ارث بردن فرزند در ازدواج موقت

در کشور ما، قوانین متنوعی با تأثیر از فقه اسلامی وجود دارند.
این قوانین همواره بر تشکیل خانواده تأکید داشته و از روابط آزاد و خارج از چهارچوب ازدواج منع می‌کنند.
به همین دلیل، در برخی موارد که ازدواج دائم امکان‌پذیر نیست، قانونگذار سعی می‌کند با استفاده از نکاح موقت و تنظیم قوانین مربوط به آن، از رواج روابط آزاد و بدون قید جلوگیری کند.

ازدواج عرفی که به آن "ازدواج بدون رسمیت" نیز گفته می‌شود، به صورتی است که بدون عقد قانونی و مراسم رسمی، زوجین به صورت موقت یا دائمی با یکدیگر ازدواج می‌کنند.
در این نوع از ازدواج، شرعاً و حقوقاً مسائلی همچون مهریه، توارث و حقوق زن و شوهر اعمال نمی‌شود.
در ازدواج عرفی، شخصی که به طور قانونی و شرعی با شخص دیگر ازدواج کرده است، هیچ حقوق و امتیازات قانونی و شرعی از طریق این ازدواج برای خود نخواهد داشت.
بنابراین، در صورت تولد فرزندی در طول این ازدواج، فرزند به صورت حقوقی از پدر یا مادر خود ارثی دریافت نمی‌کند و هیچ حق توارثی برای او تعلق نمی‌گیرد.
بنابراین، ازدواج عرفی نمی‌تواند به عنوان یک راه حل قانونی و شرعی برای برقراری روابط زناشویی و تأسیس خانواده در نظر گرفته شود.
برای برقراری یک ازدواج معتبر و دارای اثرات قانونی و شرعی، لازم است تمام مراحل مربوط به عقد قانونی و رسمی را طی کرده و به موارد مرتبط با مهریه، توارث و حقوق زن و شوهر توجه کنید.

با توجه به اهمیت ویژه این مسئله و نبود وجود ماده قانونی صریح در قانون مدنی که وضعیت ارث فرزند در ازدواج موقت را تعیین کند، در این مقاله ابتدا با توضیح مفهوم ازدواج موقت، به بررسی شرایط ارث فرزند (چه دختران و چه پسران) در این نوع نکاح می‌پردازیم و سپس به تحلیل این مسئله می‌پردازیم.

ازدواج موقت چیست

«ازدواج موقت» که در حقوق، «نکاح منقطع» و «متعه» نامیده می‌شود و در عرف میان مردم به صیغه معروف است، در فقه شیعی به بحث و تبیین رسیده و علمای اهل سنت آن را قبول نمی‌کنند.
این نوع از «نکاح» در ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی به صورت زیر تعریف شده است: ««نکاح» زمانی «منقطع» است که برای مدت مشخصی از جاری شدن قرار داده شده است.
»

بنابراین براساس این ماده، عقد موقت به معنای یک نکاح موقت است که در آن، زن و مرد به ازدواجی که مدت آن تعیین شده است، می‌پردازند.
این نوع از ازدواج، قوانین خاصی در قانون مدنی دارد.
برخی از این قوانین عبارتند از: الزام به ارائه مهریه در عقد ازدواج و در صورتی که مهریه مشخص نشود، نکاح باطل می‌شود.
همچنین، در این نوع از ازدواج، زن و شوهر از یکدیگر بهره‌وری نمی‌کنند و در صورتی که شرط بهره‌وری قرار داده شود، این شرط غیر قابل اجرا خواهد بود.
علاوه بر این، در این نوع از ازدواج، قرارداد نکاح با انقضای مدت یا تصمیم طرفین معرفی خواهد شد و طلاق در این مورد معتبر نیست.

ارث بردن فرزند در ازدواج موقت

در بخش قبل، بیان کردیم که در ازدواج موقت، هیچ گونه ارثی بین زن و شوهر وجود ندارد و حتی در صورت قرار دادن شرط ارث بردن در عقد موقت، این شرط بی‌اثر خواهد بود.
حال سوالی که مطرح می‌شود این است که نظام قانون مدنی برای مسئله ارث بردن فرزندان در ازدواج موقت چه تصمیمی دارد؟

با توجه به شرایط عقد موقت، آیا اگر در طول این مدت یک دختر یا پسر متولد شود، آیا او ارث از پدر و مادرش می‌برد؟ و در صورتی که فرزند قبل از والدین خود فوت کند و دارای اموال باشد، آیا پدر و مادر به طور قانونی از او ارث می‌برند؟ اگرچه در قوانین مدنی، قانونی که به طور صریح درباره شرایط ارث بردن فرزندان ازدواج موقت توضیح دهد، وجود ندارد، اما ماده ۱۱۵۸ این قانون در مورد الحاق طفل به شوهر صحبت می‌کند.

طبق مادهٔ مذکور، در اینجا به منظور الحاق کودک، کودکانی که بر اساس نسبت با پدر و مادر قرار دارند، شامل پسر و دختر می‌شوند.
بنابراین، رابطهٔ نسبی بین آنان برقرار است.
بر اساس این رابطه، تمامی حقوق و وظایف قانونی مربوط به رابطهٔ پدر و مادر با کودکانی که از ازدواج به وجود می‌آیند، اجرا می‌شود.
به همین دلیل، برای کودکانی که در عقد موقت به دنیا می‌آیند، دریافت شناسنامه لازم است.

به علاوه، همانطور که مشاهده می‌گردد، در این متن واژه "زوجیت" به طور قطعی ذکر شده است و همان‌طور که می‌دانیم، زوجیت در قانون مدنی شامل هر دو ازدواج دائم و موقت است.
بنابراین، با توجه به ماده ۱۱۵۸ قانون مدنی، فرزند متولد شده در طول ازدواج موقت به مانند طفلی که در ازدواج دائم به دنیا آمده است، به والدین خود تعلق می‌گیرد.

«از این جهت، یکی از حقوق اساسی که در قانون برای افراد تعیین شده است، حق وراثت است که بین دو دسته خویشاوندان سببی و نسبی قابل اعمال است.
بدین ترتیب، با توجه به توضیحاتی که درباره اضافه شدن فرزند به والدین در حین عقد موقت و مفهوم این اضافه شدن ارائه داده شد، می توان گفت که دریافت ارث توسط فرزند در ازدواج موقت، مانند دریافت ارث توسط فرزند در نکاح دائم است.
در نتیجه، فرزندی که در حین ازدواج موقت به دنیا آمده باشد، می تواند از پدر و مادر خود ارث یابد و اگر قبل از آنان درگذشته باشد، والدینش نیز از او ارث دریافت خواهند کرد.
»