دعاوی قابل اثبات با شهادت شهود

ادله به منظور اثبات دعوی‌ها، در حوزه‌های حقوقی و کیفری، برای تأیید ادعاها و اعمال حق، در رسوم رسیدگی در دعاوی مدنی و کیفری مشخص شده است.
شهادت، قسم، علم قاضی و اقرار، از دلایل اثبات و روش‌های اثبات جرم در امور کیفری هستند و اقرار، سند، سوگند، شهادت و امارات قضایی نیز، به عنوان دلایل اثبات دعوی در حوزه حقوقی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

همان‌طور که در بالای متن ذکر شده، یکی از عوامل مؤثر در اثبات دعوی، شهادت شاهدان است.
با توجه به اینکه هر یک از این عوامل، شامل قوانین و ضوابط خاصی است که افرادی که به دادگاه یا دیوان مراجعه می‌کنند، باید قبل از ارائه دعوا، با نحوه اثبات ادعای خود آشنا باشند، آشنایی با قوانین و مقررات مربوطه ضروری است.

در این مقاله به توضیح دعاوی قابل اثبات با شهادت شهود می‌پردازیم.
همچنین، نحوه اثبات دعاوی با شهادت دو مرد یا یک مرد و دو زن، و همچنین دعاوی قابل اثبات با شهادت چهار زن، دو مرد یا یک مرد و دو زن را توضیح خواهیم داد.

دعاوی قابل اثبات با شهادت شهود

با توجه به مقررات قانون آیین دادرسی کیفری و مدنی، می‌توانیم مشاهده کنیم که یکی از عناصر حیاتی برای اثبات دعاوی، گواهی یا شهادت است.
در ماده ۲۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی، شهادت شاهدان برای اثبات دعاوی بررسی شده است و تقسیم‌بندی‌های مختلفی نیز در این زمینه وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

در این قانون، مجری قرارداد نه تنها تعداد و جنسیت شاهدان یا گواهان را در هر گروه مشخص می‌کند، بلکه همچنین مشخص می‌کند که تمامی دعاوی مالی و غیرمالی، به استثنای موارد خاص، با گواهی اثبات پذیرند.
بدین ترتیب، ماده مذکور جنبه تمثیلی دارد و نشان می‌دهد که برقراری ادعاها در این قانون با تکیه بر شواهد قابل تایید است.

بنابراین، در تمام اختلافات قضایی که در بند 230 قانون آیین دادرسی مدنی تعیین شده‌اند، هر گونه شهادتی که شرایط مقرر را دارا باشد و تعداد و جنسیت شاهدان آن، بطور مشروع و طبق قوانین قضایی باشد، به عنوان دلیل قانونی در دادگاه مورد قبول قرار می‌گیرد و قاضی مکلف است به این شهادت‌ها اعتبار بخشد.
لازم به ذکر است که در صورتی که تعداد یا جنسیت شاهدان، به طور مشروع در قانون تعیین نشده باشد، تشخیص صحت و اعتبار این شهادت‌ها با دادگاه خواهد بود.

دعاوی قابل اثبات با شهادت دو مرد

در قسمت پیش، به طور کلی مفهوم "دعاوی قابل اثبات با شهادت شهود" را توضیح دادیم.
با توجه به اینکه تعداد شهود و جنسیت آنها در برخی دعاوی متفاوت است، در ادامه به این موضوع خواهیم پرداخت.
به عنوان مثال، برخی دعاوی قابل اثبات با شهادت دو مرد به شرح زیر را شامل می‌شوند:

با توجه به ماده ۲۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی، مبحث طلاق و انواع آن، بازگشت در طلاق و همچنین دعاوی غیرمالی مانند مسلمان بودن، بلوغ، جرح و تعدیل، عفو از قصاص، وکالت و وصیت با استناد به گواهی دو مرد تأیید می‌شوند.
البته با وجود اشاره به عبارت «بلوغ» در این ماده، بلوغ در دختران نیز با استناد به گواهی چهار زن یا یک مرد و دو زن ثابت می‌شود.
همچنین، در این بند، اشاره به عبارت "جرح و تعدیل" به معنای استدلال به جرح و تعدیل گواه می‌باشد.

دعاوی قابل اثبات با شهادت دو مرد و یا یک مرد و دو زن

علاوه بر ادعاهای قابل اثبات با شهادت شهود که تنها با شهادت دو مرد، قابل اثبات هستند و آنها را در قسمت قبلی بررسی کردیم، برخی ادعاها با گواهی دو مرد یا یک مرد با دو زن، قابل ثابت می‌باشند.
در واقع، قانونگذار، طرفین دعوا را در ارائه دو شاهد مرد یا یک شاهد مرد و دو شاهد زن، مخیر نموده است.
این ادعاها، طبق بندهای (ب) و (د) ماده ۲۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی، تعیین شده‌اند.

مطابق ماده ۲۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی، دعاوی مربوط به امور مالی و آنچه که به معنای موجودیت مالی است، مانند بدهی، قیمت فروش، معاملات، وقف، اجاره، وصیت به نفع خواهان، سرقت، جرائم اشتباه و جرائم شبهٔ عمد که باعث خسارت جانی می‌شود، با داشتن گواهی دو مرد یا یک مرد و دو زن قابل ثبت است.

براساس بند (د) ماده ۲۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی، "اصل نکاح با شرکت دو مرد یا یک مرد و دو زن، اثبات می‌شود.
" به عبارت دیگر، تنها اصل نکاح قابل اثبات است و مشروط به حضور دو مرد یا یک مرد و دو زن است.
این قانون شامل انواع نکاح (به طور دائم یا موقت) نمی‌شود.

دعاوی قابل اثبات با شهادت چهار زن ، دو مرد ، یا یک مرد و دو زن

در بخش‌های قبلی، توضیح دادیم که چگونه می‌توان با شهادت شاهدان، دعاوی قابل اثبات را شناسایی کرد.
البته امکان تأیید برخی دعاوی تنها با شهادت چهار زن، دو مرد یا یک مرد و دو زن نیز وجود دارد.
این حق در بند (ج) ماده 230 قانون آیین دادرسی مدنی تعیین شده است.

تعبیرهای مذکور مربوط به دعاوی زنانه هستند که عبارتند از: «دعاوی هایی که معمولاً زنان دارند و شامل مواردی مانند ولادت، شیردهی، مشاغل خاص زنان و عیوب داخلی آنها هستند؛ که با شهادت چهار زن، دو مرد، یک مرد و دو زن، اثبات می شوند.
» این نوع دعاوی تنها دعاوی هستند که با شهادت چهار زن، قابل اثبات هستند.

دعاوی قابل اثبات با ترکیبی از شهادت و سوگند

علاوه‌بر تمامی دعاوی قابل اثبات با شهادت شاهدان، در بخش‌های قبلی قانون آیین دادرسی مدنی، دعاوی دیگری نیز ذکر شده است که مدعی می‌تواند برای اثبات آن‌ها، تعداد و جنسیت مشخصی از شاهدان با شرایط معین را معرفی کند و یا به ترکیبی از گواهی و سوگند مورداستناد قرار دهد.

با توجه به بند (ب) ماده ۲۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی، "دعاوی مالی یا هر گونه ادعایی که به مال مربوط می‌شود، مانند دیون، قیمت خرید و فروش، معاملات، اموال وقف، اجاره، وصیت نامه برای مدعی، غصب، جنایات خطایی و شبه عمد که موجب دیه می‌شود، باید با حضور دو شهود مرد یا یک مرد و دو زن تثبیت شود.
"