اوراق مالی اسلامی صکوک

با توجه به نظام ربوی بودن اکثر ابزارهای اقتصادی و مالی، کشورهای اسلامی تصمیم گرفتند تا ابزاری در بازار سرمایه ایجاد کنند که مطابق با اصول شرعی اسلامی باشد و بر پایهٔ قراردادهای اسلامی تأسیس شده باشد.
به همین دلیل، مفهوم صکوک یا اوراق مالی اسلامی شکل گرفتند که سودآوری منطبق با مفهوم قانونی اسلامی را دارند.

با توجه به تنوع فراوانی که در ارائه اوراق مالی اسلامی صکوک وجود دارد و شرایط مختلفی که خرید این اوراق نیازمند، ضروری است تا سرمایه‌گذاران با جزییات مربوط به این اوراق آشنا شده و با دیدگاهی کاملاً باز و دانش کامل، به خرید اوراق مربوطه و بهره‌برداری از سود آن‌ها بپردازند.

دراین نوشتار به سؤالی مهم پیرامون "صکوک به‌عنوان اوراق مالی اسلامی" پاسخ خواهیم داد و انواع مختلف این اوراق و روشهای صدور آنها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
همچنین، تفاوت اوراق مالی اسلامی صکوک با اوراق قرضه و مزایای منحصربه فردی که این اوراق به ارمغان می‌آورند، به تفصیل بررسی شده است.
تلاش شده‌است تا به خوانندگان این نوشتار اطلاعات جامعی درباره این حوزه ارائه شود.

اوراق مالی اسلامی صکوک چیست؟

در بسیاری از موارد، برای اجرای طرح‌های اقتصادی دولتی و خصوصی، نیاز به تامین مالی از طریق جمع آوری سرمایه‌های خرد مردم وجود دارد.
برای این منظور، علاوه بر دریافت وام بانکی و استفاده از اوراق گام، دولت‌ها در ابتدا به انتشار اوراق قرضه روی آوردند.
این اوراق، در زمان سررسید به همراه سود مشخص شده آن، به دارندگان پرداخت می‌شد.

پس از ظهور سند بدهی، به وجود سندشرکتی طراحی شده است که برای اجرای پروژه‌های بزرگ دولتی به بازار عرضه شده‌اند، افراد می‌توانند با خرید این سندشرکتی از سود تضمین شده آن بهره‌مند شوند.
با این‌حال برای خرید دارایی یا تأمین مالی شرکت‌های سهامی امکان عرضه سند شرکتی فراهم نبود و نیاز به ابزارهای جدیدی در جامعه جهت تأمین مالی وجود داشت.

اصطلاح "اوراق مالی اسلامی صکوک" به مفهوم برگه‌های مالی با قیمت‌های یکسان است که صاحبان آن به صورت مشترک مالک یک یا چند دارایی و سود حاصل از آن خواهند بود.
بر خلاف اوراق قرضه مبتنی بر بهره، که در شریعت اسلام به عنوان ربا حرام تلقی می‌شود، اوراق مالی اسلامی صکوک به وجود آمده‌اند.
در این نوع صکوک، به جای بهره، دارندگان با انتفاع از دارایی‌ها و سود حاصل از آن‌ها بهره‌مند خواهند شد.
این اوراق، با استفاده از تگ‌های مشترک، مالک و صکوک در شرح حال و مفهوم مورد نظر قرار داده شده‌اند.

انواع اوراق مالی اسلامی صکوک

با توجه به عقود اسلامی، انواع مختلفی از اوراق مالی اسلامی منتشر شده‌اند که هر یک کاربرد خاص خود را داشته و براساس آن به نام "اوراق مالی اسلامی" شناخته می‌شوند.
انواع صکوک، یکی از این اوراق مالی اسلامی هستند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:1.
صکوک اجاره: عبارتند از صکوکی که نشان دهنده حق اجاره‌بهره‌برداری از یک دارایی می‌باشند.
این اوراق معمولاً به صورت پروژه‌های عمرانی صادر می‌شوند.
2.
صکوک مشارکت: این نوع صکوک برای تأمین مالی پروژه‌های بلند مدت استفاده می‌شوند.
در این صورت، سهامداران حقوق مالکیت در پروژه مشترک را در اختیار دارند.
3.
صکوک تجاری: این صکوک برای تأمین سرمایه‌گذاری در پروژه‌های تجاری و بازرگانی استفاده می‌شوند که مولفه‌هایی از قراردادهای تجاری مانند فروش، اجاره و مشارکت دارند.
4.
صکوک توسعه: این نوع صکوک با هدف توسعه و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های عمومی صادر می‌شود و سود به صورت غیر‌مستقیم به جامعه بازمی‌گردد.
5.
صکوک خزانه‌داری: این صکوک برای تأمین نیازهای مالی دولت و دستیابی به منابع مالی استفاده می‌شوند.
عموماً به صورت صکوک اجاره و مشارکت عرضه می‌شوند.
توجه داشته باشید که معامله و خرید و فروش این اوراق برای سرمایه‌گذاران ممکن است با شرایط خاص قراردادهای اسلامی همراه باشد و برخی از شرکت‌ها برای انجام این معاملات از واسطه‌گران مالی استفاده می‌کنند.

اوراق قرض الحسنه: این اوراق، مشتمل بر مبلغی است که به صورت بدون بهره، بین دارنده اوراق و ناشر منتشر می‌شود و در پایان مدت اعتبار، دارنده مبلغ همان مقدار را دریافت می‌کند.

این نوع اوراق وقفی هستند که با استفاده از تگهای HTML مانند و در زبان فارسی به شکل کاملا متفاوتی بازنویسی شده‌اند.
اوراق وقفی یک نوع اوراق بهادار با نام هستند که با ارزش اسمی مشخص و برای مدت زمان مشخصی (زمان احداث پروژه) منتشر می‌شوند.
افرادی که تمایل دارند در پروژه‌های عام المنفعه شرکت کنند، از این اوراق استفاده میکنند.

اوراق اجاره صکوک: این اسناد مبتنی بر قرارداد اجاره هستند و دارندگان آن‌ها به عنوان مالکانی مشترک دربارهٔ دارایی‌ای که صکوک برای آن منتشر شده است، مطالبه مالکیت دارند.
این اسناد بر اساس سود ثابت و مشخص می‌باشند.

اقتصادی صفحه‌های «حواله مؤسسه‌ها»: این صفحه‌های مؤسسه‌ها بر اساس قرارداد مرابحه منتشر می‌شوند و دارای بازده ثابت و قابلیت معامله در بازارهای ثانویه هستند.
در این صفحه‌ها، صاحبان آن به عنوان مشاع مالکیت، دارایی‌های مالی تأمین شده را دارند.

«اوراق استصناع»، معادل «اوراقی با ارزش یکسان» می‌باشند که جهت جمع‌آوری سرمایه‌های لازم برای تولید کالا، توسط صاحبان «صکوک» منتشر می‌گردند.

تعریف سلف:سلف در انواع مختلفی به عنوان یک نوع بیع به کار می‌رود که به معنای پیش خرید یک کالا یا خدمت است.
در این روش، اشخاصی که تولید یا ارائه کالا یا خدمت را در نظر دارند، می‌توانند با انتشار اوراق سلف به تأمین مالی نیاز خود بپردازند.

«اوراق منفعت»، اسنادی هستند که با استفاده از تگ‌های HTML مانند `` و `` می‌توان آن‌ها را به زبان فارسی نشان داد.
این داکیومنت‌های مالی نمادی از حقوق مالکیت نماینده صاحبان آینده کالا یا خدماتی هستند که بر اساس پرداختی مشخص به آن‌ها واگذار شده‌اند.

برگه‌های جعاله: این برگه‌ها حاکی از اشتراک مالکیت به دنبال خدمتی است که بر اساس یک توافق جعاله انجام شده و تضمین می‌کند که خدمت انجام شده تحویل داده خواهد شد.
این خدمت می‌تواند امتیازهای مالی یا دارایی‌های فیزیکی را شامل شود.

به طور کلی، "اوراق مشارکت" سندی است که حق مالکیت بر بخشی از دارایی حقیقی را برای دولت، شرکت‌های تعاونی یا خصوصی به نمایش می‌گذارد.
این اوراق قیمت دارایی متناسب با تغییرات آن دارنده را تا زمان سررسید مشخص می‌کند.

از اوراق مضاربه استفاده می‌شود.
این ابزارها معمولاً توسط ناشران جمع‌آوری می‌شوند و به بانک قرض‌الحسنه برای استفاده در فعالیت‌های سرمایه‌گذاری سودآور ارائه می‌شوند.
سود حاصل از این فعالیت‌ها براساس نسبت‌هایی است که بین بانک و صاحبان اوراق درج می‌شود و در نهایت توزیع می‌شود.

از طریق اوراق سرمایه گذاری، ناشر وجوه سرمایه را جمع آوری کرده و با آن‌ها زمین‌های قابل کشاورزی را خریداری می‌کند.
سپس این زمین‌ها را به کشاورزان واگذار می‌کند تا در آن زراعت کرده و در نهایت محصول حاصله را میان طرفان تقسیم کند.

اوراق مساقات: نشریه‌ای است که با برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح، امکان خریداری باغ‌های قابل بهره‌برداری را فراهم می‌کند.
این باغ‌ها بر اساس مالکیت اوراق، به باغبانان واجد شرایطی اجاره می‌دهند.
پس از برداشت محصولات، تقسیم آن‌ها بین صاحب اوراق و باغبانان اجاره‌کننده با توجه به نسبت تعیین شده انجام می‌پذیرد.

نحوه انتشار اوراق مالی اسلامی صکوک

تحت شرایطی که درآمدهای عمومی قادر به تأمین هزینه‌های عمومی دولت نیستند، دولت می‌تواند از دارایی‌های مالی و سرمایه خود استفاده نماید.
در چنین مواقعی، استفاده از اوراق مالی اسلامی صکوک و به خصوص اوراق مشارکت، به عنوان یک راه حل مطرح می‌شود.
در سال‌های اخیر، مقدار صکوک‌های مالی اسلامی که توسط دولت منتشر می‌شود، به شدت افزایش یافته است.

نحوه پخش و نمونه‌های مالی اسلامی صکوک به این صورت است که به منظور مشارکت جمعیت عمومی در طرح‌های عمرانی و تولیدی، اسنادی به نام صکوک توسط مقام‌های صلاحی منتشر می‌شود.
این اسناد با هدف کسب سود در آینده توسط مردم خریداری می‌شوند.
مالی اسلامی دارای کاربردهای متنوعی است که به منظور بهبود سطح رفاه مردم و تامین منابع مالی برای شرکت‌های اقتصادی مختلف ارائه می‌شود.

تفاوت اوراق مالی اسلامی صکوک با اوراق قرضه

اوراق مالی اسلامی صکوک و اوراق قرضه تفاوت‌های مهم و اصلی با یکدیگر دارند.
اوراق مالی اسلامی صکوک به عنوان دارایی‌هایی مشترک صاحبان خود را نشان می‌دهند، در حالی که اوراق قرضه به صورت وام و با نرخ بهره‌ای مشخص استفاده می‌شود که شامل پرداخت ربا می‌شود.

تفاوتی که در پشتوانه صکوک، اوراق مالی اسلامی، وجود دارد این است که باید از نظر شرعی معتبر و قابل قبول باشند.
اما در مورد اوراق قرضه، پشتوانه می‌تواند از منابع غیر قانونی مانند ممتلکاتی باشد که از راه غیر حلال به دست آمده باشند.
تفاوت دیگر، در اعتبار این اوراق مالی است.
در صورتی که در مورد اوراق قرضه، اعتبار به ناشر آن بستگی دارد، در صکوک اعتبار اوراق متکی به پشتوانه آن می‌باشد.

می‌توان گفت که فروش اوراق مالی اسلامی صکوک در بازار ثانویه واقعیتاً نشانگر فروش مالکیت یک دارایی است.
در عین حال، فروش اوراق قرضه به معنای فروش بدهی است.
تفاوت اصلی بین این دو در این است که در اوراق مالی اسلامی صکوک، امکان افزایش ارزش پشتوانه دارایی و در نتیجه افزایش ارزش اوراق وجود دارد.
از طرفی، در اوراق قرضه امکان افزایش ارزش بدهی وجود ندارد.

مزایای اوراق مالی اسلامی صکوک

"صکوک اسلامی، به عنوان یک ابزار برای رفع مشکلات اوراق قرضه معرفی شده است.
برخی از نظرات بر این است که صکوک به مثابه پلی برای ارتباط بین بازار پول و سرمایه عمل می‌کنند.
تعدادی از مزایای صکوک اسلامی عبارتند از:"اصلاح مشکلات اوراق قرضهبه عنوان ابزاری برای ارتباط میان بازار پول و سرمایه

"انتقال پول نقد به یک بانک یا شخصی که به تأمین مالی نیاز دارد"

جایگزینی وجوه نقد برای دارایی‌های غیرنقدینگی یا دارایی‌هایی با نقدینگی کمتر در ترازنامه، به معنای جابجایی وجوه نقد به جای دارایی‌های غیرنقدینگی یا دارایی‌هایی با نقدینگی کمتر در ترازنامه است.

امکان استفاده بانی از دارایی‌ها، حتی با دسته‌بندی یا انتشار بخشی از اوراق شرکت، وجود دارد.

استفاده از صکوک، اوراق مالی اسلامی، با مبنای دارایی‌ها، منجر به کاهش ریسک می‌شود.

با استفاده از قابلیت تبدیل دارایی‌ها به اوراق بهادار، می‌توان به توسعه بازار سرمایه کمک کرد.