دادرسی الکترونیکی

«در دنیای امروز، پیشرفت فناوری‌های نوین، در انجام امور مختلف، سبب شده تا حوزه‌های حاکمیتی نیز تحت تأثیر آن قرار گیرند.
در همین راستا، سازمان قضایی که مرجع رسمی بررسی شکایات و تظلمات اشخاص حقیقی و حقوقی است، با هماهنگی خدمات قضایی و خدمات الکترونیکی، نظام دادرسی الکترونیک را توسعه داده است.
»

با توجه به تغییراتی که رخ داده است، در دوره زمانی ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵، مقررات و آیین‌نامه‌ها مربوط به دادرسی الکترونیکی تدوین شده است.
این مقررات به واسطه آنکه توسط آنها، اطلاع رسانی دادستانی، هشدار و نظر دادگاه‌ها از طریق سامانه‌های الکترونیکی انجام می‌شود، باعث افزایش سرعت و دقت و بهبود عدالت می‌شود.
بنابراین مورد توجه قرار دادن مجوز آیین دادرسی الکترونیکی و احکام آن به منظور ایجاد دادگاه مجازی بسیار حائز اهمیت است.

با مناسبت فعلی، در اینجا قصد داریم به بررسی دقیق قانون آیین دادرسی الکترونیکی پرداخت کنیم.
ابتدا به روش ابلاغ در دادرسی الکترونیکی و شیوه تشکیل جلسات دادگاه های مجازی می‌پردازیم.
در ادامه، آیین‌نامه دادرسی الکترونیک را نیز مورد بررسی فراهم می‌کنیم.

قانون آیین نامه دادرسی الکترونیکی چیست

توسعه خدمات الکترونیکی در گذشته، باعث شده که مراجع قضایی و غیرقضایی نیز برای ارائه خدمات خود به شهروندان از فناوری‌های نوین الکترونیکی استفاده کنند.
قوه قضاییه نیز با مجموعه دادگاه‌ها و دادسراهایش در جهت تحقق عدالت، سامانه‌هایی برای گسترش دادرسی الکترونیکی طراحی کرده است.
اما سوال این است که در واقع قانون آیین دادرسی الکترونیکی چیست؟

براساس قانون آیین دادرسی کیفری، برای انجام اموری مانند طرح شکایت یا طرح دعاوی حقوقی، پرونده‌ها به شعب رسیدگی کننده به دعوی ارجاع می‌شوند و متهمین استدعا می‌شوند و اوراق قضایی به افراد ابلاغ می‌شود.
در این راستا، سامانه‌های اینترنتی مانند ایمیل، ارتباط تصویری از راه دور، تلفن و نمابر و غیره به کار گرفته می‌شود.
استفاده از سامانه‌های رایانه‌ای برای ارائه خدمات مذکور، طبق آیین‌نامه ای است که توسط قوه قضاییه تصویب می‌شود.

به علاوه، طبق بخش نهم قوانین دادرسی کیفری، معضل دادرسی الکترونیک مورد توجه قرار گرفته و تاکید شده است که فناوری های نوین نقش مهمی در ارائه متنوع خدمات قوه قضاییه دارند.
همچنین، به منظور تشویق شهروندان به استفاده از دادرسی الکترونیک، هزینه در مرحله آغازین با تخفیف ۵ درصد منطبق خواهد بود.

البته، طبق قوانین دادرسی الکترونیکی، از طریق استفاده از سیستم‌های ویدئو کنفرانس یا دیگر ابزارهای الکترونیکی، امکان استفاده از شهود و گرفتن شهادت از طرفین دعوی، و تأیید نظریات کارشناسی وجود دارد، در صورتی که فرد شناسایی شده باشد و اعتبار اظهارات وی با ثبت در سابقه او تأیید شود.

به جز قانون آیین دادرسی کیفری، در سال ۱۳۹۵، تصویب شد: یک آیین‌نامه در خصوص "نحوه استفاده از سامانه‌های رایانه‌ای و ارتباطات الکترونیکی" توسط قوه قضاییه، که استفاده از سامانه‌ها و ابزار مخابره را در ارائه خدمات قضایی مشخص می‌کند.
این آیین‌نامه شامل تمام واحدهای قضایی مانند دادگاه‌ها، دادسراها، و شوراهای حل اختلاف است که با استفاده از این ابزارها، خدمات قضایی را برای مراجعین ارائه می‌دهند.

یکی از خدماتی که می‌توان به صورت الکترونیکی انجام داد، ابلاغ اوراق قضایی است.
همچنین، برخی از امور می‌تواند در حین رسیدگی به پرونده نیز انجام شود.
در بخش بعدی، به توضیح این خدمات خواهیم پرداخت و همچنین در مورد دادگاه مجازی و ضوابط آن صحبت خواهیم کرد.

نحوه ابلاغ در دادرسی الکترونیکی

در اینجا قصد داریم به بررسی تأثیر قوانین دادرسی الکترونیکی بر ایجاد دادگاه‌های مجازی بپردازیم.
این قوانین و آیین‌نامه‌ها چه بخش‌هایی را تأثیرگذار بر فرآیند دادرسی می‌کنند؟ یکی از تغییرات مهم مرتبط با قانون دادرسی الکترونیک، نحوه ابلاغ اطلاعات است.
ابلاغ به طرفین دعوی یک بخش اساسی از فرآیند رسیدگی به دعاوی حقوقی و کیفری است.
این فرآیند باید در قالبی منظم و منطقی صورت گیرد تا حقوق طرفین حفظ گردد.

در گذشته، روش ابلاغ اوراق قضایی به طرفین دعوی با استفاده از نگارش محتویات ابلاغیه و ارسال آن به اقامتگاه طرفین دعوی انجام می شد.
اما این روش ممکن بود چالش‌هایی را برای طرفین دعوی ایجاد کند و گاهاً اوراق به دستشان نرسید.
با توجه به قانون دادرسی الکترونیکی، یک سامانه الکترونیکی تحت عنوان سامانه ثنا به منظور ابلاغ اوراق قضایی مانند احضاریه‌های دادگاه، اخطاریه‌های دادگاه و ابلاغ آرا قضایی ایجاد خواهد شد.

برمبنای این مبحث، هر یک از طرف‌های دعوی یا نماینده آنها، کارشناسان دادگاه، ضابطان قضایی و سایر افراد، با دارا بودن یک حساب کاربری برای ابلاغ اوراق قضایی، می توانند از خدمات ارائه شده استفاده نمایند.
به منظور انجام ابلاغ در دادرسی الکترونیکی، از طریق سامانه ثنا اقدام شده و در نتیجه، اقدامات از طریق دادرسی غیر الکترونیکی ممنوع می‌باشد.

می‌توانید برای دریافت حساب کاربری در "سامانه ثنا" به آدرس sana.
adliran.
ir مراجعه کنید.
در اینجا می‌توانید به صورت حضوری یا غیر حضوری در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت نام و احراز هویت کنید.
با وصول الکترونیکی اوراق قضایی در حساب کاربری سامانه ثنا، ابلاغ این اسناد را تأیید می‌کنید.
از زمانی که شخصی ابلاغیه را در سامانه مشاهده می‌کند، همه اثرات ابلاغ واقعی روی او تأثیر خواهد گذاشت.

همچنین، حضور در سامانهٔ ثنا جهت مشاهدهٔ اطلاعیه‌های دادگاه حائل است و به‌انگیزهٔ رد دریافت آن‌ها تلقی می‌شود، به استثنا اینکه تلقی‌کنندهٔ اطلاعیه قادر به اثبات کند که به دلیل عدم دسترسی یا نقص در سامانهٔ آن، قادر به مشاهدهٔ اطلاعیه‌ها نبوده است.
به منظور کسب اطلاعات بیشتر، پیشنهاد می‌شود همچنین مقالهٔ زیر را هم مطالعه کنید.

نحوه تشکیل جلسه در دادرسی الکترونیکی

در بخش پیشین، خلاصه‌ای از مفهوم قانون آیین دادرسی الکترونیکی و روش ابلاغ در دادرسی الکترونیکی به اصول قانون و آیین‌نامه مربوطه توضیح داده شد.
علاوه بر ارسال اسناد و تصمیمات قضایی از طریق سامانه ثنا، در این آیین‌نامه، روش برگزاری جلسات دادگاه مجازی نیز مدنظر قرار گرفته است.
به عبارتی دیگر، سوال این است که بر اساس اصول قانون و آیین‌نامه مذکور، چگونه جلسات دادگاه مجازی برگزار می‌شوند؟

به سوال مطرح شده در پاسخ، لازم است بگویم که طبق آیین‌نامه دادرسی الکترونیکی، قوه قضاییه ملزم است امکاناتی را در فضای مجازی فراهم کند که افراد بتوانند ادعاها و شکایات خود را ثبت کنند، همچنین، پیگیری دعاوی قضایی را از طریق سامانه الکترونیکی قضایی انجام دهند.
با این امکان، واحدهای قضایی لازم است به شکایات و دعاوی حقوقی که به آنها ارجاع داده می‌شوند، رسیدگی کنند و در غیر این صورت، مسئول فرایند قضایی شمرده خواهند شد.

بر اساس این آیین‌نامه، طرح شکایت یا ارائه دادخواست به صورت مجازی و الکترونیکی انجام می‌شود.
اما بر اساس قانون مربوطه، در نیابت قضایی، مقام نیابت دهنده می‌تواند تحقیقاتی مانند استخراج شهادت از اصحاب دعوی، گرفتن نظریات کارشناسی و سایر اموری که قانون اجازه می‌دهد، را به صورت مجازی، از طریق ارتباط صوتی، تصویری و یا حتی الکترونیکی انجام دهد.
در این صورت، ارتباطات صوتی و تصویری برای تحقیقات در صورتمجلس ثبت خواهد شد.