اسناد خزانه اسلامی

به طور خلاصه، اسناد خزانه اسلامی به مدارکی اطلاق می‌شود که دولت برای تسویه بدهی خود به پیمانکاران غیردولتی مشارکت کننده در پروژه‌های دولتی را با ارزش اسمی و در تاریخ معین واگذار می‌کند.

اخزا اوراق بهادار یا اسناد خزانه اسلامی نامی است که برای اوراق بدهی استفاده می‌شود.
هدف از صدور این اوراق، تأمین کسری بودجه دولت است.
همچنین، این اوراق بالقوه ابزاری اساسی در بازار پول برای اجرای سیاست‌های پولی هستند.
از طریق صدور اوراق اخزا، دولت قادر است تا مهلت پرداخت بدهی‌های خود را به تعویق بیاندازد.

در بازار مالی نوین فرابورس، پیمانکاران غیردولتی می‌توانند با استفاده از اوراق اخزا، بدهی‌های خود را وصول کنند و در نهایت مطالبات خود را از دولت دریافت نمایند.
این مقاله به شرح کامل و جامعی درباره اسناد خزانه اسلامی و ویژگی‌های برجسته آن توضیح می‌دهد.

اسناد خزانه اسلامی چیست

در بازار سرمایه ایران، وسایل مختلفی برای معاملات وجود دارد که با استفاده از آنها می‌توان در میزان قابل توجهی خطرات سرمایه‌گذاری را کاهش داد.
نمونه‌ای از این وسایل، اسناد خزانه اسلامی است که به عنوان یک ابزار امن با ریسک پایین در بازار سرمایه کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این اسناد که در بازار سرمایه با عنوان اوراق اخزا شناخته می‌شوند، نوعی اسناد بدهی دولتی هستند.
اسناد خزانه اسلامی یا اخزا، نوعی اوراق با نام دارای قیمت اسمی و سررسید مشخص هستند که دولت آن‌ها را به پیمانکاران طلبکار غیردولتی واگذار می‌کند تا بدهی‌های خود را تسویه کند.
با استفاده از این روش، دولت می‌تواند سررسید اوراق را به تعویق بیندازد و تاریخ پرداخت بدهی‌های خود را تمدید کند.

به علاوه، ضامن این اسناد، خزانه وزارت اقتصاد است و تا زمانی که خزانه داری کل کشور در تاریخ سررسید بدهی‌های دولت را پرداخت می‌کند، خطر سرمایه‌گذاری در این اوراق به طور قابل توجهی کاهش خواهد یافت.

یکی از ویژگی‌های برجستهٔ اسناد خزانه اسلامی، قابلیت بالای نقدشوندگی آنها است که از طریق بازارگردان انجام می‌پذیرد.
به همین دلیل، اسناد خزانه اسلامی به عنوان یکی از اوراق بهادار معتبر و با کمترین ریسک در بازار شناخته می‌شوند.

تفاوت اساسی میان اوراق خزانه‌داری اسلامی و سایر اوراق بهادار در دو عنصر مهم، یعنی زمان سررسید و پرداخت سود آنها قرار دارد.
اوراق خزانه‌داری اسلامی در دوره سررسیدشان که ممکن است یک تا سه سال طول بکشد، هیچ گونه پرداخت سود دوره‌ای ندارند.
به این ترتیب، بازدهی این اوراق خزانه‌داری از تفاوت قیمت خرید و مبلغ دریافتی در زمان سررسید آنها تعیین می‌گردد.

در مطلبی ذکر شده است که "اسناد خزانه اسلامی" تاریخ سررسید خاصی دارند و بر اساس این تاریخ نامگذاری می‌شوند.
به عنوان مثال، "اوراق خزانه اسلامی" با تاریخ سررسید 020322 به معنای سررسید این اوراق در تاریخ 22 خرداد ماه سال 1402 است.

ویژگی های اوراق اخزا

اسناد خزانه اسلامی یا اخزا، برگه‌های بدهی دولتی هستند که به طور رسمی و تحت نظارت دولت، به افراد و شرکت‌های غیردولتی که در پروژه‌های دولتی مشارکت داشته‌اند، اعطا می‌شوند.
این اوراق معمولاً دارای کمترین ریسک در بین اوراق بازار سرمایه هستند.
در ادامه به ویژگی‌های منحصر به فرد اخزا خواهیم پرداخت.

اسناد خزانه اسلامی یا اوراق اخزا، به مانند سهام شرکت‌ها، سود دوره‌ای ندارند.
در واقع، سود حاصل از این اوراق به صورت سررسید معمولاً در زمانی کمتر از یک سال به دارندگان پرداخت می‌شود.
یکی از عواملی که در محاسبه سود این اوراق تأثیرگذار است، تفاوت قیمت اسمی و قیمت خریداری شده آنهاست.
از این رو، می‌توان گفت که سود اوراق اخزا از این تفاوت تعیین می‌شود.

استدلال خارجی به این معناست که اسنادی که در فرابورس معامله می‌شوند، هر کسی که درخواست می‌دهد می‌تواند اوراق را بخرد و بفروشد.
حتی عاملان غیردولتی نیز که این اسناد را در اختیار دارند، می‌توانند آنها را در فرابورس به فروش برسانند و از دولت مطالبه خود را دریافت کنند.

اسناد خزانه اسلامی یا اوراق اخزا با استفاده از علامت‌های عددی شناخته می‌شوند و این اعداد تاریخ سررسید آن‌ها را نشان می‌دهد.
به عنوان مثال، اوراق اخزا ۰۲۱۱۲۱ زمانی که به تاریخ ۲۱ بهمن ماه سال ۱۴۰۲ می‌رسند، به پایان می‌رسند.

اوراق اخزا مدت زمانی مشخصی دارند که معمولاً بین یک تا سه سال است.
این اوراق دارای سررسیدهای کوتاه مدت مانند ۴، ۱۳، ۲۶ و ۵۲ هفته هستند.

اعتبار اسناد خزانه اسلامی

با توجه به دیدگاه حسابداری دولتی، انتشار اوراق اخزا از منظر مالی، نه تنها به دولت سود مالی زیادی وارد نمی‌کند، بلکه به علت قابل واگذاری بالا، دولت نیز به خود متعهد می‌شود که بدهی خود را به دارندگان این اوراق پرداخت کند.
تداوم و افزایش پرداخت‌های سنگین و زودهنگام اوراق اخزا به عنوان یک منبع هزینه جدید، بر پایداری مالی دولت تأثیر منفی می‌گذارد، همچنین بدهی دولت به طور چشم‌گیری به مرور زمان افزایش می‌یابد.

بندهان وثایق سرمایه‌گذاری حکومت را در اختیار دارند.
بانک مرکزی به طرف استرداد اوراق سرمایه‌گذاری تضمین می‌دهد، به این معنا که اگر حکومت نتواند وثایق سرمایه‌گذاری خود را پرداخت کند، بانک در نهایت بدهی حکومت را پرداخت خواهد کرد.
بنابراین، در شرایط عادی، این وثایق دارای امنیت بسیار بالا و ریسک کمتری هستند.

با توجه به روند رو به رشد استفاده از اوراق بهادار، به خصوص اوراق خزانه اسلامی در کنار سایر اوراق بدهی در دوره‌های گذشته، تاثیرات استفاده از این اوراق بر پایداری مالی دولت به طور جدی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

مزایای انتشار اسناد خزانه اسلامی

انتشار اسناد خزانه اسلامی برای دولت، پیمانکاران، فعالان بازار سرمایه و سرمایه‌گذاران، مزایای چشمگیری را به ارمغان می‌آورد.
در ادامه، به بررسی اهمیت و مزایای این نوع اوراق بدهی پرداخته خواهد شد:اصولاً، اسناد خزانه اسلامی با تجمیع سرمایه‌ها و جذب منابع مالی، به دولت کمک می‌کنند تا نیازهای مالی خود را برآورده کند.
این اوراق بدهی به عنوان جذب منابع مالی برای پروژه‌های عمرانی، توسعه علمی و صنعتی، بهبود زیرساخت‌ها و سایر اولویت‌های دولتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
فهرست طولانی مزایای حاصل از انتشار اسناد خزانه اسلامی شامل موارد زیر است:۱.
عدم وابستگی به منابع خارجی: با ارائه این اوراق بدهی، دولت از وابستگی به منابع خارجی خودداری می‌کند و برای برنامه‌های خود از منابع داخلی استفاده می‌کند.
۲.
تنظیم تعادل بین عرضه و تقاضا: با انتشار اسناد خزانه، قابلیت تنظیم تعادل بین عرضه و تقاضا در بازار مالی بهبود می‌یابد و برای جلوگیری از نارسايی مالی و کاهش افت و خیز بهره‌وری، مفید است.
۳.
تحقق اهداف توسعه و راه‌اندازی پروژه‌های عمرانی: با استفاده از محل منابع کشور و توسعه بازار سرمایه، دولت می‌تواند پروژه‌های عمرانی را دنبال کند و برای توسعه پایدار و اشتغال‌زایی، اقدامات لازم را به عمل آورد.
۴.
افزایش قدرت نفوذ و جذب سرمایه‌گذاری: نه تنها دولت بلکه برنامه‌های خصوصی نیز از صدور اسناد خزانه بهره‌برداری می‌کنند؛ این صدور به بازار سرمایه اعتماد خدشه‌دار ایجاد کرده و سرمایه‌گذاران را جذب می‌کند.
به طور کلی، انتشار اسناد خزانه اسلامی به عنوان ابزاری قدرتمند برای مدیریت مالی و توسعه اقتصادی کشور، با استفاده از بازار سرمایه، توازن اقتصادی و ایجاد امکانات لازم برای رشد پایدار، بسیار موثر است.

انتشار اوراق خزانه اسلامی به دولت چندین مزیت متنوع ارائه می‌دهد.
با ثبت این اوراق، دولت می‌تواند قبل از هر اقدام دیگری بدهی‌های فعلی خود را تسویه کند.

تحریم‌های بین‌المللیتاثیر زیادی بر اقتصاد کشورمان داشته‌اند.
به همین دلیل، تدابیر متعددی اتخاذ شده است تا از تاثیرات منفی آن‌ها جلوگیری شودو یکی از این تدابیر، صدوراسناد خزانه اسلامی است.
با این روش، حکومت تلاش می‌کند تا بدهی‌های خود را به پیمانکاران از طریق طرح‌ها و پروژه‌های مختلف تسویه کند.
این اسناد، به پیمانکاران کمک می‌کند تا با فروش آن‌ها در بازار فرابورس، مطالبات نقدی خود را از حکومت دریافت کنند.
به‌این‌ترتیب، عملکرد اقتصادی کشور رونق یافته و پروژه‌ها به صورت سریعتری پیش‌رو می‌رود.

انتشار اسناد خزانه‌ای اسلامی، امکان از سوی دولت بدون نیاز به بدهی‌های بین‌المللی در جستجوی منابع مالی را مهیا می‌سازد.
این انتشار در راستای حفظ استقلال کشور نقش مهمی دارد.

این اوراق به دلیل عدم دریافت سود مستقیم و تنها داشتن سودی جزئی بر اساس تفاوت قیمت خرید و فروش آن‌ها، باعث ایجاد یک نرخ سود بدون ریسک متناسب با بازار مالی کشور می‌شوند.

نقش اسناد خزانه اسلامی در توسعه ابزارهای مالی بازار و اجرای سیاست پولی و تنظیم حجم نقدینگی بانک مرکزی بسیار حائز اهمیت است.
استفاده از این اسناد می‌تواند به عنوان زمینه‌ای موثر برای ایجاد بستر لازم در بازار مالی تلقی شود.
علاوه بر این، استفاده از تگ های و در این اسناد، تأثیر بیشتر و کارایی بیشتری را به سیاست های مرکزی و مالی اضافه می‌کند.

بنا به تحقیقات، اسناد خزانه اسلامی با مدیریت کمتری ارتباط شبکه ای در معاملات خود همراه هستند.
علاوه بر این، به دلیل معافیت مالیاتی و قابلیت نقد شوندگی بالا در بازار معاملاتی، این اسناد به صورت گسترده مورد توجه قرار گرفته اند.

دستور العمل عرضه اخزا

در جهت عرضه اوراق اخزا، مراحل و دستورالعمل‌هایی وجود دارد.
در آغاز، میزان ظرفیت استفاده دولت از اوراق اخزا توسط قانون بودجه تعیین می‌شود که بعداً مورد تصویب آیین‌نامه‌های مرتبط قرار می‌گیرد.
در ادامه، دولت طرح‌های مورد نظر خود را به وزارتخانه‌ها و نهادهای مربوطه اعلام کرده و این ارگان‌ها بودجه مورد نیاز خود را برای اجرای طرح‌های مذکور تخمین زده و به دولت اعلام می‌نمایند.

در گام بعد، وزارت امور اقتصاد و دارایی نمایندگی دولت است و از بودجه‌های تخصیص داده شده، اوراق اخزا را صادر می‌کند.
سپس، این اوراق به پیمانکاران واگذار می‌شوند و وزارت امور اقتصاد و دارایی با پیمانکاران حساب می‌کند.
سازمان‌های مربوطه اسامی پیمانکارانی که مطالباتی نسبت به دولت دارند را بر اساس بودجه و با اولویت‌بندی لازم به بانک عامل اعلام می‌کنند.
بانک پس از تأیید هویت پیمانکاران، اسامی آنها را به فرابورس ایران ارسال می‌کند.

در پایان، سند‌های خزانه اسلامی به صورت الکترونیکی منتشر می‌شوند و به پیمانکاران از طریق سامانه‌های معاملاتی بازار سرمایه اختصاص داده می‌شوند.
برای تسویه حساب خود، پیمانکاران می‌توانند با مراجعه به دستگاه یا وزارتخانه مربوطه، درخواست تسویه حساب خود را ثبت کنند.

هنگام خرید و فروش اسناد خزانه اسلامی، همواره ما به دنبال این هستیم که اوراق را با بهترین قیمت خریداری و فروش دهیم تا سود بیشتری کسب کنیم.
در این راستا، برای محاسبه سود اوراق اخزا از دو روش زیر استفاده می‌شود.

اولین روش برای محاسبه سود اسناد خزانه اسلامی، روش YTM یا همان بازدهی تا تاریخ سررسید است.
در این روش، بازدهی سالانه اوراق براساس مدت نگهداری تا تاریخ سررسید آن، محاسبه می‌شود.
بنابراین، اگر شخصی قصد نگهداری اوراق اخزا تا زمان سررسید آن را دارد، می‌تواند از روش YTM استفاده کند.

فرمول نهایی برای محاسبه بازدهی اختلال با استفاده از روش YTM به شرح زیر است:ییلداروب امایتلادنمی فولرفیه ، ییزیچ ایلدیرمک تلبيل واحد ازایر، هدربیلره بینیدیریلن نفس قارشییلاشımردır.

در این روش، ابتدا میزان بازدهی کل را محاسبه می‌کنیم و سپس بر تعداد روزهای باقیمانده تا تاریخ سررسید تقسیم می‌کنیم.
در نهایت، با ضرب عدد حاصل در ۳۶۵، سود ساده سالانه را محاسبه می‌کنیم.
برای مثال، اگر اوراقی تا تاریخ سررسیدش ۲۰۰ روز دیگر باشد و با قیمت ۹۰ هزار تومان خریداری شده باشد، و در تاریخ سررسید، قیمت آن به ۱۰۰ هزار تومان برسد، بازدهی این اوراق تا تاریخ سررسید حدوداً ۱۱ درصد و بازدهی سالانه آن نیز تقریباً ۲۰ درصد خواهد بود.
میزان سود اسناد خزانه را می‌توانید به صورت آنلاین از طریق محاسبه سود اوراق در سایت شرکت فرابورس ایران مشاهده کنید.