یکی از مهمترین جرایمی که در قانون مجازات اسلامی در حوزه اموال و مالکیت پیش‌بینی شده است، جرم سرقت و یا دزدی می‌باشد که به واسطه آن به سرقت‌هایی با حجم گسترده در جامعه، از سرقت‌های کوچک تا سرقت‌های بزرگتر، رخ می‌دهد. با این حال، گاهی اوقات، با وجود دستگیری و شناسایی متهمان به جرم سرقت و شکایت از آنها، در مراجعات بعدی مشخص می‌شود که سرقت توسط شخص متهم انجام نشده است و به طور واقعی، متهم از اتهام سرقت پاک شده است.

در صورتی که شخصی به اتهام سرقت یا دزدی متهم شود، ضرورت دارد که او بتواند با توجه به مقتضیات شرعی و قانونی، خود را به درستی و مناسب دفاع کند و بی گناهی خود را در این جرم ثابت نماید. به همین دلیل، پرسش‌هایی مطرح می شود که اولا، چگونه می توان در سرقت بی گناهی را اثبات کرد و ثانیا، پس از اثبات بی گناهی، چگونه می توان از بار اتهام سرقت خلاص شد. تراوش موضوعات تحت پوشش در جرم سرقت با استفاده از تکنیک‌های قانونی و شرعی ضروری است. از جمله روش‌های اثبات بی گناهی می توان به استفاده از شواهد قابل اعتماد، شهادت افراد شاهد و حضور شاهدان چشمی اشاره کرد. درصورتی که متهم بتواند از این روش‌ها بهره ببرد و بی گناهی خود را با اثبات مستندات مربوطه نشان دهد، امکان تحریم اعاده حیثیت از اتهام دزدی به وجود می آید. به منظور اعاده حیثیت، متهم می تواند از طریق وکیل خود اقدام به تماس با پلیس و مقامات قضایی کند و درخواست اعاده حقوق و حیثیت خود را به آنها ارائه نماید. ضمن ارائه مدارک و شواهد مربوطه، وکیل می تواند با داوریان ذی‌صلاح مربوطه برای تصمیم گیری و صدور فرمان اعاده حیثیت در مورد متهم همکاری کند. اقدام به اعاده حقوق و حیثیت متهم از بار اتهام دزدی موجب رفع تنبیه و عدم اجرای حبس یا جرایم دیگر می شود. به همین دلیل، این اقدام برای متهم بسیار حائز اهمیت است و می تواند به ایجاد عدالت قانونی در مورد او کمک کند. برای جلوگیری از تعمیق سوءتفاهمات و نتایج نامطلوب، لازم است تمامی اقدامات و اثباتات در چارچوب قانونی و به صورت صحیح و کارآمد صورت گیرد. اینکه چگونه متهم می تواند از اسناد و شواهد بهره ببرد و ادعای بی گناهی خود را نشان دهد، نیازمند همکاری با وکیل متخصص و کسب آگاهی لازم در این زمینه است.

برای پاسخ به این سوالات، ابتدا باید به توضیح اهمیت اثبات بی گناهی در جرم سرقت بپردازیم. عنصر قوی این موضوع در تأیید نقش آن وجود دارد. در ادامه، به بررسی دلایل حائز اهمیت بودن اثبات بی گناهی در جرم سرقت خواهیم پرداخت. از ایجاد توجه به این موضوع از طریق استفاده از عنصر تاکید کننده نیز می توان بهره برد. سپس، نمونه‌ای از دفاعیه اثبات بی گناهی در جرم سرقت را به ارمغان خواهیم آورد. عنصر تاکید کننده نیز در اینجا می تواند راهنمایی‌کننده باشد.

اثبات بی گناهی در سرقت چه طور است

خلافت پدیده نهان‌شدن مال دیگران یا ربودن بر اساس قانون جزای اسلامی به عنوان تخطّی شناخته شده است. بنابراین طبق ماده 265 قانون جزای اسلامی، «جرم سرقت» به عنوان به‌دست آوردن مال متعلق به دیگری تعریف نشده است. اما باید توجه کرد که سرقت انواع و اشکال مختلفی دارد و بسته به نوع و شکل آن، مجازات نیز متفاوت خواهد بود. لذا، با توجه به قانون جزای اسلامی، می‌توان سرقت را به عنوان یک جرم حدی یا تعزیری شناسایی کرد.

اما وجود یک ویژگی مشترک در تمام انواع سرقتها وجود دارد که برای اثبات جرم سرقت، باید ابتدا سه رکن قانونی، مادی و معنوی را به طور همزمان اثبات کنیم تا بتوان متهم را مجازات کرد. به عبارتی دیگر، برای مجازات کردن متهم به جرم سرقت، باید سه رکن زیر همزمان وجود داشته باشند و این ارکان جرم سرقت شامل موارد زیر هستند: - وجود قانونی: به معنای وجود قانونی که اقدام متهم را به عنوان جرم سرقت تعریف کند. - وجود مادی: به معنای بروز سرقت فیزیکی و یا در اختیار داشتن مال متعلق به دیگران بدون اجازه آنها. - وجود معنوی: به معنای انتقال اموال مادی بدون موافقت قانونی صاحبان آنها.

برای اثبات جرم سرقت و مجازات کردن متهم، نیاز است تا همه این ارکان به صورت همزمان موجود باشند.

رکن قانونی، به معنای تعریفی است که جرم سرقت را تشریح می‌کند. به عبارت دیگر، دزدیدن مال دیگری بر اساس قوانین جرمی اسلامی، به عنوان یک جرم شناخته شده است. بدون شک، این رکن وجود دارد.

رکن مادی سرقت به معنای غصب کردن مال دیگری است. اگر می‌توان با استفاده از ادله، شواهد و مدارک کافی، غصب کردن مال را اثبات کرد، می‌توان امیدوار بود که دزد یا سارق به مجازات خواهد رسید.

رکن معنوی یا روانی جرم سرقت، به این معناست که آن شخص که به عنوان دزد یا سارق شناخته می‌شود، قصد و اراده لازم برای ارتکاب جرم سرقت را داشته باشد و با فعل‌های ناخواسته یا در حالت ناتوانی به سرقت مغایرت نکند.

به همان اندازه که برای مجازات کردن سارق اثبات این ارکان ضروری و الزامی است، اگر متهم به سرقت یا دزدی نیز بخواهد اثبات بی گناهی خود در سرقت را نماید، باید تلاش کند تا وجود این ارکان را نفی نماید. به عنوان مثال، می‌تواند اظهار کند که با اجازه صاحب مال و با رضایت قبلی آن، مال را برداشت کرده است یا این که می‌تواند ادعا کند این اموال در دست او امانت بوده است و ندانسته که متعلق به دیگری است و فکر کرده است این اموال متعلق به خودش است.

بهترین روش برای اثبات بی گناهی در جرم سرقت این است که با استناد به شواهد و مدارک قاطع، ثابت کنیم فرد متهم نه تنها قصد و نیت دزدی نداشته، بلکه هیچگونه عملی از قبیل ربایش مال نیز انجام نداده است. با این اثبات، می توانیم اعاده حیثیت در جرم سرقت را به عمل آوریم.

دلایل اثبات بی گناهی در سرقت

در بخش قبل، به سؤالی پاسخ دادیم که چگونه "بی گناهی در سرقت" را ثابت کنیم. همانطور که اشاره شده است، برای ثابت کردن بی گناهی در جرم دزدی و بازگرداندن ملک مسروقه، لازم است عدم نیت بد و یا عدم ربودن مال دیگران را ثابت کنیم. اما ممکن است این سؤال مطرح شود که دلایل ثابت کردن بی گناهی در سرقت چیست؟ به عبارت دیگر، اگر کسی به دلیل "پاپوش"، بی گناهی خود را در جرم سرقت یا دزدی ثابت کند، می تواند به چه دلایلی استناد کند و به چه روشی عمل کند؟

قبل از بررسی دلایل اثبات بی‌گناهی یک جرم مانند سرقت، بایستی توجه داشت که برای اثبات این جرم و همانطور که در تمام جرایم دیگر است، شاکی نیازمند ارائه دلایل کافی برای اثبات این جرم است. به عبارت دیگر، شاکی باید در دادگاه ادعاهای خود را به اثبات برساند و جرم سرقت را مثبت نماید. زیرا اصل اساسی در حقوق بر برائت و بی‌گناهی افراد است، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.

این قاعده حقوقی مهم را به عنوان "قاعده البینه علی المدعی" شناخته می‌کنند. طبق این قاعده، بار اثبات و برهان به عهده مدعی است. به این معنی که اگر مدعی یا شاکی دلیل قوی برای اثبات جرم خود ارائه ندهد و نتواند اعتبار خود را ثابت کند، ممکن است متهم پس از رفع اتهام از خود، شکایتی حاوی ادعای افترا علیه متهم و شروع مجدد دادخواست کند. این قاعده حقوقی را می‌توان با استفاده از تگ البینه علی المدعی در اصطلاح قرار داد. از آنجا که این قاعده تحت عنوان "قاعده البینه علی المدعی" شناخته می‌شود، مدعی می‌تواند بر اساس آن دلیل و برهان موثقی را برای اثبات جرم خود ارائه دهد. در صورتی که مدعی نتواند دلیل قوی برای اثبات جرم خود ارائه کند و توانایی ثابت کردن ادعای خود را نداشته باشد، ممکن است متهم پس از رفع اتهام از خود، شروع به شکایت و اتهام به افترا علیه خود کند. به نوعی، متهم می‌تواند ادعای خلاف واقع را در برابر مدعی قرار داده و علیه او ادعای خلاف واقع را مطرح کند.

موارد مهمی که یک شاکی یا مدعی می‌تواند برای اثبات جرم سرقت به دادگاه ارائه دهد، شامل استناد به شهادت شاهدان، استناد به اقرار خود متهم و یا ارائه شواهد و اماراتی مانند فیلم‌های دوربین‌های مداربسته است. این موارد به منظور اطلاع دادن قاضی و صدور حکم توسط ایشان بسیار مهم است.

بنابراین، اگر شاکی دلایل و مدارک فوق را ارائه دهد که با استناد به آن‌ها جرم سرقت را اثبات می‌کند، متهم نیز باید در مدافعت از خود برخیزد و با استفاده از دلایلی از بی‌گناهی خود را ثابت کند. دلایل ثابت‌کردن بی‌گناهی در سرقت را می‌توان به دو روش به دادگاه ارائه کرد:

در حالت اول، اگر فردی خواست بی گناهی خود را در جرم سرقت ثابت کند، باید از دلایل قانونی مانند شهادت شهود استفاده کند. مثلاً باید ثابت کند که در زمان اتفاق افتادن دزدی، در جای دیگری حضور داشته است یا ارائه هر گونه دلیل و شواهدی که به اثبات بی گناهی یا عدم شرکت او در سرقت کمک کند، به دادگاه ارائه دهد. برای مثال، می تواند فاکتور خرید جنس مسروقه را ارائه کند.

در حالت دیگر، می‌توان دلایل و مدارکی که برای اثبات سرقت ارائه شده است را مورد تشکیک قرار داد. به عنوان مثال، می‌توان به مشکلات مربوط به شهادت شهود اشاره کرد؛ مانند غیرعادلانه بودن شرایط شهادت یا عدم حضور شهود در محل جرم و عدم شاهدانه دیدن اقدام دزدی توسط متهم، و صرفاً بر اساس دشمنی شخصی، دادن شهادت دروغ در توضیحات خود. همچنین، ممکن است شخصی که در فیلم دوربین مداربسته قابل مشاهده است، در واقع متهم نباشد.

لطفا توجه کنید که تصریح سرقت در مقابل قاضی، اثبات قابلیت سرقت را به سادگی قبول می کند؛ بنابراین اگر واقعاً به سرقت یا دزدی مرتبط نباشید، نباید در دادگاه به سرقت اقرار کنید.

در اینجا نیز استحاله به آنکه سایر ادله اثبات دعوا مانند قسامه و سوگند در اثبات یا عدم اثبات سرقت تاثیری ندارند و نمی‌توان به آنها استناد کرد، نیز اشاره شود.

نمونه لایحه دفاعیه اثبات بی گناهی در سرقت

در بخش قبل، توضیحی راجع به دلایل و روش‌های اثبات بی‌گناهی در پرونده سرقت با استفاده از ادله ارائه شد. در نتیجه، اگر متهم تمایل دارد خود را از جرم سرقت آزاد کند و بی‌گناهی خود را ثابت کند، باید دلایل خود را در دادگاه یا به وسیله نامه دفاعیه به قاضی ارائه دهد. سپس قاضی ممکن است بر اساس دفاعیه مذکور، حکم صادر کند. بنابراین، در این بخش قصد داریم یک نمونه دفاعیه از بی‌گناهی در پرونده سرقت یا دزدی را برای شما عزیزان ارائه کنیم.

در هر مورد، اتهام سرقت با سایر موارد تفاوت‌هایی دارد و برای نوشتن یک لایحه دفاعیه مناسب جهت رد اتهام سرقت و اثبات بی‌گناهی، بایستی شرایط و وضعیت هر پرونده به دقت بررسی شوند و با توجه به دلایل قبلی که در بخش‌های قبلی ذکر شد، لایحه دفاعیه مناسب تهیه گردد. به عنوان نمونه، متن زیر ارائه می‌شود: البته اتهام سرقت در هر مورد با مورد دیگر تفاوت‌هایی دارد و برای اینکه لایحه دفاعیه رد اتهام سرقت و اثبات بی‌گناهی در سرقت به نحو مناسبی نوشته شود، باید شرایط خاص و اوضاع و احوال هر پرونده به صورت دقیق مورد بررسی قرار گیرد و با توجه به دلایل اثبات بی‌گناهی سرقت که در قسمت‌های قبل ذکر شد، لایحه دفاعیه مناسب تهیه گردد. اما به عنوان نمونه، متن زیر ارائه می‌شود.

توجه داشته باشید که اگر متهم می‌تواند با ارائه یک نسخه درخواستی دفاع و اثبات بی‌گناهی خود در اتهام سرقت، به دستور قرارمنع تعقیب در دادگاه ارجاع دهد یا دادگاه او را برای بی‌گناه اعلام کند، او می‌تواند با استناد به این حکم، از شاکی به دلیل افترا شکایت کرده و در نتیجه خود را به حیثیت اولیه باز گرداند.

لذا برای ایجاد تعادل در اتهام‌های دزدی، ابتدا نیاز است که بی گناهی فرد متهم را به طور قطعی ثابت کنیم و سپس با تهیه یک شکواییه معتبر در مورد بازگرداندن حیثیت اتهام، آن را به دادسرا تقدیم کنیم. در صورتی که مشروط به وجود شرایط لازم برای بازگرداندن حیثیت جرم کیفری باشد، شاکی به عنوان مجرم محکوم خواهد شد. باید توجه داشت که اتهام‌های سرقت یا جرم افترا می‌توانند به دو شکل مختلف به شخص وارد شوند.