سلب حضانت چیست و در چه مواردی اتفاق می افتد

حضانت به معنای نگهداری، سرپرستی و پرورش کودکان پس از جدایی والدین یا در صورت فوت یکی از والدین، به یک موضوع بسیار اساسی در بین والدین تبدیل می‌شود.
به همین دلیل، قانونگذار در برخی از مواد قانونی به بحث‌های مرتبط با حضانت فرزندان پس از طلاق و حضانت در صورت فوت یکی از والدین، توجه کرده است.

بعضی مواقع به وقوع پیوسته است که اشخاصی که به عهده دار حضانت هستند، قدرت لازم برای انجام این مسئولیت را ندارند و حضانت فرزندان با آنها منجر به صدمات جسمانی و روحی بسیاری برای کودکان می‌شود.
به همین دلیل، قانونگذار به مسئله سلب حضانت از فرد دارنده آن پرداخته و شروطی برای سلب حضانت بر اثر عدم مراقبت یا فروپاشی اخلاقی والدین تعیین نموده است.
در این مقاله قصد داریم در ابتدا مفهوم سلب حضانت را بیان کرده و سپس به موارد عدم مراقبت و فروپاشی اخلاقی والدین اشاره نماییم.

سلب حضانت از دارنده آن

علاوه بر اینکه حضانت فرزند در صورت تغییر محل زندگی ممکن است از دارنده آن سلب شود، در قانون مدنی که در سال 1376 اصلاح شده است، در خصوص سلب حضانت از کسی که حضانت را بر عهده دارد چنین پیش بینی شده است: "هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می‌تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضایی، هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند" به موجب این ماده، دادگاه می‌تواند تحت شرایط مذکور، حضانت طفل را از پدر یا مادری که حضانت را بر عهده دارد سلب نماید.
در ادامه این ماده نیز مصادیقی از عدم مواظبت و انحطاط اخلاقی هر یک از والدین مطرح شده است که در ادامه به این موارد می‌پردازیم.

مصادیق سلب حضانت از والدین

در قسمت قبل، به توضیح مفهوم کلی سلب حضانت از والدین پرداخته شد.
اما حالا به سوالی جدید نیازمندیم که در مورد دلایل و مواردی که می‌تواند منجر به سلب حضانت فرزند از پدر یا مادر شود، پاسخ دهیم.
در این رابطه، قوانین حقوق مدنی، برخی از مصادیق اخلاقی و عدم مواظبت والدین را مورد اشاره قرار می‌دهند.
به همین دلیل، در صورتی که یک یا چند مورد از این مصادیق در قانون ذکر شده باشد، قاضی می‌تواند حکم سلب حضانت را بر روی فرد متخلف صادر کند.
مصادیق عدم مواظبت و انحطاط اخلاقی والدین طبق ماده 1173 عبارتند از:1.
عدم توانایی والدین در ارائه مراقبت و نگهداری مناسب برای فرزندان خود.
2.
سوءاستفاده از فرزندان به هر نحوی که می‌تواند به آن‌ها آسیب برساند.
3.
عدم امکانات اساسی مورد نیاز برای زندگی سالم و خوب فراهم شده توسط والدین.
4.
ترک والدین از وظیفه‌های خود نسبت به فرزندان خود به‌طور کامل یا جزئی.
5.
اعمال خشونت یا سوءاستفاده جسمانی و روحی علیه فرزندان.
6.
عدم توانایی والدین در ارائه تحصیلات و پرورش مناسب برای فرزندان خود.
7.
هر نوع رفتار غیرمنطقی و شبهه‌آمیزی که اطمینان می‌دهد فرزند در معرض خطر قرار می‌گیرد.
با توجه به موارد فوق، قاضی می‌تواند به صلاحدید خود حکم سلب حضانت را صادر کند.

استفاده زیان آور از الکل، مواد مخدر و قمار بیش از حد نسبت به این موارد اعتیاد آفرین و ضررآور است.

۲ - انتشار و ترویج افکار و رفتارهای نابخشودنی و نامناسب

3 - تحمل بیماری‌های روانی به دنبال تشخیص از سوی پزشک قانونی:

یکی از مشکلاتی که ممکن است با آن روبه‌رو شوید، عبارت است از تحمل بیماری‌های روانی به دنبال تشخیص گذارده شده توسط پزشک قانونی.
جنبه‌هایی که می‌توانند در بیماری‌های روانی وجود داشته باشند شامل افسردگی عمده، اختلال دوقطبی، اختلالات اضطرابی و انواع اختلالات شخصیتی است.
اگر پزشک شما به شما تشخیص چنین بیماری‌هایی را داده باشد، باید بتوانید با تحمل همین وضعیت، روی راه‌های درمانی که متناسب با شرایط شماست، کار کنید.

4 - سوء استفاده از کودک یا اجبار او به ورود به مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشا، تکدی گری و قاچاق؛

تکرار ضرب و جرح به شکلی غیرمتعارف (بیش از حد معمول) می باشد.

واضح است که در مورد این ماده باید به نکته‌ای توجه شود که مصادیق عدم مواظبت و انحطاط اخلاقی مربوطه در اینجا که به طور خاص توضیح داده شده‌اند، صرفا محدود به آن نمی‌شوند.
در عوض، قانونگذار تنها چند مورد نمونه را آورده است.
بنابراین قاضی ممکن است سایر موارد را نیز در این حکم شامل کند و بر اساس آن، تصمیم بگیرد که حضانت از فرد مشمول را سلب کند که شاخص آن، تهدید منافع کودک است.