محروم می‌شود.

در اینجا به دلیلی مشخص، در این مطلب به تحلیل مسئله‌ی "حقوق نامادری شهید" می‌پردازیم.
ابتدا به سوالی که می‌پرسیم "حقوق نامادری شهید شامل چه مواردی است؟" پاسخ می‌دهیم.
در ادامه، شرایط اجرای حق نامادری شهید طبق دستورالعمل اجرایی رئیس بنیاد شهید و شرایط برقراری حقوق نامادری شهید طبق رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری را بررسی خواهیم کرد.

حقوق نامادری شهید شامل چه مواردی است؟

هنگامی که یک فرد در دوران کودکی تحت تکفل شخصی غیر از مادر خود بوده و در اثر شهادت فوت می نماید، ممکن است سوالی مطرح شود که آیا پس از شهادت، حقوق استخدامی مانند حقوق وظیفه، حقوق بازنشستگیی و یا سایر پرداخت های غیر استخدامی که در زمان حیات به او پرداخت می شد، به شخص غیرمادر پرداخت خواهد شد یا خیر؟ علاوه بر این، به چه مواردی حقوق نامادری شهید شامل می شود؟ترجمه این متن به زبان فارسی به شرح زیر می باشد:زمانی که فردی در دوران کودکی تحت تکفل فردی غیر از مادر خود قرار داشته و در اثر شهادت درگذشت می کند، سوالی ممکن است مطرح شود که آیا پس از شهادت، حقوق استخدامی از جمله حقوق وظیفه و حقوق بازنشستگی و یا هرگونه پرداخت مالی دیگری که در زمان زندگی به این شخص پرداخت می شد، به فرد غیرمادر پرداخت خواهد شد یا خیر؟ و همچنین، حقوق نامادری شهید شامل چه مواردی است؟

با توجه به تبصره (ب) ماده 88 قانون توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، که در سال 1395 تصویب شده است، دولت مکلف است تا حق معیشت حداقل افرادی که در این ماده ذکر شده و بی‌درآمد یا بی‌شغل هستند را تعیین نماید و حقوق حداقل کارمندان دولت را به آنان پرداخت کند.
همچنین، طبق بند 4 همان ماده، یکی از افرادی که بعد از استشهاد شهید از حقوق وی بهره‌مند می‌شود، نامزد شهید است.

همچنین، طبق ماده ۹ قانون تأمین حقوق وظیفه از کارافتادگی و وظیفه عائله تحت تکفل جانبازان و شهدا، حقوق وظیفه شهید برابراً در بین بازماندگان وی که صلاحیت دریافت آن را دارند، به طور مساوی تقسیم می‌شود.
بنابراین، حقوق نامادری شهید و حقوق فرزند خوانده شهید، به اندازه‌ای است که با سایر افراد، مانند همسر شهید، یکسان باشد.

شرایط برقراری حقوق نامادری شهید طبق دستورالعمل اجرایی رئیس بنیاد شهید

در بخش قبل، به پرسشی پاسخ دادیم که حقوق نامادری یک شهید چه امتیازاتی را شامل می‌شود.
همچنین توضیح دادیم که نامادری شهید پس از شهادت، از حقوق شهید بهره‌مند می‌شود، بدون توجه به اینکه شهید در دستگاه دولتی خدمت می‌کرده یا نه.
همچنین میزان حقوق نامادری شهید با سهم حقوق بازماندگان دیگر شهیدان برابر است که این حقوق برای آنها مستحق استفاده است.

در سال ۱۳۹۷، رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران تصمیم به انتشار یک دستورالعمل گرفت و شرایط برقراری حق نامادر شهید را به شرایط خاصی بستگی داد.
در ادامه به توضیح این شرایط خواهیم پرداخت.

بر اساس دستورالعمل اصلاحی شماره ۴۰۰/۳/۱۲۳۵ مورخ ۲۴/۹/۱۳۹۷ که توسط رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران جمهوری اسلامی ایران صادر شده است، برای اعطای حقوق نامادری شهید دو شرط لازم است:

۱ فرد قربانی زمانی که پدرش زنده بود، مشروط به تحت تکفل خانوادهٔ بزرگ بود.

برای حداقل ده سال، یکتای نامادری به تربیت و نگهداری شهید مشغول بوده است.

شرایط برقراری حقوق نامادری شهید طبق رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری

از آنجا که طبق متن روشن قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه، اجرای حقوق نامادری شهید مشابه سایر بازماندگان به شرطی تحقق پیدا می‌کند.
البته، بر اساس دستورالعمل اجرایی رئیس بنیاد شهید، این امر به شرایط خاصی وابسته است.
این مساله باعث اعتراضاتی شده است، تا اینکه در نهایت دیوان عدالت اداری در رای شماره 1374 مورخ 20/10/1399 به این مسئله پرداخته و دستورالعمل اجرایی رئیس بنیاد شهید درخصوص شرایط اجرای حقوق نامادری شهید را بطور کلی لغو کرد.