در برخی از پرونده‌های مطرح شده در دادگاه، جوانب فنی و تخصصی وجود دارد که دادرس خود قادر به کسب اطلاعات کافی درباره تمام زوایای موضوع نمی‌باشد. از این رو، در آیین دادرسی، ابزاری طراحی شده است تا قاضی با استفاده از آن، به جوانب تخصصی پرونده پی ببرد. در چنین شرایطی، قاضی با صدور قرار کارشناسی، برخی امور را به کارشناس مربوط معرفی می‌کند.

به همین مناسبت، در این مقاله قصد داریم درباره "قرار دادن کارشناس در دادگاه" توضیح دهیم. برای همین، ما در اینجا "معنای کارشناسی در دادگاه"، "چگونه قرار دادن کارشناس در پرونده" و "فرایند تعیین کارشناس" را بررسی خواهیم کرد.

کارشناسی پرونده چیست

هنگامی که دادگاه تصمیم می‌گیرد که موضوع پرونده به جنبه‌های فنی و تخصصی نیاز دارد، پرونده را به کارشناس مربوطه ارجاع می‌دهد. عملیات کارشناسی در مواردی لازم است که قاضی نتواند جنبه‌های فنی و تخصصی موضوع را بررسی کند.

در حقیقت، قاضی قادر به تعیین نقش در زمینه‌های غیر حقوقی نیست. زیرا تخصص وی در حقوق است و نه در رشته‌های دیگر. به عنوان مثال، در یک دعوای مربوط به محاسبه قیمت اجاره یک ماشین تولید برق، باید فرد قاضی به‌جز دانش حقوقی، با این دستگاه نیز آشنا باشد تا بتواند برآوردی دقیق از قیمت اجاره ماشین را ارائه دهد.

تعیین میزان و مبلغ نفقه در دعاوی خانوادگی مربوط به زوجه با توجه به عوامل مختلفی انجام می‌شود. این وظیفه عمدتاً به عهده کارشناس دادگاه است که در این حوزه تخصص دارد. وقتی اتفاقی مانند قتل یا صدمه به شخصی رخ داده باشد، نیز کارشناس دادگاه یا پزشک قانونی می‌تواند نظر تخصصی و فنی خود را در این زمینه بیان کند.

قرار کارشناسی چیست

به طبق آنچه اعلام شده است، از آنجایی که قاضی امکان تصمیم‌گیری و اطلاعات گرفتن از همه موضوعات را ندارد، او موضوعات یا مسائل تخصصی را به کارشناس مرتبط واگذار می‌کند و کارشناس دادگاه با استفاده از اطلاعات کسب شده، از جمله نظریه تکمیلی کارشناسی، نظر خود را به قاضی پرونده اعلام می‌کند تا قاضی با استفاده از آن، حکمی را صادر کند که صحیح و متناسب با موضوع باشد.

"بنابراین، وقتی که قاضی معتقد است نیاز به تحلیل و بررسی موضوع توسط یک متخصص وجود دارد، او می‌تواند با صدور قرار کارشناسی، مسئله را به وی ارجاع دهد. طبق ماده ۲۵۷ قانون آیین دادرسی مدنی، در قرار دادگاه باید موضوعی که نیاز به نظر کارشناس دارد، مشخص شود." "بنابراین فقط زمانی که قاضی معتقد باشد ضرورت تحلیل و بررسی موضوع توسط یک کارشناس وجود دارد، وی می‌تواند قرار کارشناسی را صادر کرده و مسئله را برای بررسی و تحلیل توسط کارشناس به او ارجاع دهد. طبق ماده ۲۵۷ قانون آیین دادرسی مدنی، در هنگام برگزاری جلسه دادگاه، موضوعی که نیاز به نظر کارشناس دارد، بررسی و تعیین می‌شود."

تعیین کارشناس چگونه است

بر اساس ماده 258 قانون آیین دادرسی مدنی، دادگاه می‌بایست از میان افراد مورد اعتمادی که صلاحیت لازم در رشته مربوط به موضوع را داشته باشند، کارشناس مناسب را انتخاب نماید. در صورت وجود تعدد افراد مربوطه، انتخاب بر اساس قرعه‌کشی صورت می‌پذیرد. طبق مفاد این ماده، کارشناس مربوطه باید فردی باشد که مجوز کارشناسی را در اختیار داشته باشد و دادگاه اقدام به انتخاب او خواهد کرد.