خلاصه مقاله
تعریف خیار تبعض صفقه در قانون مدنی به این صورت است که اگر قرارداد خرید در بخش‌هایی غیرمعتبر باشد، خریدار حق دارد قرارداد را لغو کند و یا تنها بخشی از مورد خرید را دریافت کند و مبلغی که باطل است را بازپرداخت کند.
در حقوق، اصطلاح "اختیارات" به معنای حق انتخاب است.
به این معنا که قانونگذار به طرف خریدار و فروشنده اجازه می‌دهد تا تراکنش خود را لغو کنند.
اختیارات، انواع مختلفی دارند، مانند اختیار فسخ، اختیار غبن، اختیار تدلیس، اختیار تأخیر ثمن و .
.
.
.
یکی از انواع گزینه‌ها، گزینه تفاوت معامله است.
گزینه تفاوت معامله علیرغم نامی که به نظر دشوار می‌رسد، بسیار قابل درک است.
به طور واقع طبق این گزینه، قرارداد خرید و فروش تنها نسبت به یک قسمت از معامله صحیح و نسبت به بخش دیگر آن به دلیلی باطل است.
در این حالت مبلغ یا قیمت آن بخش از معامله که باطل است به مشتری بازگردانده می‌شود و مشتری می‌تواند با استناد به گزینه تفاوت معامله، بخش صحیح معامله را نیز لغو کند و مبلغ آن بخش را بازیابی کند یا فقط بخش صحیح معامله را بپذیرد.
مقاله حاضر به بررسی خیار تبعض صفقه می‌پردازد.
خیار تبعض صفقه، با وجود شباهت‌هایی که به سایر خیارها در قانون مدنی دارد، شرایط خاص خود را داراست.
در این مقاله ابتدا تعریف خیار تبعض صفقه بیان می‌شود و سپس شرایط اعمال آن توضیح داده می‌شود.
در آخر نیز به پرسش اینکه خیار تبعض صفقه در چه نوع معاملاتی به وجود می‌آید، پاسخ داده خواهد شد.
تعریف خیار تبعض صفقه
تعریف مفهوم خیار تبعض صفقه در قانون مدنیمصدر باب "تفعل" با تلفظ حرف"ت" و "ب" با فتحه و شدید عین تلفظ می‌شود.
همچنین، کلمه "صفقه" با تلفظ حرف "ص" و حرکت "ف" و فتحه "ق" تلفظ می‌شود.
بنابراین، در ماده ۴۴۱ قانون مدنی، تعریف خیار تبعض صفقه درج شده است.
خیار تبعض صفقه به وقتی اتفاق می‌افتد که قرارداد خرید نسبت به بعضی از جنبه‌ها غیرمعتبر باشد.
در این حالت، خریدار حق دارد قرارداد را لغو کند و یا قبول کند که فقط بخشی از مورد خرید را تحویل بگیرد و مقداری را که باطل است، پس بگیرد.
تبعض در لغت به معنای تجزیه و چندپاره شدن است و صفقه به مفهوم معامله می‌باشد.
بر اساس تبصره فوق، خیار تبعض صفقه در حقوق مدنی در زمانی ایجاد می‌شود که یک معامله به دو بخش تجزیه می‌شود؛ به این شکل که یک بخش آن معتبر است و بخش دیگر غیرمعتبر است.
در این حالت:
قانونی: "فروشنده باید مبلغ ۱ ثمن یا قیمت آن بخشی از معامله را که باطل شده است، به مشتری بازپرداخت کند.
"
مشتری به استناد به خیار تبعض صفقه ممکن است بخش مناسب معامله را لغو کند و مبلغ آن بخش را بازپرداخت گیرد، یا فقط بخش درست معامله را قبول نماید.
شرایط اعمال خیار تبعض صفقه
برای اجرا کردن هر یک از اختیاراتی که در قانون مدنی ذکر شده، مانند اختیار تاخیر ثمن و اختیار شرط، باید مشروط به رعایت شرایطی باشد.
همچنین برای اجرا و اعمال اختیار تبعض صفقه نیز باید شرایطی را رعایت کنید.
شرایط اعمال اختیار تبعض صفقه شامل موارد زیر هستند:
۱در توضیح تعریف خیار تبعض صفقه، گفتیم این نوع خیار با دو بخش قابل تجزیه است.
یکی از این بخش‌ها معامله معتبر است و دیگری بی‌ارزش است.
بنابراین، شرط اجرای خیار تبعض صفقه این است که معامله قابل تجزیه به دو بخش باشد.
اگر معامله قابل تجزیه به دو بخش نباشد، به عنوان مثال، اگر حیوانی فروخته شود اما یک گوش نداشته باشد، امکان اجرای خیار تبعض صفقه وجود نخواهد داشت.
۲شرط دوم اعمال خیار تبعض صفقه این است که مشتری در زمان معامله، آگاه به باطل بودن یک بخش از معماله نباشد.
به عنوان نمونه، در مثال فروش مال موقوفه که در بخش قبل گفتیم، اگر مشتری در زمان معامله بداند که سه دانگ از ملک فروخته شده، وقف بوده دیگر حق فسخ معامله به استناد خیار تبعض صفقه را نخواهد داشت.
۳ خیار تبعض صفقه، جزء گزینه‌های فوری قانون مدنی نیست، بنابراین اجرای فوری این خیار با شرایط اعمال خیار تبعض صفقه مطابقت ندارد.
اما باید توجه کرد که مشتری نباید اجرای خیار تبعض صفقه را آن‌قدر به تاخیر بیندازد که رضایت او از معامله و اسقاط این خیار به آن نتیجه برسد.
۴ شرط آخر از شرایط اعمال خیار تبعیض صفقه این است که طرفین در زمان عقد، حق خیار تبعیض صفقه خود را نباید اسقاط کنند.
اگر یکی از طرفین یا هر دو خیار تبعیض صفقه را اسقاط کرده باشند، این موجب عدم امکان اعمال این خیار می‌شود.
خیار تبعض صفقه در چه معاملاتی ایجاد می شود؟
اگرچه ماده ۴۴۱ قانون مدنی در تعریف خیار تبعض صفقه فقط به بیع اشاره می‌کند، اما در پاسخ به این سوال که خیار تبعض صفقه در چه معاملاتی به وجود می‌آید؟ باید گفت:
سوالات پر تکرار
- نتیجه قوی: مقاله حاضر به بررسی خیار تبعض صفقه در قانون مدنی می‌پردازد.
خیار تبعض صفقه، با تفاوت‌های خود نسبت به سایر خیارها، شرایط خاص خود را داراست.
این خیار در صورتی اتفاق می‌افتد که قرارداد خرید در برخی جنبه‌ها غیرمعتبر باشد.
در چنین حالتی، خریدار حق دارد قرارداد را انفساخ کند و یا تنها بخشی از مورد خرید را تحویل بگیرد و مبلغی که باطل است را بازگیرد.
باید توجه داشت که برای اجرا و اعمال این خیار نیز باید شرایط مشخصی را رعایت کرد.
برای مثال، خریدار باید معامله قابل تجزیه به دو بخش باشد تا این خیار قانونی اجرا شود.
با توجه به ماده ۴۴۱ قانون مدنی، تعریف دقیقی از خیار تبعض صفقه ارائه شده است که شرایط لازم برای اجرای آن را شامل می‌شود.
بنابراین، خیار تبعض صفقه یکی از ابزارهای قانونی است که به خریدار این امکان را می‌دهد تا در صورت غیرمعتبر بودن قرارداد، عملیات خرید را لغو کند و یا برخی از موارد را پس بگیرد.
نتیجه گیری
نتیجه قوی: مقاله حاضر به بررسی خیار تبعض صفقه در قانون مدنی می‌پردازد.
خیار تبعض صفقه، با تفاوت‌های خود نسبت به سایر خیارها، شرایط خاص خود را داراست.
این خیار در صورتی اتفاق می‌افتد که قرارداد خرید در برخی جنبه‌ها غیرمعتبر باشد.
در چنین حالتی، خریدار حق دارد قرارداد را انفساخ کند و یا تنها بخشی از مورد خرید را تحویل بگیرد و مبلغی که باطل است را بازگیرد.
باید توجه داشت که برای اجرا و اعمال این خیار نیز باید شرایط مشخصی را رعایت کرد.
برای مثال، خریدار باید معامله قابل تجزیه به دو بخش باشد تا این خیار قانونی اجرا شود.
با توجه به ماده ۴۴۱ قانون مدنی، تعریف دقیقی از خیار تبعض صفقه ارائه شده است که شرایط لازم برای اجرای آن را شامل می‌شود.
بنابراین، خیار تبعض صفقه یکی از ابزارهای قانونی است که به خریدار این امکان را می‌دهد تا در صورت غیرمعتبر بودن قرارداد، عملیات خرید را لغو کند و یا برخی از موارد را پس بگیرد.