جنون قبل از صدور حکم قطعی

برخی افراد تحت عنوان محجور شناخته می‌شوند.
در این بین، یکی از دسته‌های محجوران، افراد مجنون هستند.
مجنون به دو نوع جنون ادواری و جنون دایمی تقسیم می‌شود.
فرد مجنون در شرایطی که در قانون مشخص شده است، مسئولیت کیفری ندارد.
هنگامی که فردی به عنوان متهم در دادگاه حاضر می‌شود، ممکن است قبل از ارتکاب جرم یا در حین ارتکاب جرم، جنونی را تجربه کند.
در این صورت، قانونگذار بخشی از آیین دادرسی کیفری را به این موضوع اختصاص داده است.
همچنین، گاهی جنون در فرآیند دادرسی و قبل از صدور حکم نیز رخ می‌دهد و اثراتی در رسیدگی به جرم و فرایند دادرسی دارد.
به همین دلیل، در اینجا به بررسی جنون در فرآیند دادرسی و بروز جنون در مراحل مختلف قبل از صدور حکم قطعی، می‌پردازیم.

جنون در فرآیند دادرسی کیفری

برای بررسی تأثیر جنون متهم در فرآیند دادرسی و تصمیمات قضایی و پروسه دادرسی، ابتدا باید از منظر حقوقی به شخصی که فاقد قوه تعقل، شعور و درک کافی نسبت به پیرامون خود می باشد، مجنون گفته می‌شود.
هر جرمی مستحق مجازات است، به عبارت دیگر زمانی که فردی مرتکب جرمی می‌شود، او مسئول جبران آثار و تبعات ناشی از آن جرم است.

به طور معمول، هر فعل جنایی با مجازاتی مواجه است، اما قانونگذار شرایطی را برای افراد متهم به جرم، مورد بررسی قرار می‌دهد تا اثبات کند که آنان در زمان ارتکاب جرم، عاقل، بالغ و دارای اراده بوده‌اند.
در قانون مجازات اسلامی، مواردی که اگر شخص در زمان ارتکاب جرم دارای آن‌ها باشد، مسئولیت کفری ندارد، ذکر شده است.
این موارد شامل عدم بلوغ، جنون، اکراه، خواب و بیهوشی، مستی، بی‌ارادگی و سایر موارد مشابه می‌باشند.

در واقع، هر یک از این خصوصیات نقش مهمی در مسئولیت کیفری ایفا می‌کنند.
با این حال، باید توجه کرد که یک فرد می‌تواند در حالتی که عقلی کاملاً سالم دارد، در هر مرحله از فرایند قضایی دیوانه وار یا "مجنون" شود.
در این مواقع، قانونگذار در مورد تصمیماتی که در هر مرحله از مراحل دادرسی در زمان بروز جنون باید اتخاذ شوند، تعریفی ارائه کرده است.

بروز جنون در مراحل مختلف قبل از صدور حکم قطعی

فرض کنید یک فرد قبل از ارتکاب جرم یا در هنگام ارتکاب جرم یا در مراحل دادرسی دچار جنون شود.
در این صورت، قانونگذار تصمیمات مختلفی را در قانون برای دادگاه در نظر گرفته است تا قبل از صدور رای مورد استفاده قرار گیرد.
علاوه بر این، اگر فرد بعد از صدور حکم مجنون شود، تصمیمات لازم برای این وضعیت اتخاذ می‌شود.
بنابراین، مهم است که بفهمیم فرد در کدام مرحله از دادرسی دچار جنون شده است.
در ادامه، به بررسی حالت‌های مختلف جنون فرد متهم قبل از صدور حکم قطعی می‌پردازیم:۱- به وجود آمدن جنون قبل از ارتکاب جرم و ارتکاب جرم در حال افاقه: در تمامی جرائم، وجود جنون مسئولیت کیفری را برطرف نمی‌کند، اما با توجه به بند ۵ ماده ۳۸ قانون مجازات اسلامی، امکان تخفیف مجازات وجود دارد اگر عواملی مانند ندامت، حسن سابقه یا وضع خاص متهم مانند سن و بیماری داشته باشد.
۲- به وقوع پیوستن جنون در هنگام ارتکاب جرم: در تمامی جرائم، طبق ماده ۱۴۹ قانون مجازات اسلامی، اگر مرتکب در زمان ارتکاب جرم دچار اختلال روانی باشد و قدرت تمییز کردن را نداشته باشد، به عنوان مجنون محسوب می‌شود و مسئولیت کیفری ندارد.
در این حالت، مرتکب در محلی مناسب نگهداری می‌شود تا لازم با مقررات ماده ۱۵۰ قانون مجازات اسلامی رفتار شود.
۳- به وقوع پیوستن جنون پس از ارتکاب جرم و تا پیش از صدور حکم قطعی: در جرایم غیر حقوقی، طبق تبصره ۲ ماده ۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری، اگر مرتکب قبل از صدور حکم قطعی درگیر جنون شود، تعقیب و دادرسی تا زمان افاقه متوقف می‌شود.
در جرایم حقوقی، اگر مدارک اثبات جرم با این حالت به گونه‌ای باشد که در هیچ شرایطی نمی‌تواند خود را از اتهام آزاد کند، به ولی، قیم یا سرپرست وی ابلاغ می‌شود تا ظرف ۵ روز وکیلی را معرفی کند؛ در صورت عدم معرفی وکیل، برابر قوانین مربوطه وکیل سخنگوی وی تعیین می‌شود و دادرسی ادامه می‌یابد.