هنگامی که یک فرد حق خود را از دست می‌دهد یا به او تجاوز می‌شود، حقوق آن فرد مقدس است و او مجاز است برای دفاع از حق خود یا جریمه کردن متخلفین، در نزدیکترین دادگاه‌های حقوقی یا کیفری دعوا را برپایه کند. این حق قانونی، از جمله حق تمامی افراد جامعه است و هیچکس نمی‌تواند این حق را از آنها سلب کند.

بر اساس استاندارد قانونی آیین دادرسی مدنی، وقتی یک فرد در دادگاه ادعایی را مطرح می‌کند، ملزم است آن را با مدارکی ثابت کند. در عموم دعاوی، برای اثبات ادعای خود توسط خواهان و یا برای صدور حکم توسط قاضی، از دلایل و ارائه شواهدی استفاده می‌شود که به طور کلی به آن‌ها "ادله اثبات دعوا" گفته می‌شود. ادله اثبات دعوا در قانون تعبیه شده‌اند و یکی از آن‌ها "اماره" است که دارای انواع مختلف و کاربردهای منحصر به فرد آن است.

به این سوال پاسخ داده خواهد شد: اماره چیست و انواع آن چه هستند؟ سپس، تفاوت میان دلیل و اماره را بیان خواهیم کرد. اگر سوال‏هایی درباره این مسئله دارید، با ما همراه باشید.

اماره چیست

در پاسخ به این سؤال که چه معنای اماره در حقوق است و انواع آن چیست؟ باید گفت که اماره ها، ادله اثباتی هستند که با استفاده از آن‌ها می‌توان دعوا را ثابت کرد. اماره در لغت به معنای نشانه است و بعضی اوقات نشانه‌ها و وضعیت‌ها می‌توانند باعث اثبات ادعا شوند. در حقوق مدنی، اماره را به عنوان ادله فرعی اثبات دعوا در نظر گرفته و به انواع مختلفی آن تقسیم کرده است.

تعریف اماره در حقوق، در ماده ۱۳۲۱ قانون مدنی آمده است. بر اساس این تعریف، اماره به معنای وضعیت و احوالی است که به واسطه قانون یا به دستور قاضی، برای اثبات یک ادعا مورد استناد قرار می‌گیرد. این اوضاع و احوال می‌توانند به عنوان دلیل بر قانونی بودن یا ضرورت اثبات یک ادعا تلقی شوند.

پس از توضیح درباره‌ی مفهوم اماره در حقوق، در این قسمت به بیان انواع امارات و تفاوت آنها با دلیل می‌پردازیم.

انواع اماره

در مرحله قبل، توضیح داده شد که اماره در حقوق به چه معناست و چه کاربردی دارد. اماره به وضعیت و احوالی اطلاق می‌شود که گاهاً به منظور اثبات یک موضوع، به عنوان مبنای قاضی در نظر گرفته می‌شود. حال قصد داریم در این قسمت درباره انواع اماره‌ها در قانون مدنی صحبت کنیم. قانونگذار در ماده‌های ۱۳۲۲ و ۱۳۲۴، انواع اماره‌ها را تعیین کرده است. اماره‌ها به اماره‌های قانونی و اماره‌های قضایی تقسیم می‌شوند و شرایط ویژه‌ای را به خود اختصاص می‌دهند که به شرح زیر است:

اماره قانونی: این نوع اماره‌ها در قوانین مندرج و قابل اثبات هستند و شامل فهارس، شواهد و اسناد رسمی می‌شوند.

اماره قضایی: این اماره‌ها بر اساس قضاوت و تشخیص قاضی ارائه می‌شوند و شامل شهادت‌ها، شواهد شفاهی و سوابق قضایی می‌باشد.

مواردی که در مواد ۱۳۲۲ و ۱۳۲۴ قانون مدنی ذکر شده‌اند، مشخص می‌کنند که چه عناصری برای معتبر بودن هر نوع اماره لازم است. این موارد برای تداوم عدالت و صحت در دادرسی‌ها بسیار اهمیت دارند.

به این ترتیب، در اینجا به بررسی انواع اماره‌ها در قانون مدنی پرداخته شد و نشان داده شد که هر کدام از آن‌ها چه شرایطی را دارند و کیفیت بالایی را در ارایه اطلاعات حقوقی فراهم می‌کنند.

مواد ۱۳۲۲ قانون مدنی ماهیت "اماره" را به شرح زیر تعریف می‌کند: "اماره‌های قانونی، اماره‌هایی هستند که قانون به عنوان دلیلی برای موضوع قرار داده است." طبق این ماده، اماره‌های قانونی در قانون پیش‌بینی شده‌اند. همچنین باید توضیح داد که این اماره‌ها در تمام دعاوی قابل استفاده هستند، حتی اگر امکان اثبات آن دعوا با شهادت شهود وجود نداشته باشد.

ماده ۱۳۲۴ قانون مدنی، در تعریف مدرک قضایی، تبصره زیر را ارائه می‌دهد: مدرک قضایی به معنای اوضاع و احوالی است که به تفسیر قاضی تعلق گیرد. این مدارک در دعاوی مورد استفاده قرار می‌گیرند و می‌توانند برای اثبات مواردی که با شهادت شهود قابل اثبات هستند یا به وسیلهٔ ادلهٔ دیگری تکمیل می‌شوند، استفاده شوند. این امور تنها بر اساس صلاحدید قاضی به کار می‌روند و فقط به این تفسیر بستگی دارند، بر خلاف مقررات قانونی که اجباری نیستند.

پس از توضیحات مربوط به انواع اماره ها، در ادامه قصد داریم تفاوت مفهوم دلیل و اماره را تشریح کنیم.

تفاوت اماره با دلیل

در این بخش قصد داریم درباره مفهوم "اماره" و تفاوت آن با "دلیل" صحبت کنیم. در بخش‌های قبل، ما در مورد انواع اماره و معنی آن در حقوق توضیح داده‌ایم. اماره چیست؟ اماره به علمی است که به قاضی در کشف حقیقت کمک می‌کند و در قانون بر اساس قوانین استفاده می‌شود. حالا بیایید در این قسمت درباره تفاوت مفهوم "اماره" با "دلیل" صحبت کنیم. اماره و دلیل هر دو مفاهیم مهمی در قانون هستند، اما با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند. دلیل به عنوان قاعده و مبنا استفاده می‌شود، برای اینکه بتوان مواردی را از نظر حقوقی توجیه کرد و آن را توجیه کرد. دلیل به صورت استنتاجی و منطقی بیان می‌شود و با استفاده از منطق و روش‌های استدلال، قوانین و اصولی را تشکیل می‌دهد. اما اماره، به علمی است که قاضیان از آن استفاده می‌کنند تا به وسیله آن، در کشف حقیقت و خروج به نتیجه بهتری دست پیدا کنند. اماره بیشتر در شاخه‌های مربوط به حقوق جزایی و حقوق خصوصی استفاده می‌شود. به طور کلی، تفاوت بین دلیل و اماره در قوانین قرار دارد. دلیل به عنوان یک اصل استفاده می‌شود تا قوانین را توجیه کند و در ارائه استدلال‌های منطقی و قانونی کمک کند. اما اماره به قاضیان کمک می‌کند تا در قسمت کشف حقیقت بهتر عمل کنند و نتیجه‌های بهتری در جلسات قضایی بدست آورند.