ابطال معامله فضولی

در حوزه قوانین و مباحث حقوقی، همواره انواع مختلفی از قراردادها و تعاملات وجود دارد.
برخی از قراردادهای رایج شامل قراردادهای لازم و مجاز، قراردادهای توافقی و تشریفاتی، قراردادهای مالی و غیرمالی هستند.
یکی از انواع قراردادها که در این حوزه مطرح شده و تاثیرات مهمی نیز دارد، قرارداد فضولی است.

معامله فضولی یا «اکت چالشی»، وقوعی است که در آن فردی که نه مالکیت مال را دارد و نه به صورت قانونی یا توسط قرارداد، نماینده مالک می‌باشد، با مال صاحب آن معامله‌ای انجام می‌دهد و از طریق آن، مالکیت یا منافع مربوط به مال را به فرد دیگری منتقل می‌کند.
در صورتی که مالک ناراضی باشد، می بایست برای لغو این معامله اقدام کند.
لغو این نوع معامله شرایط و مقررات خاص خود را دارد و بدون رعایت این موارد، امکان لغو معامله وجود ندارد.

در این مقاله، به طرح وضعیت‌ها و روش‌های لغو معاملات فضولی می‌پردازیم.
ابتدا، شرایط و رویه لغو معاملات فضولی را تشریح می‌کنیم.
سپس، پسامد‌های لغو این معاملات را بررسی می‌کنیم و در نهایت، نمونه‌ای از رویدادهای یکپارچه شده در خصوص لغو معاملات فضولی را به ارمغان می‌آوریم.

شرایط ابطال معامله فضولی

موضوع عقد و قرارداد، همواره یکی از پربحث‌ترین مسائل بوده و گاهاً مورد جرم و کیفر قرار گرفته است.
در این بخش، به تبیین معنای معامله فضولی و شرایط لازم برای ابطال آن می‌پردازیم.

قبل از بررسی شرایط ابطال معامله فضولی و تأثیرات آن، بهتر است در مورد مفهوم معامله فضولی و وضعیت حقوقی آن صحبت کنیم.
در ادامه به سوال اصلی می‌پردازیم که شرایط ابطال معامله فضولی چیستند؟

در حقوق کشور ما، هر شخصی که تمایل به انعقاد یا قرارداد با یک مال خاص دارد، باید در یکی از شرایط زیر باشد: یا خود مالک آن مال باشد یا دستور قانون انجام معامله را به او بدهد مانند نماینده قانونی (ولی، وصی یا قیم) یا قراردادی مانند وکیل.

اگر یک فرد درباره یک مالی معامله کند، در حالی که نه خودش مالک آن مال است و نه نماینده قانونی یا قراردادی مالک مربوطه، این فرد به واسطه انجام این معامله وارد دخالت و دودستی در امور مالی دیگری شده است.
به معامله‌ای که توسط این فرد انجام شده، به عنوان یک "معامله فضولی" گفته می‌شود و به خود فرد نیز به عنوان "فضول" اشاره می‌شود.

ماده 247 قانون مدنی، درباره معامله‌ای که به عنوان ولایت یا وصایت یا وکالت صورت می‌گیرد، تعیینات خاصی را دارد.
این ماده می‌گوید: "معامله ای که به مالی غیر از خود صاحب آن صورت می‌گیرد، به جز اگر صاحب مال به طور ضمنی موافقت کند، قابل اجرا نیست؛ ولی اگر صاحب مال یا نماینده‌اش پس از وقوع معامله آن را تایید کند، در این صورت معامله معتبر و قابل اجراست.
"

بنابراین، به لحاظ حقوقی، "معامله فضولی" می‌تواند در یکی از سه وضعیت زیر باشد:۱- غیر قابل اجرا: در صورتی که مالک مال هنوز درباره معامله نظری اعلام نکرده باشد، "معامله فضولی" قابل اجرا نیست.
به عبارت دیگر، این معامله هرچند باطل نیست، اما تاثیری ندارد و می‌توان گفت که "معامله فضولی" در حالت تعلیق قرار دارد.
۲- قابل اجرا و معتبر: در صورتی که مالک، رضایت خود را درباره "معامله فضولی" اعلام کند، معامله قابل اجرا و معتبر می‌شود.
۳- باطل: اگر مالک "معامله فضولی" را رد کند، معامله قابل اجرا نیست و باطل می‌شود.

حالا که با مفهوم معامله فضولی و وضعیت حقوقی آن در شرایط مختلف آشنا شدیم، می‌توانیم به این سوال پاسخ دهیم که چه شرایطی برای انجام این نوع معامله وجود دارد؟ در این مورد، شرایطی که باعث ابطال معامله فضولی می‌شوند، وفقاً با مقررات قانون مدنی عبارتند از:

یک تعامل درباره یک مال صورت گرفته است، اما فردی که تعامل را انجام داده است، هیچ‌گونه حقوق مالکیت یا نمایندگی قانونی (مانند وصی یا قیم) یا قراردادی (مانند وکیل) درباره آن مال ندارد.

مالک، پس از شنیدن خبر وقوع یک معامله غیرضروری، این معامله را رد می‌کند و به عبارت دقیق آن را قبول نمی‌کند.

توجه داشته باشید که قرارداد مزاحمت می‌تواند به صورت شفاهی نیز منعقد شود، در این حالت فرد مزاحم بدون مجوز کسی عهدی را به عهده می‌گیرد.
به عنوان مثال، فرد مزاحم می‌تواند به نام یک فرد دیگر تعهد کند که آن فرد خانه‌اش را رنگ خواهد کرد.
این حالت نسبت به حالتی که فرد مزاحم کالای دیگری را معامله کند، رایج‌تر است.

پس از بحث درباره شرایط مربوط به ابطال معامله هایی که با ارزشی دیگر انجام شده‌اند، در ادامه به توضیح نحوه ابطال معاملات غیر مجاز می‌پردازیم و بررسی آثار این نوع معاملات در حقوق کشورمان را انجام خواهیم داد.

مراحل و نحوه ابطال معامله فضولی

پس از انجام یک معامله نادرست و شخص آگاه می‌شود، در صورتی که راضی نباشد، باید اقداماتی برای ابطال آن انجام دهد.
این اقدامات شامل رد معامله و اعلام عدم رضایت می‌شوند.
این مراحل و روش‌ها باید به گونه‌ای انجام شود که مقتضی است.

نحوه لغو یک معامله فضولی به شکل زیر است: برای ایجاد حساب کاربری، ابتدا باید به سامانه ثنا مراجعه کنید.
میتوانید این کار را به دو صورت انجام دهید: 1- حضوری در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی 2- آنلاین از طریق ورود به سامانه ثنا به ادرس sana.
adliran.
ir.
حالا، با استفاده از تگ strong، به شکل زیر بنویسیم:نحوه ابطال معامله فضولیبرای ابطال معامله فضولی، باید ابتدا مالک حساب کاربری خود را در سامانه ثنا ثبت کنید.
برای این کار میتوانید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید یا از طریق اینترنت و بدون حضور حضوری، از سایت sana.
adliran.
ir وارد سامانه ثنا شوید.

در مرحله بعدی پس از مراحل ابطال معامله فضولی، مالک می‌بایست با حضور شخصا یا توسط وکیل خود، دادخواستی را برای ابطال معامله فضولی تنظیم کند.
در این دادخواست باید به همراه مدارک لازم ارائه شود، از جمله کپی قرارداد انجام شده میان طرف‌ها، استشهادیه و در صورت لزوم، استعلام ثبتی.
سپس جهت ثبت دادخواست، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه شود.
در این حالت، خوانده دادخواست، که خواهان ابطال معامله فضولی است، به عنوان فضول و طرف معامله، به حساب می‌آید.

اهمیت دارد توجه داشته باشید که در صورتی که پس از انجام معامله و تنظیم مبایعه نامه، طرفین برای دریافت سند رسمی نیز اقدام کرده باشند، مالک باید به جای ابطال معامله فضولی، ابطال سند رسمی تنظیم شده را از طریق دادگاه درخواست کند تا از تأثیرات استفاده از سند مذکور جلوگیری شود.

در این مرحله، وبسایت جامع حقوقی، به عنوان منبع اطلاعات قانونی معتبر و مورد تایید، توصیه می کند که در صورت نیاز به تجدید نظر در تعیین صلاحیت دادگاه مرتبط با اموال غیر منقول، مانند زمین و خانه، بهتر است دادخواست مالک را به دادگاه مربوطه ارسال نمایید.
البته توجه داشته باشید که در صورت نیاز به رسیدگی به امور مرتبط با اموال منقول، مانند اتومبیل، بهتر است دادخواست را به دادگاه محل اقامت خواندگان یا به محل انعقاد قرارداد مرتبط با اموال منقول فرستاده شود.
لازم به ذکر است که این توصیه ها تنها نمونه ای از راهنمایی های حقوقی است و در هر مورد خاص، مشاوره حقوقی صحیح از یک وکیل حرفه ای را در نظر بگیرید.

در مراحل پایانی روند ابطال معاملات فضولی، در صورت پذیرش دادخواست، سیستم حقوقی به اقدامات زیر می‌پردازد: 1.
تعیین زمان جلسه دادرسی و اطلاع‌رسانی به طرفین انجام می‌شود.
2.
در جلسه دادگاه و بعد از ارائه مدارک و شنیدن دیدگاه‌های طرفین، در صورت تایید صحت ادعاهای مالک، رایی صادر خواهد شد که معامله فضولی را ابطال و در صورت لزوم، سند مذکور را نیز باطل خواهد کرد.
3.
این رأی، تأثیرات خاصی را بر حقوق مالک، فضول و طرفان معامله خواهد داشت و قابل تجدیدنظر خواهد بود.
4.
مهلت تجدیدنظر برای شهروندان داخل کشور ۲۰ روز و برای ایرانیان مقیم خارج از کشور ۲ ماه خواهد بود.
در این متن از برچسب‌های HTML همچون و استفاده شده است.

آثار ابطال معامله فضولی

وقتی مالک یک مال متوجه میشود که با یک شخص بازیگوشی شده است، بر اساس قوانین ابطال معامله بی‌ارزش، میتواند درخواست لغو معامله را ثبت کرده و به ابطال این معامله پرداخته و رأی ابطال معامله را دریافت کند.
این رأی تأثیرات بسیاری در روابط بین بازیگوش و مالک، مالک و طرف مقابل معامله و بازیگوش و طرف مقابل معامله خواهد داشت.
بنابراین، در ادامه به بررسی تأثیرات ابطال معامله بی‌ارزش خواهیم پرداخت.

اهمیت بزرگترین و اولین تأثیر از جمله آثار ابطال معامله فضولی این است که با ابطال این معامله، صاحب مالی که در استفاده آن توسط فردی بوده است، قادر است تا مال خود را از فرد مذکور استرداد و به دست آورد.
فردی که به عنوان فضول یا طرف معامله در این موضوع حضور دارد، می تواند شخصاً باشد.

ستم لرزان: تصاحب مال از مالک

در صورتی که مال یک فرد به طور غیرقانونی مصادره شود، مالک مورد تصاحب حق دارد که برابری یا ارزش مال خود را از متصرف غیرمجاز خواهد گرفت و اگر مال در دست یک شخص دیگر نابود شده باشد، از او خسارت خواهد خواست.

همچنین، هر کسکه کنجکاو، نیازمند به احترام به منافع زمان تصرف خود و زمان تصرف طرف مقابل است (در صورتی که مال به وی واگذار شده است).
در این صورت، مسئولیت به عهده فضول است و مقابل مالک، طرف مقابل مسئول است درباره منافعی که در زمان تصرف مال داشته است.
مالک می‌تواند برای دریافت اجرت المثل این بازه زمانی، به اشخاص مناسب مراجعه کند.

میان فضول‌ها و معامله کنندگان نیز ارتباطی وجود دارد که آثار مهمی را به همراه دارد.
اگر طرف معامله اطلاع داشته باشد که فرد مقابل فضول است، تنها میزان ثمن یا قیمت معامله را که به مالک پرداخت کرده است، خواهد داشت و در صورت عدم اطلاع نسبت به فضولیت معامله، به همراه هزینه‌های تمامی خساراتی که به مالک وارد کرده است، حق مراجعه به این شخص فضول را خواهد داشت.

همچنین، لازم به ذکر است که در صورت وجود شرایط قانونی و اثبات وجود عناصر سه گانه جرم، به ویژه عنصر معنوی جرم، مالک، علاوه بر دعوای حقوقی ابطال معامله فضولی، حق طرح دعوای کیفری انتقال مال غیر را نیز داشته که با توجه به جرم بودن عمل و مجازات‌ها و سوء پیشینه کیفری، آثار مهمی را در مورد فضول و طرف معامله، به دنبال خواهد داشت.

نمونه رای وحدت رویه در مورد ابطال معامله فضولی

در بخش‌های قبل، دربارهٔ ابطال معاملات فضولی صحبت کردیم و تأثیرات این ابطال را در روابط میان فضول و مالک، مالک و طرف معامله، و فضول و طرف معامله مورد بررسی قرار دادیم.
همچنین ذکر کردیم که به جای بازگرداندن مال، مالک ممکن است به منظور دریافت معادل یا قیمت مال خود و پاداشی برابر، به فضول و طرف معامله مراجعه کند.