مجازات معاونت در قتل

در صورتی که شرایط مقرر در قانون برآورده شود، افرادی که در جرایم عمدی تسهیل کننده یا تشویق کننده به انجام عمل مجرمانه باشند و یا وسایل ارتکاب جرم را فراهم کنند، به عنوان 'معاون جرم' شناخته شده و قابل مجازات هستند.

"یکی از اجزای مهم در حقوق جزایی، معاونت در قتل است که در شرایط و ضوابطی که همچون بقیه انواع معاونت‌ها است، اتفاق می‌افتد.
با این حال، نسبت به سایر موردها، دارای قوانین و مقررات خاصی می‌باشد، به ویژه در زمینه مجازات، که باید با دقت بررسی شود.
"

در این مقاله، به بررسی مفهوم معاونت در جرم قتل، مجازات این جرم و نحوه شکایت از آن می‌پردازیم.
همچنین به بحثی پیرامون مجازات دستور دهنده جرم قتل خواهیم پرداخت و روش عملکرد آن را بررسی خواهیم کرد.

جرم معاونت در قتل

یکی از جنایت‌هایی که در قوانین مجازات اسلامی تعریف شده و برای آن مجازات در نظر گرفته شده است، جنایت معاونت در قتل است.
این جنایت بر خلاف معاونت بسیاری از جرایم دیگر، دارای احکام ویژه‌ای است.
بنابراین، برای دقیق‌ترین بررسی و تحلیل آن، لازم است به سوالی که جرم معاونت در قتل چیست پاسخ دهیم و در ادامه، به بررسی مجازات این جرم و نحوه شکایت از آن خواهیم پرداخت.

برای درک مفهوم "جرم معاونت در قتل"، می‌بایست ابتدا به تعریف معاونت پرداخته و سپس به بیان انواع این جرم خاص بپردازیم.
معاونت یعنی کمک به یا همراهی در ارتکاب یک جرم.
در قتل، وقوع قتل با همکاری یا کمک فرد دیگری به انجام می‌رسد.
بنابراین، جرم معاونت در قتل به عملیاتی اطلاق می‌شود که شامل کمک یا همکاری در ارتکاب جنایت قتل است.
این جرم می‌تواند در انواع مختلف و با روش‌های متفاوتی انجام گیرد.

مصادیق معاونت در قانون مجازات اسلامی تعریف نشده است.
اما در ماده ۱۲۶ این قانون، به توضیح ویژگی‌های این جرم پرداخته شده و تبصره ماده مزبور نیز برخی از جنبه‌های معاونت را شرح داده است.
با توجه به این شرح، معاونت را می‌توان به شرح زیر تعریف کرد:معاونت به فعالیت یا کمک به شکلی که باعث ارتکاب جرم اصلی شود یا به نحوی در ارتکاب جرم مساعدت شود، اشاره دارد.

معاونت در ‎جرم: به معنای همکاری و یاری‌رسانی در ارتکاب جرم یا مشارکت در عملیات اجرایی آن است.
شخصی که مشارکت مستقیمی در ارتکاب جرم نداشته باشد، با استفاده از روش‌هایی مانند تحریک، تهدید، ترغیب، فریب، سوءاستفاده از قدرت یا دسیسه، به وقوع جرم کمک کرده یا ابزار و روش‌های ارتکاب جرم را فراهم نموده و یا صرفاً فرآیند ارتکاب جرم را آسان ساخته باشد.
برای اثبات ‎معاونت در جرم، دو شرط وجود داشتن اهمیت دارد:- شخص متهم باید با روش‌های آماده کردن زمینه یا یاری کردن در ارتکاب جرم، به تنهایی یا با دیگران، مستقل از مرتکب اصلی، دخالت داشته باشد.
- فرد متهم باید از اراده کاملاً آگاهانه برای ارتکاب جرم بهره‌برده باشد و به عمل ارتکاب جرم واقف باشد.
این دو عامل نشان دهنده سطح مشارکت فرد در ارتکاب جرم است.
بنابراین، معاونت در جرم به معنای وقوع جرم تحت تأثیر کمک یا همکاری فردی است که در اجرای جرم دخالت مستقیم نداشته، اما فرایند ارتکاب جرم را تسهیل یا ممکن ساخته است.

عمل معاونت باید قبل از انجام جرم اصلی صورت گیرد یا هم‌زمان با آن انجام شود.
بنابراین، اعمالی که توسط فردی پس از وقوع جرم انجام می‌شود، به عنوان عمل معاونت محسوب نمی‌شوند.
به عنوان مثال، اگر شخصی پس از قتل یک فرد، جنازه‌اش را پنهان کند، این عمل در قتل را نشان نمی‌دهد.

قانون جرم کیفری بر اساس اصل قصاص تعیین می‌کند که برای اعمال جرمی، شخص معتدی باید با مرتکب اصلی جرم قصد یکسانی داشته باشد.
بنابراین، در صورتی که فردی به دیگری یک چاقو بدهد تا با آن کسی را تهدید کند ولی در نهایت در نتیجهٔ استفاده از این چاقو، فرد دیگری قتل کند، دهندهٔ چاقو توسط قانون به عنوان معاون در این قتل محکوم نمی‌شود.

بنابراین، با توجه به توضیحات فوق، می‌توان گفت که معاونت در قتل به مواردی اشاره دارد که منجر به وقوع جرم قتل (سلب حیات) می‌شود.
این عمل ممکن است از طریق ترغیب، تهدید، تطمیع، تحریک، دسیسه، فریب یا سوءاستفاده از قدرت یا ساخت وسیله قتل، تهیه آن یا ارائه روش کشتن به مرتکب و یا تسهیل وقوع قتل صورت گیرد، بدون آن که فرد معاون، در کشتن مقتول، دخالت مستقیمی داشته باشد.
در این نوع از معاونت، معاون باید قصد کشتن را داشته باشد و عمل او باید قبل یا همزمان با عمل قاتل صورت بگیرد.

در خصوص انواع مشارکت در قتل، باید بگوئیم که در قانون مجازات اسلامی، سه نوع قتل عمدی، قتل شبه عمدی و خطای محض تعریف شده است.
اما به دلیل اینکه در قسمت‌های قتل شبه عمدی و خطای محض، قاتل هدف خود از کشتن و حیات گرفتن نداشته و یکی از شرایط اساسی مشارکت، داشتن همان اندیشه مشترک و ارتکاب عمل جنایت است، به همین دلیل تنها یک نوع از مشارکت در قتل، ممکن است که همانا مشارکت در قتل عمدتاست.

مجازات معاونت در قتل چیست

اگر یک شخص از طریق یکی از اقدامات پیش‌بینی شده در قانون مجازات، بصورت عمدی معاونت در قتل را انجام دهد، به همان شکلی که برای سایر مجرمین در نظر گرفته شده است، به مجازات منصوص برای این جرم محکوم خواهد شد.
بنابراین، در ادامه به سوالی که نحوه مجازات جرم معاونت در قتل چیست را مطرح می‌کند، پاسخ خواهیم داد.
همچنین در قسمت بعدی، نحوه ارائه شکایت درباره این جرم را تشریح خواهیم کرد.

ماده 127 قانون مجازات اسلامی، در خصوص مجازات معاونت در جرم قتل عمد، به شرح زیر است: "در جرائمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات یا حبس دائم است، مرتکب موظف به حبس تعزیری درجه دو یا سه خواهد بود.
" از اینرو، چون جرم قتل عمد به عنوان یکی از مجازات های سلب کننده حیات محسوب می شود، مجازات مرتکبان در این نوع از قتل، حبس تعزیری درجه دو یا سه خواهد بود.

حبس تعزیری درجه 2 یا 3 نوعی مجازات است که در قانون مجازات تعریف شده است.
برای دریافت پاسخ به این سوال، باید به ماده 19 قانون مجازات مراجعه کنیم.
در این قسمت از قانون، درجات مجازات حبس تعزیری تعیین شده است.
بر اساس این ماده، حبس تعزیری درجه 2 به معنای حبس بیش از 15 تا 25 سال و حبس درجه 3 نیز به معنای حبس بیش از 10 تا 15 سال است.

اما، به علاوه از مجازات اصلی برای معاونت در قتل عمد، که بر اساس بند (الف) ماده ۱۲۷ تعیین شده است، قانونگذار در قوانین مجازات اسلامی نیز برای بعضی از مصادیق خاص معاونت در قتل، مجازات‌های ویژه‌ای را تعیین کرده است که عبارتند از:

اگر یک فرد دیگر را مجبور به قتل کند و در نتیجه، باعث کشته شدن آن فرد شود، این عمل، عنوان "جرم معاونت در قتل" خواهد داشت، اما طبق ماده 375 قانون مجازات، مجازات این عمل، حبس ابد خواهد بود.
می‌دانیم که معنای "اکراه" در قانون مجازات همان معنای "اکراه در قانون مدنی" است.

اگر شخصی دیگر را به وسیله‌ای محدود کند، مثلاً آن شخص را با دست خود نگه دارد یا با طنابی به درختی ببندد، تا کسی دیگر وی را به قتل برساند، به آن شخص مظنون میگویند که در صورت روی دادن جرم قتل، مجازات او حبس ابد خواهد بود.

دلیل اعمال این حکم ویژه، این است که قانونگذار در ابتدای ماده 127 قانون مجازات، تصریح کرده است که تنها درصورتی این مجازات‌ها برای معاونت اعمال و اجرا می‌شوند که در شرع یا قانون، مجازاتی خاص برای اقدامات معاونت در جرم مرتبط وجود نداشته باشد.
ازآنجا که در قوانین شرعی قتل عمد مجازات مشخصی مانند حبس ابد را پیش‌بینی می‌کند، بنابراین حکم جرم معاونت در قتل عمد با همین مجازات، یعنی حبس ابد اجرا خواهد شد.

اگر کسی شاهد کشتن دیگری باشد و در زمان اتفاق این جنایت، در نگاه و نظارت باشد که قاتل همه تدابیر را برای انجام جرمش به کار ببرد، در این شرایط خاص مجازات شامل کورکنندگی هر دو چشم شاهد خواهد بود.
دلیل این حکم نیز مشابه حکم قبلی است.

پس از پاسخ به این پرسش، یازده سوال، اکنون در بخش بعد، روش شکایت از جرم معاونت در قتل را توضیح خواهیم داد.
همچنین به شرح مراحلی که برای رسیدگی به این شکایت باید طی شود، پرداخته خواهد شد.
شاکی باید اقدامات لازم را به طور دقیق انجام دهد تا شکایت خود را ثبت کند و رسیدگی به آن آغاز شود.

نحوه شکایت و رسیدگی به جرم معاونت در قتل

در بخش قبل، به این پرسش پاسخ دادیم که چه جازاتی برای ارتکاب جرم معاونت در قتل وجود دارد و ذکر کردیم که به طور کلی مجازات این جرم شامل حبس تعزیری درجه ۲ یا ۳ است، اما در موارد خاصی نیز ممکن است احکام ویژه‌ای برای معاون قاتل در قانون و شرع تعیین شده باشد.
در این بخش، قصد داریم توضیح دهیم که چگونه می‌توان از این جرم شکایت کرد و نحوه رسیدگی به آن را بیان کنیم.
همچنین به این پرسش پاسخ خواهیم داد که مراحل شکایت و رسیدگی به این جرم، طبق قانون آیین دادرسی کیفری چگونه است.

در مرحله اول از مراحل روند شکایت از معاونت در قتل عمد، اولیای دم مقتول باید به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه کنند و شکایت خود را درباره معاونت از طریق این دفاتر ثبت کرده و به دادسرای مربوطه ارسال کنند.
لازم به ذکر است که قبل از هرگونه اقدام به شکایت، شاکی یا شاکیان باید مراحل ثبت نام در سامانه ثنا را انجام دهند.

در مرحله بعد، پرونده به دادسرا ارسال می‌شود و به طوری که پس از انجام تحقیقات ابتدایی، متوجه شویم که هیچ جرمی رخ نداده است یا متهم مدعی نکرده است در قتل همکاری داشته باشد، قرار تعقیب به او صادر می‌گردد و در غیر این صورت، پرونده پس از صدور حکم بازداشت به دادگاه کیفری ارسال می‌شود.

در پایان مرحله آخر از فرآیند شکایت درباره قتل به‌میان‌آوری جرم معاونتی، در صورتی که دادگاه، پس از تشکیل جلسه، تایید کند که جرم توسط متهم صورت گرفته است، در نتیجه به حق مجازات برای آن صادر خواهد شد.
در صورتی که دادگاه نتواند وقوع جرم را به ثبوت برساند، رای برائت برای متهم خواهد صادر کرد.

مجازات دستور دهنده جرم قتل

یکی از ضوابطی که ممکن است به‌طور خلاصه به عنوان معاونت در قتل تعبیر شود، این است که زمانی کسی به دیگری دستور می‌دهد یک فرد را به قتل برساند.
در چنین شرایطی، یک سوال مطرح می‌شود که آیا برای این جنایت مجازات خاصی وجود دارد، یا آیا معاون نیز مجازات حبس درجهٔ ۲ یا ۳ را خواهد دید؟