جرم چیست و عناصر تشکیل دهنده آن

شاخه‌های علم حقوق در هر کشور، به صورت متنوع و متعدد وجود دارند و هر یک از این شاخه‌ها به یک موضوع خاص می‌پردازند و محدوده‌ای خاص را در بر می‌گیرند.

به عنوان مثال، در کشور ما، شاخه‌های حقوق خصوصی، حقوق جزایی (کیفری)، حقوق تجاری، حقوق اداری و حقوق بین‌الملل، اهمیت بسیاری در علم حقوق دارند.

یکی از حوزه‌ها در علم حقوق کیفری است.
علم حقوق کیفری، به تحلیل و بررسی جرایم و مجازات‌ها می‌پردازد.
این جرایم توسط قانونگذار تعریف و مجازات مربوطه برای آن‌ها تعیین می‌کند.
بنابراین، در حقوق کیفری مسئله اصلی، تعریف و شناسایی جرم است.

در این مقاله، ابتدا به تحلیل مفهوم "جرم" و پاسخ به سوال "تعریف حقوقی جرم چیست؟" می‌پردازیم.
سپس، مفهوم و موضوع جرم را بررسی می‌کنیم.
در ادامه، تعریف و ارکان جرم را بیان کرده و عناصر تشکیل‌دهنده آن را تحلیل می‌کنیم.

جرم چیست ؟

علم حقوق در هر کشوری تحت تقسیمات مختلف قرار می‌گیرد.
هر قسمت از این تقسیمات به یک موضوع خاص توجه می‌کند و دارای محدوده‌ای خاص است.
به عنوان مثال، در کشور ما، زیرمجموعه‌های اصلی حقوق شامل حقوق مدنی، حقوق جزایی (کیفری)، حقوق تجاری، حقوق اداری و حقوق بین‌الملل هستند.

به طور کلی، علم حقوق در کشور ما به چندین زیرشاخه تقسیم می‌شود.
یکی از این زیرشاخه‌ها، حقوق جزایی (کیفری) است.
در حقوق جزایی، مفاهیم مربوط به جرائم و مجازات‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند.
جرائم در این حوزه توسط قانون گذاران تعیین و تعریف می‌شوند و برای آن‌ها مجازات‌هایی در نظر گرفته می‌شود.
بنابراین، یکی از مسائل اساسی که در حقوق جزایی بررسی می‌شود، تعریف و جرم بودن یک عمل است.

با توجه به قانون مجازات اسلامی، برای کیفرخواست یک عمل جرمی باید شرایط زیر برقرار باشد:1.
داشتن فعل مستهجن یا محرمانه: عملی که در نظام قانونی جامعه به عنوان جرم شناخته شده باشد و مستلزم کیفرخواست قرار داشته باشد.
2.
داشتن عملی بدنی یا جسمی: عملی که به صورت فیزیکی انجام می‌شود و برای نابرابری و زیان رساندن به دیگران تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
3.
نیت ارتکاب جرم: انجام عمل جرمی با آگاهی کامل از محدودیت‌ها و توانایی‌ها در پیش بینی عواقب آن.
4.
عدم وجود هرگونه دفاع مشروع: عملی که شرایطی مثل خوددفاع، تردید در صحت قضاوت یا دیگر عوامل مشروعیت دفاع نباشد.
5.
حقوقیت عمل: عملی که با قوانین و مقررات حاکم بر جامعه در تضاد باشد و مشمول تعیین و تعقیب توسط سازمان قضایی باشد.
از این رو، برای اثبات وجود جرم، باید همه‌ی این شروط در عمل جرمی برقرار باشند.

زمانی که قانون گذار یک عمل را به عنوان مجرمانه تعریف کند و مجازاتی برای آن تعیین کند، تنها در آن صورت می‌توان گفت که این عمل جرم است.
عناوین مجرمانه که در قانون ذکر شده باشند، باید به این عمل تعلق داشته باشند.

مفهوم "جرم" به عمل انجام دادن یک کار یا ترک فعل اشاره می‌کند.
به طور دقیق‌تر، رفتار مرتبط با جرم شامل انجام یک کار (فعل) و یا عدم انجام یک کار (ترک فعل) است.
بنابراین، قانون‌های جزایی گاهی فعلی مانند "سرقت" را به عنوان جرم در نظر می‌گیرند و گاهی انجام ندادن یک کار را به عنوان جرم محسوب می‌کنند.
برای مثال، اگر یک مادر عمدا از شیر دادن به فرزند خود خودداری کند، عمل ترک دادن شیر به بچه توسط مادر، یک ترک فعل است که جرم شناخته می‌شود و قابل مجازات است.

قانون نظامی جرم را صرفاً به جرایمی که در قوانین مجازات محدود تعیین شده است محدود نمی‌کند، بلکه همه اقداماتی که طبق قوانین جزایی کشور، از جمله قوانین مبارزه با جرایم رایانه‌ای و قوانین مبارزه با مواد مخدر مورد تعیین مجازات قرار می‌گیرند، جرم و مجرمانه هستند.

موضوع جرم چیست؟

در قسمت قبل، به تعریف حقوقی جرم اشاره کردیم و آن را با توجه به قوانین مجازات اسلامی تحلیل کردیم.
اکنون به سوال دیگری پاسخ می‌دهیم، یعنی مفهوم جرم چیست؟ مفهوم جرم به معنای پدیده‌ای است که جرم به آن ارتکاب می‌شود.
به طور مثال، در جرم سرقت، عمل دزدی از یک مال انجام می‌گیرد، لذا موضوع جرم در اینجا به معنای دزدی از اموال است.

برای بررسی مفهوم جرم، بهتر است از قوانین جزایی و به ویژه قانون مجازات اسلامی استفاده کنیم.
با مطالعه این قوانین، متوجه می‌شویم که موضوع جرم، به معنای اقداماتی است که به قوانین جزایی تخالف کرده و تحت مجازات قرار می‌گیرد.
موضوع جرم می‌تواند شامل یکی از این موارد باشد:- فعالیت‌هایی که به طور صریح به عنوان جرم تعریف شده‌اند.
- عمل‌هایی که به نحوی به عنوان تهدیدی برای امنیت عمومی یا منافع جامعه شناخته می‌شوند.
- اقداماتی که مخالف ارزش‌ها و اخلاق عمومی هستند.
- وقوع کارهایی که منجر به آسیب برای دیگران می‌شود.
تعریف دقیق‌تر جرم و موضوعات مورد بررسی قابل استناد به قوانین مجازات اسلامی است.

اشخاصاشخاص یک کلمه است که به افرادی اطلاق می‌شود که در جامعه زندگی می‌کنند.
هر کسی در جامعه می‌تواند یک شخص به حساب بیاید، از جمله مردان، زنان، کودکان و جوانان.
همه ما دارای صفات، توانایی‌ها و هویت‌های منحصر به فردی هستیم و به همه افراد حقوق و وجدان داریم.
بنابراین، هر شخص با ارزش و اهمیتی است و باید با احترام و عدالت در دیگران تعامل کنیم و حقوق انسانی همه را احترام بگذاریم.

در جرایمی چون قتل و ضرب و جرح، شخصیت و بدن جانیان مورد نظر، به عبارت دقیق تر موضوع جرم می باشد.

اموال یعنی دارایی‌های مالی و ملکی که شامل پول نقد، دارایی‌های حقوقی، خودروها، سهام و ملک‌ها می‌شود.
این دارایی‌ها می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم تأثیر بسیاری بر زندگی و معیشت افراد داشته باشند.
برخی افراد از اموال خود به عنوان منبع درآمد و منابع مالی استفاده می‌کنند، در حالی که برای دیگران، اموال شانس یا بهره‌وری است.
اهمیت مدیریت صحیح اموال از جهت تقویت وضعیت مالی و دستیابی به اهداف مالی فردی و خانوادگی بسیار حائز اهمیت است.
اهداف مدیریت اموال: مدیریت صحیح اموال می‌تواند به تحقق اهداف زیر کمک کند:1.
تأمین نیازهای روزمره و ضروری زندگی2.
افزایش اعتماد به نفس و امنیت مالی3.
سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها و فعالیت‌های متنوع4.
آمادگی برای هزینه‌های ناگهانی و فوری5.
برنامه‌ریزی بلندمدت برای بازنگری و ارزیابی وضعیت مالیمدیریت اموال شامل مهارت‌های مالی است که به فرد کمک می‌کند درآمد را بهینه کند، هزینه‌ها را کاهش دهد و به طور کلی به افزایش ثروت خود بپردازد.

در جرایمی که شامل جرم قماربازی، سرقت و کلاهبرداری می‌شوند، موضوع جرم بر اموال است و جرم ارتکاب شده روی این اموال قرار می‌گیرد.

اعتبار و آبروی افراد

در برخی از جرایم مانند تهمت، انتشار عکس و ویدیوهای شخصی، موضوع جرم به اعتبار و شرافت افراد خسارت می‌رساند و به وقوع جرم در این زمینه ها ضربه می‌زند.

به امنیت کشور بسیار اهمیت می‌دهیم.

امنیت کشور امری است که همه باید به آن توجه کنیم.

به همین دلیل، لازم است اقدامات قوی و مؤثری در جهت تامین امنیت کشور صورت بگیرد.

برخی اقدامات مانند جاسوسی، به امنیت کشور وارد آسیب می‌شود.
بنابراین، متجاوزان این اقدامات ارتکاب جرمی می‌نمایند که مستقیماً به امنیت کشور آسیب می‌رساند.

اطلاعات و داده‌های رایانه‌ای از جمله مفاهیمی هستند که در دنیای مدرن و مرتبط با تکنولوژی، یک نقش حیاتی دارند.
این عبارت به ارجاع به مجموعه‌ای از اطلاعات و داده‌ها می‌باشد که بر روی رایانه‌ها و دستگاه‌های الکترونیکی ذخیره و پردازش می‌شوند.
امروزه، این نوع اطلاعات به دلیل اهمیت و رونق تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات به شدت در حال گسترش و توسعه می‌باشند.
استفاده از استانداردها و فناوری‌های مناسب برای مدیریت و حفظ امنیت این اطلاعات و داده‌ها امری بسیار ضروری است.
اگرچه مزایا و کاربردهای اطلاعات و داده‌های رایانه‌ای فراوان است، اما همچنین به وجود چالش‌ها و مسائلی نیز درباره تحلیل، حفظ حریم خصوصی و اختصاص منابع مناسب برای مدیریت آنها، می‌پردازد.
با توجه به اینکه اطلاعات و داده‌های رایانه‌ای در تمامی حوزه‌ها، از اقتصاد و تجارت گرفته تا علوم پایه و پزشکی، تعداد و حجم زیادی را به خود اختصاص داده‌اند، لازم است تا ما از ابزارها و تکنیک‌های قدرتمندی برای استخراج، تحلیل و بهره‌برداری از این داده‌ها بهره‌بریم.
بنابراین، اهمیت و ارزش اطلاعات و داده‌های رایانه‌ای روز به روز افزایش می‌یابد و چالش‌ها و فرصت‌های جدیدی در زمینه مدیریت و استفاده بهینه از این اطلاعات برای ما به ارمغان می‌آورد.
استخراج اطلاعات معتبر و قابل اعتماد از این داده‌ها و تجزیه و تحلیل آنها می‌تواند به همه‌ی صنایع و حوزه‌ها در راستای تصمیم‌گیری‌های هوشمند و بهتر کمک کند.

در حوزه جرایم رایانه‌ای، مانند کلاهبرداری اینترنتی که در قانون جرایم رایانه‌ای تعریف شده و به آن مجازاتی نسبت داده شده است، محتوای جرم واقع در اطلاعات و داده‌های متعلق به افراد است.

عنصر جرم چیست ؟

هر پدیده‌ای در جهان، از ترکیبی از عوامل سازنده تشکیل می‌شود که قطعات سازنده آن پدیده را تشکیل می‌دهند.
بنابراین، هنگامی که درباره "عنصر جرم" صحبت می‌کنیم و به سوال "عنصر جرم چیست؟" پاسخ می‌دهیم، باید گفت که "عنصر جرم" ترکیبی از عناصری است که ضرورتا باید وجود داشته باشند تا بتوانیم یک عمل را "جرم" بنامیم.

به عنوان یک نمونه، در جرم کلاهبرداری عنصر مادی جرم، به معنای فریب دادن دیگری و بردن مال وی است.
از طرفی، در جرم سرقت، عنصر مادی جرم به معنای ربودن مال منقول متعلق به دیگری است.
همچنین، در این دو جرم، عناصر روانی و قانونی نیز متفاوت و همبستگی دارند.

عناصر تشکیل دهنده جرم

در بخش قبل توضیح دادیم که جرم شامل اجزای تشکیل دهنده است که عبارتند از: عنصر قانونی، عنصر مادی و عنصر معنوی.
در این بخش به معرفی و توضیح ارکان جرم و عناصر تشکیل دهنده جرم می‌پردازیم.

اجزای تشکیل‌دهنده یک جرم عبارتند از: عنصر قانونی جرم.

زمانی که قانونگذار یک عمل را به عنوان جرم تعریف کرده و برای آن تعیین مجازات کرده باشد، آن عمل را می توان به عنوان یک جرم در نظر گرفت.
به همین دلیل، عنصر قانونی جرم، ماده ای است که در آن یک جرم تعریف شده است و قانونگذار برای آن جرم، مجازاتی تعیین کرده است.
برای مثال، عنصر قانونی جرم کلاهبرداری می تواند در ماده 1 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری مصوب 1364 یافت شود.

عناصر تشکیل دهنده جرم:جرم به عنصر مادی اشاره دارد.

مفهوم "عنصر مادی جرم" در ساختار و عناصر تشکیل‌دهنده یک جرم، به رفتاری اشاره دارد که قوانین آن را مستوجب مجازات قرار داده‌اند.
این رفتار شامل دو حالت است، به‌معنای انجام یک کار (فعل) و عدم انجام آن (ترک فعل).
به عبارت دیگر، در قوانین جزایی ممکن است انجام یک کار بعنوان جرم در نظر گرفته شود، مانند اختلاس، و گاهی عدم انجام یک کار به‌عنوان جرم در‌نظر گرفته شود.
به‌عنوان مثال، اگر یک مادر با هدف قتل فرزند خود، از شیردهی به او خودداری کند، عدم دادن شیر توسط مادر به بچه در این مورد، ترک فعلی است که جرم محسوب می‌شود و قابل مجازات است.

عنصر روانی جرم: عنصری است که تشکیل دهنده‌ی جرم محسوب می‌شود.

مفهوم "عنصر روانی جرم که عنصر معنوی نیز به آن اشاره می‌کند" به وجود قصدی بدنبال ارتکاب جرم توسط جنایتکاران اشاره دارد.
به عبارت دیگر، اگر به عنوان مثال، یک فرد به دلیل رنجیدن از جنون، مالکیت فرد دیگری را نقض کند، توجه به این مسئله ضروری است که از آنجا که فرد مبتلا به جنون بی قصد و بدون هرگونه توجه به ارتکاب جرم است، عنصر روانی جرم در چنین شرایطی وجود ندارد و اعتبار عمل ارتکاب جرمی نخواهد داشت.