فورس ماژور یا قوه قاهره چیست

در زمینه تعهدات، وقتی یک شخص به دیگری تعهد می‌دهد، باید این تعهد را بر اساس مفاد قرارداد یا قوانین اجرا شده است که در برابر طرف متعهد، عمل نماید.
در صورتی که تعهد به درستی اجرا نشود یا ناقص باشد، باید جبران خسارت از جمله خسارت ناشی از عدم اجرای تعهد و خسارت به علت تأخیر در اجرای تعهد را بپردازد.

تاکید در استفاده از تگ‌های html قوی (strong) و برجسته (em) در متن فارسی:با این وجود در بعضی موارد شرایطی به وجود می‌آید که علیرغم عدم اجرای تعهدات توسط شخص متعهد، توجیهی برای اجرای تعهد نیست؛ زیرا این عدم اجرای تعهد به متعهد نسبت داده نمی‌شود و موجب آن ارادهٔ وی نیست.
به همین دلیل، شخص متعهد ملزم به تغییرات خسارت نمی‌باشد.
یکی از این موارد، حوادث قوه قاهره یا فورس ماژور می‌باشد.
در این صورت ممکن است پرسشی مطرح شود که معنای دقیق فورس ماژور یا قوه قاهره چیست؟

در این مقاله، ما به تحلیل حقوقی قوه قاهره یا فورس ماژور می‌پردازیم.
در ابتدا، تعریفی برای فورس ماژور یا قوه قاهره ارائه می‌دهیم.
پس از آن، به بررسی شرایط احتمال تحقق قوه قاهره می‌پردازیم.

فورس ماژور یا قوه قاهره چیست ؟

در یک جایی که دو طرف تعهداتی را به صورت قراردادی یا غیر قراردادی ایجاد می‌کنند، فردی که تعهد دارد مکلف است تا تعهد خود را بر اساس مفاد قرارداد یا حکم قانون اجرا کند.
در صورت عدم اجرا یا اجرای ناقص تعهد، وی ملزم است به پرداخت خسارت به عنوان جبران خسارتی که ناشی از عدم انجام تعهد یا تاخیر در انجام آن است، باشد.

گاهی به دلیل وقوع یکی از عواملی سبب سقوط تعهدات می‌شود.
در این مواقع، تعهدات متعهد لغو می‌شود.
اما در شرایط خاصی، برخلاف عدم اجرای تعهد توسط متعهد، اگر ثابت شود که تعلق عدم اجرا به متعهد نبوده و به اراده او مربوط نمی‌شود، وی متعهد به تعویض خسارت نخواهد بود.
این شرایط ممکن است به دلیل وقوع یکی از عواملی مثل قوه قاهره یا فورس ماژور رخ دهد.
حال می‌تواند سؤالی پیش بیاید که قوه قاهره یا فورس ماژور چیست؟

به عنوان یک مثال، در حوزه حمل و نقل، یک شرکت حمل و نقل با صاحب کالا یک قرارداد منعقد می‌کند.
در این قرارداد تعهد می‌شود که کالا را از مبدا تعیین شده به مقصد تعیین شده در تاریخ خاصی تحویل دهد.
همچنین در صورت تأخیر در تحویل کالا در مقصد، شرکت حمل و نقل مبلغی به عنوان جریمه به صاحب کالا پرداخت می‌کند.
در صورتی که کالا کلاً از بین برود، شرکت حمل و نقل مطابق با قیمت روز کالا به عنوان جبران خسارت به صاحب کالا پرداخت خواهد کرد.

در اوضاع معمولی، در صورتی که کالا با تاخیر تحویل داده شود، پیمانکار حمل و نقل موظف به پرداخت خسارت روزانه به عنوان تاخیر در تحویل به شمار می‌آید و در صورت خراب شدن کالا در طی مدت حمل، موظف به پرداخت خسارت عدم انجام تعهد می‌باشد.
اما فرض کنید که در طول مسیر حمل و نقل، به طور ناگهانی آتشفشان فعال شده و مسیر اصلی برای رسیدن به مقصد را مسدود کرده است، بنابراین پیمانکار حمل و نقل مجبور است تا با تغییر مسیر به یک جاده فرعی، کالا را با تأخیر چند روزه نسبت به زمان توافق شده به مقصد برساند.

در این حالت، با وجود تأخیر در تحویل کالا به علت وقوع حوادث طبیعی مانند آتشفشان که به عنوان یک قوه قاهره محسوب می شود، مسئول تولید کننده از تعهد پرداخت خسارت تأخیر معاف خواهد شد.
این مفروضه در مواقعی نیز اجرا می شود که کالا به دلیل وقوع یک حادثه، به طور کامل از بین رفته و در نتیجه حامل ملزم به پرداخت خسارت عدم انجام تعهد نخواهد بود.

شرط تحقق قوه قاهره

در قسمت قبلی، پاسخی را درباره تعبیر "فورس ماژور یا قوه قاهره" ارائه داده بودیم و توضیح داده بودیم که در صورت وقوع "فورس ماژور یا قوه قاهره"، علی رغم عدم انجام تعهدات مشابه "تعهد به انجام کار در قرارداد" توسط طرف متعهد، متعهد ملزم به جبران خسارت وارده نمی باشد.
این امر به این دلیل است که عدم اجرای تعهدات متعهد، بیشتر به وابسته بودن به امری خارجی و اراده متعهد نبوده است و بنابراین او مسئولیت جبران خسارت را ندارد.

برای اینکه فورس ماژور یا قوه قاهره، فردی را از تعهد و پرداخت خسارت معاف کند، شرایطی لازم است.
در این سند، شرط تحقق فورس ماژور یا قوه قاهره مورد بررسی قرار می‌گیرد و به سوالی که درباره شرط تحقق قوه قاهره مطرح می‌شود، پاسخ داده می‌شود.

به طور کلی، برای آزادسازی متعهد از پرداخت خسارت و انجام تعهد در صورت قوه قاهره یا فورس ماژور، لازم است سه شرط برآورده شود.
بنابراین، برای پاسخ به سوالی که شرط تحقق قوه قاهره چیست، می‌توان گفت که شرط قوه قاهره یا فورس ماژور، شامل سه مورد زیر است:- شرط تحقق تعهد عدم انجام در قرارداد تعهد به انتقال.
- شرطی که با استفاده از تگ اشتد به تأیید قوه قاهره باشد.
- شرطی که با استفاده از تگ اثبات تحقق فورس ماژور یا قوه قاهره را به نمایش بگذارد.

"قوّة ماژور یا نیروی پرمحتوم، می‌تواند یک واقعه خارجی باشد.
"

مفهوم تبیین شده در مورد فورس ماژور یا قوه قاهره این است که وقوع یک حادثه خارجی، به معنای وقوع یک قدرت ناخواسته و خارج از کنترل فرد متعهد است.
این قدرت ناخواسته می‌تواند در داخل بدن فرد رخ دهد و نه لزوماً به خارج از بدن او محدود می‌شود.
بنابراین، علاوه بر حوادثی مانند سیل، زلزله و جنگ، اتفاقاتی مانند سکته قلبی که یک رویداد خارجی و بی‌اراده است نیز ممکن است به فورس ماژور یا قوه قاهره تصنیف شود.

قدرت غلبه بر شرایط و موقعیت‌های سخت، یا قوه قاهره، یک حقیقت بی‌اندازه و بدست‌ناپذیر است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت یا تغییر داد.

با توجه به شرطی که قوه قاهره یا فورس ماژور باید باعث وقوع یک حادثه غیرقابل رفع شود، می‌توان نتیجه گرفت که اگر شخص متعهد بتواند حادثه ای که رخ داده را برطرف کند و توانایی آن را داشته باشد، دیگر نمی‌توان آن حادثه را به عنوان قوه قاهره یا فورس ماژور در نظر گرفت و متعهد را بی‌تعهد قلمداد کرد.