موارد اتیان سوگند استظهاری

یکی از انواع سوگند قضایی، سوگندی است که در دعاوی علیه میت باید یاد شود.
این نوع سوگند به عنوان سوگند یا قسم استظهاری شناخته می‌شود و در ماده ۱۳۳۳ قانون مدنی تعریف شده است.
طبق این ماده، در دعوای بر متوفی، در صورتی که حقی ثابت شده و بقای آن به‌طور قطعی مشخص نباشد، حاکم می‌تواند از مدعی بخواهد قسم بدهد تا حق خود را اثبات کند.
همچنین، موارد ادای قسم استظهاری نیز در ماده ۲۷۸ قانون آیین دادرسی مدنی تعیین شده است.
طبق این ماده، در دعوای بر میت، پس از برگزاری جلسه دادگاه، سوگند خواهان نیز الزامی است و در صورت امتناع از ادای سوگند، حق وی ساقط خواهد شد.
در نتیجه، باید در تمامی دعاوی علیه متوفی، ادای سوگند استظهاری الزامی است.
در ادامه همین مقاله، به بررسی موارد اتیان سوگند استظهاری در دعاوی علیه شخص متوفی، دعاوی مستند به سند رسمی علیه متوفی و دعاوی وارث صاحب حق علیه متوفی می‌پردازیم.

دعاوی علیه شخص متوفی

با توجه به ماده ۲۷۸ قانون آیین دادرسی مدنی، می‌توانیم مواردی که به صورت اتهام یا تاکید استظهاری مطرح می‌شوند را مورد بررسی قرار دهیم.
طبق این ماده، در تمام مواردی که ادعا شود که حقی علیه شخص مرده یا متوفی وجود دارد و از آثار او مطالبه می‌شود، اگر ادله‌ای که توسط مدعی ارائه شده‌اند بر اساس قوانین عمومی اثبات ادعا قابل قبول باشند، دادگاه موظف است برای صدور حکم به نفع مدعی، به طوری که همچنین به سایر ادله اثبات ادعا توجه کند، با صدور حکم استظهاری، مدعی را ملزم به ادا کردن سوگند یا تاکید استظهاری نماید.
در صورتی که مدعی در دادگاه از ادای سوگند یا تاکید استظهاری خودداری یا امتناع کند، حق مدعی به دلیل عدم اشاره به سوگند استظهاری، ساقط خواهد شد.

دعاوی مستند به سند رسمی علیه متوفی

به طور کلی، در تمامی دعاوی علیه فوت شده یا متوفی، علاوه بر تقدیم ادله اثبات دعوا، لازم است که مدعی مورد نظر سوگند یا قسم استظهاری بنماید.
اما ماده ای در قانون مدنی وجود دارد که قسم استظهاری برای اثبات بقای حق را در صورتی که مستند به سند رسمی باشد منتفی می‌کند.
اما این ماده در قانون آیین دادرسی مدنی پیش بینی نشده است.
بنابراین، می‌توان گفت ماده مذکور در قانون مدنی باقی خواهد ماند و در نتیجه برای اثبات دعوای مبتنی بر سند رسمی علیه شخص متوفی، قسم استظهاری لازم نیست.
اما می‌توان تصور کرد که در صورتی که دعوا مبتنی بر سند رسمی نباشد و توان اثبات وجود حق و بقای آن را نداشته باشد، قسم استظهاری ضروری خواهد بود.

دعاوی وارث صاحب حق علیه متوفی

یکی از ضوابط مربوط به ادعاهایی که توسط مدعیان ارائه می‌شود، در ماده 279 قانون آیین دادرسی مدنی تعیین شده است.
طبق این ماده، اگر خواهانی به عنوان وارث صاحب حق بودن خود ادعا کند، باید در دادگاه اظهارات خود را با ادای سوگند تثبیت نماید.
بنابراین، خواهان نه تنها باید ادعای خود را اثبات کند، بلکه باید همچنین سوگند هم ادا کند.
در صورتی که سوگند ادا نشود، حق ادعا منسوخ خواهد شد.

در مورد وراثت، طبق تبصره اول، هر فرد نسبت به حق خود باید سوگند بخورد.
اگر بعضی از افراد سوگند بخورند و بعضی دیگر نکول کنند، ادعاها در مورد افرادی که سوگند خورده‌اند ثابت و در مورد نکول کنندگان ساقط خواهد شد.
بنابراین، اگر ورثه‌ها بیش از یک نفر باشند، هر یک باید به طور جداگانه سوگند یا قسم استظهاری را در دعوایی که علیه میت اقامه می‌کنند، بدهند تا ادعاهایشان ثابت شود.
اگر یکی از ورثه‌ها سوگند استظهاری بخورد و بعضی دیگر از سوگند استظهاری خودداری یا آن را رد کنند، حق تنها برای افرادی که سوگند استظهاری داده اند ثابت خواهد شد و ادعاهای افرادی که سوگند استظهاری نکرده‌اند، ساقط خواهد شد.

در تبصره دوم این ماده آمده است که: «اگر شخصی تعدادی وراثت‌کننده داشته باشد و خواهان ادعا کننده شخص دیگری باشد، پس از برگزاری جلسه توسط خواهان، ادای یک سوگند کفایت می‌کند».
بنابراین، در صورتی که در برابر فرد متوفی که علیه او ادعا صورت گرفته است، تعدادی وراثت‌کننده وجود داشته باشد و خواهان تنها یک نفر باشد، ادای یک سوگند استظهاری کافیست تا ادعای او در دادگاه اثبات شود و به اثبات دعوای علیه فرد متوفی خواهد رسید؛ بنابراین لازم نیست به دلیل وجود تعداد بیشتری وراثت‌کننده، برای هر یک از آنها سوگند استظهاری یاد شود.