حکم چیست و معیار های تشخیص آن

زمانی که شنوا می‌کنیم یک دادگاه در یک پرونده حکمی صادر می‌کند، به معنای عمومی، به ذهن میرسد که دادگاه تصمیمی درباره ی ماهیت دعوا و نتیجه آن گرفته است.
این معنای عرفی بسیار به معنای حقوقی حکم نزدیک است.
به گفته قانونگذار، هنگامی که رأی دادگاه درباره ی ماهیت دعوا قاطع باشد، آن را حکم می‌نامند و در غیر این صورت، به آن قرار اطلاق می‌شود.
بنابراین، در این مقاله قصد داریم به بررسی مفهوم حکم و معیارهای تشخیص حکم بپردازیم.

حکم چیست

تصمیم‌هایی که توسط دادگاه‌ها صادر می‌شوند، به دو دسته قابل تقسیم اند.
دسته اول شامل «احکام» است و دسته دوم شامل «قرارها» می‌باشد.
تعداد زیادی از تصمیم‌های صادر شده توسط دادگاه‌ها را «احکام» تشکیل می‌دهند.
همانطور که می‌دانیم، هدف اصلی از اقامه دعوی در دادگاه، دریافت «حکمی» است که نتیجه‌ی دعوای مطرح شده را تعیین می‌کند و باعث پایان خصومت بین طرفین و پایان رسیدگی دادگاه در پرونده می‌شود.
طبق قانون آیین دادرسی مدنی، «احکام دادگاه» می‌توانند بر اساس نوع و ماهیت آن‌ها به «حکم اعلامی و حکم تأسیسی»، «حکم حضوری و حکم غیابی»، «حکم نهایی و غیرنهایی» و «حکم قطعی و غیرقطعی» تقسیم شوند.

چه معیارهایی برای تشخیص حکم وجود دارد

قوانین آیین دادرسی مدنی، در ماده 299، تقسیم آراء صادر شده از دادگاه‌ها به دو نوع حکم و قرار را ارائه می‌دهد.
بر اساس این ماده، "تعریف حکم و قرار به این صورت است که اگر رأی دادگاه درباره‌ی ماهیت دعوا و قاطع آن جزئی یا کلی باشد، حکم نامیده می‌شود و در غیر اینصورت قرار نامیده می‌شود".
به طور کلی، این ماده به معیارهای تشخیص حکم اشاره دارد.
استناد به این ماده، معیارهای تشخیص حکم از قرار می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

برای درخواست‌های قضایی

تعدیل موجود در حقوق مدنی ، به صورتی است که دو طرفی که در یک مشاجره قرار گرفته‌اند و به دادگاه مراجعه کردند تا خلافی خود را حل کنند قاعدتا میشود آنرا به عنوان "دعوای قطعی" تشریح کرد.
این به این علت است که این دعاوی شامل اختلاف نظر و دعواهایی است که در میان افراد بوجود آمده است و در نتیجه آنها به دادگاه آمده اند تا رسیدگی و قضاوت نماید.
بنابراین، تشکیل دقیق ‌در "امور غیرعقلایی" وابسته به عواملی است که برخلاف موارد قبلی رخ نداده است و نیازی به مقامات قضایی ندارد.
مثال‌هایی از این موارد شامل قیمومت و مسائل مربوط به اشخاص مفقود الاثر است.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره "امور عقلایی و نمونه‌های آن"، اینجا را کلیک کنید.

- بایستی از هیئت دادگاه تصدیق شده باشند

رأی به معنای صدور یک حکم از دادگاه تعریف می‌شود.
در این حال وقت، دادگاه‌های مختلفی از این بند بهره می‌گیرند، شامل دادگاه نخستین (بدوی)، دادگاه تجدیدنظر و دادگاههای اختصاصی مانند دادگاه انقلاب، دادگاه ویژه روحانیت و دیوان عدالت اداری و غیره است.

اینکه دعوا چه ماهیتی دارد امری بسیار مهم است.

تعاریف جدیدی از دعوا

در کلیت، دعوا به هر نوع بحث و اختلافی اشاره دارد که برای روشنی بیشتر درباره موضوعی خاص و پیدا کردن راه حلی برای آن، مورد توجه قرار می‌گیرد.

- یک قطع کامل دعوا باید باشد

رأی دادگاه باید به صورت کاملا قطعی و مشخص به عنوان یک حکم در نظر گرفته شود.
بدین معنا که با صدور این رأی، دعوا به صورت جزئی یا کلی روشن می‌شود و پرونده از دادگاه خارج می‌شود.
در اینجا مهم نیست که دادگاه به صورت نهایی دلیل اختلاف را حل کرده یا خیر و همچنین اهمیتی ندارد که آیا این رأی قابل بررسی مجدد است یا خیر.

در صورتی که روزنامه کاری صادر شده توسط دادگاه چنین شرایطی را داشته باشد، می‌توان آن را به عنوان حکم تشخیص داد و در غیر این صورت به آن رای قضایی گفته می‌شود.
تفاوتی که بین حکم و رای قضایی وجود دارد می‌تواند به این شکل توضیح داده شود.
برای اطلاعات بیشتر در مورد تعریف و انواع رای قضایی می‌توانید اینجا را کلیک کنید.
تشخیص این که یک روزنامه کاری که توسط دادگاه صادر شده است، حکم است یا رای قضایی، اثرات مهمی را به همراه دارد که در مقاله اثرات روزنامه کاری صادر شده توسط دادگاه، به این موضوع پرداخته شده است.