ارش چیست و نحوه محاسبه آن

افراد در جامعه علاوه بر تعهدات خود، حقوقی را نیز دارند.
حقوق افراد دامنه‌ای گسترده دارد، از جمله حقوق مالی و حقوق جانی.
هیچ فردی حق ندارد به دیگران آسیب جسمانی یا جانی وارد کند.
هرکسی که این اقدام را انجام دهد، به عنوان یک جنایتکار شناخته می‌شود و باید مجازات متناسب با قانون را تحمل کند.
مجازات اصلی برای این افراد توسط قوانین مشخص می‌شود.

یکی از انواع مجازات‌هایی که قانون‌گذاران برای برخی از جرایم در نظر می‌گیرند، با استناد به شرع، مجازات دیه است.
معمولاً دیه در مواردی قابل اعمال است که جرایم مرتبط با صدمه زدن به بدن و حیات فردی باشد.
اما در برخی موارد، شرع ممکن است تعیین نماید که دیه صرفاً برای یک قسمت خاص از بدن آسیب دیده تعیین شود.
در این صورت، فرد صدمه دیده باید به این پرسش پاسخ دهد که چه تکلیفی برای او تعیین شده است.

"برای پاسخ به این نیاز، قانونگذار اقدام به تشکیل یک نهاد به نام 'ارش' کرده است.
در این مقاله، به سؤالاتی پرداخته می‌شود؛ مانند: چه معنایی دارد 'ارش' و چه تفاوتی با مفهوم 'دیه' دارد؟ سپس، روش و فرمول محاسبه ارش در جرایم را بررسی می‌کنیم، و در پایان، توضیحاتی درباره مهلت و نحوه پرداخت ارش ارائه می‌دهیم.
"

ارش چیست ؟

«ارش» یک جرم نقدی است که در صورت انجام جنایتی علیه سلامت جسمانی اشخاص، مجرم موظف است به مجنی علیه یا قربانی جرم مبلغی را پرداخت کند.
مقدار این مبلغ که به عنوان دیه شناخته نمی‌شود، در شرع تعیین نشده است.
«ارش» در ماده‌ی ۴۴۹ قانون مجازات اسلامی طبق این تعریف تعریف شده است: «ارش»، دیه‌ای غیرمقدر است که میزان آن در شرع تعیین نشده است و دادگاه با توجه به نوع و اهمیت جنایت و تأثیر آن بر سلامت مجنی علیه و نیز میزان خسارت وارده با در نظر گرفتن دیه مقدر و با استناد به نظر کارشناس، مقدار آن را تعیین می‌کند.
در صورتی که در قانون، ترتیب دیگری برای «ارش» تعیین شود، مقررات دیه مقدر نیز در این مورد اعمال می‌شوند.

در قوانین اسلامی، برای جبران خسارت و ضریبیه، دستمزدی تعیین شده است که به آن "دیه" می‌گویند.
اما در مورد صدمات تاندون دست، مقرری در نظام حقوقی مسلمانان وجود ندارد.
به عبارتی دیگر، اگر کسی به تاندون دست شخص دیگری آسیب وارد کند، باید تعهدی ارش‌بالایی را بپذیرد تا خسارت‌ها را جبران کند.

مطالبه حقّ‌شناختی شرایط خاصی دارد که در ماده ۵۵۹ قانون مجازات اسلامی ذکر شده است.
بر اساس این ماده، اگر در نتیجه جرم، آسیبی به عضو یا منافع وارد شود و اگر برای آن جرم، میزانی تعیین شده باشد که به عنوان دیه یا نسبت معینی در این قانون ذکر شده باشد، میزان تعیین شده در قانون قابل مطالبه است.
همچنین، اگر برای آن از نظر شرعی مقدار خاصی تعیین نشده باشد، می‌توان به صلاحدید شخصی مبتلا به این جرم، ارش را مطالبه کرد.

ارش و دیه چه تفاوتی دارند؟

«ارش» و «دیه» از لحاظ برخی ویژگی‌ها شبیه به هم هستند، و در بیشتر موارد قوانین آن‌ها نیز شبیه به هم است، اما در عین حال تفاوت‌هایی وجود دارد که آن دو را از یکدیگر متمایز می‌کند.
در زیر برای شما این تفاوت‌ها را توضیح می‌دهیم.
نکته: ترجمه‌ی متن اصلی محتوای کلی آن را القا نموده و از استفاده از تگ‌های HTML مانند و در ترجمه صرف نظر شده است.

۱.
اولین و مهم‌ترین تفاوت بین دیه و ارش این است که مقدار دیه در شرع مقدس تعیین شده است، در حالی که ارش مشخص نشده است و قاضی می‌بایست آن را تعیین کند.
تعریف دیه در ماده ۴۴۸ قانون مجازات اسلامی بدین شکل است: "دیه مقدر، مال معینی است که به علت جنایت غیرعمدی بر نفس، عضو یا منفعت، یا جنایت عمدی در مواردی که قصاص در هر جهتی اعمال نمی‌شود، تعیین شده است.
" اما همانطور که اشاره شد، ارش در شرع مقرر نشده است.
۲.
یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های بین دیه و ارش این است که دیه در شریعت مقرر و به تعداد معینی تعیین شده است، اما ارش مشخص نشده است و قاضی می‌بایست آن را مشخص کند.
طبق تعریف ماده ۴۴۸ قانون مجازات اسلامی، دیه به معنای یک مال معین است که به دلیل جنایت غیرعمد بر کسی، عضوی یا منفعتی یا جنایت عمد در مواردی که قصاص نمی‌توان اعمال کرد، مقرر شده است.
اما در مورد ارش، همانطور که گفته شده، در شریعت تعریف و معینی قرار داده نشده است.
۳.
یکی از تفاوت‌های اساسی بین دیه و ارش این است که میزان دیه در شرع تعیین شده است، اما ارش مشخص نشده است و قاضی باید آن را مشخص کند.
در تعریف ماده ۴۴۸ قانون مجازات اسلامی آمده است: "دیه مقدر، مالی است که به علت جنایت غیرعمدی بر نفس، عضو یا منفعت یا جنایت عمدی، در مواردی که قصاص اعمال نمی‌شود، تعیین شده است.
" اما همانگونه که به آن اشاره شده، درباره ارش در شرع تعیینی وجود ندارد.

۲ در پرداخت ارش فرقی میان مبلغ آن برای زن و مرد نیست و هردو به یک میزان ارش می‌برند، اما مبلغ دیه برای زن و مرد متفاوت است.
بنا به ماده ۵۶۲، در این زمینه آمده است: "در موارد ارش فرقی میان زن و مرد نیست، اما میزان ارش جنایت وارده بر اعضاء و منافع زن نباید بیش از دیه اعضاء و منافع او باشد، اگرچه مساوی با ارش همان جنایت در مرد باشد.
"

مبلغ ارش به طور کلی کمتر از دیه است، به این معنی که ارشی که برای جنایت تعیین می‌شود، کمتر از میزان دیه است.
این مسئله در ماده 548 بطور صریح ذکر شده است: "در موضوع اعضاء و منافع، مبلغ ارش جرم، بیشتر از میزان دیه برای آن عضو یا منفعت نیست و در صورتی که به دلیل آن جرم، منفعت یا عضوی از بین برود یا عیبی در آنها ایجاد شود، برای هر آسیب، دیه جداگانه‌ای تعیین می‌گردد.
"می‌توان از تگ‌های HTML مانند و در متن استفاده کرد.

نحوه و فرمول محاسبه ارش جنایت

همانگونه که گفته شده، ارش در شرع مقدس به طور صریح مشخص نشده و تعیین مقدار آن به عهده قاضی است.
در ادامه توضیح داده‌ایم که چگونه قاضیان در دادگاه‌ها مبلغ ارش را برای جرایم محاسبه می‌کنند.

فرمول دقیق و مشخصی برای محاسبه ارش وجود ندارد و قضات باید با در نظر گرفتن نظر کارشناس پزشکی قانونی و میزان خسارتی که به فرد وارد شده است، مبلغ ارش را محاسبه کنند.
نحوه محاسبه آن در ماده 449 قانون مجازات اسلامی مشخص شده است: دادگاه با لحاظ نوع و کیفیت جنایت و تأثیر آن بر سلامت مجنی علیه و میزان خسارت وارده با در نظر گرفتن دیه مقدر و با جلب نظر کارشناس، میزان آن را تعیین می‌کند.
مقررات دیه مقدر در مورد ارش نیز جریان دارد، مگر اینکه در این قانون ترتیب دیگری مقرر شود.

یک قاضی در محاسبه نوع و کیفیت جرمی که رخ داده است، به ارش متخصص است و در نهایت با توجه به مبلغ کامل دیه انسان، مبلغ ارش را تعیین می‌کند.

مهلت و نحوه پرداخت ارش در دادگاه چگونه است ؟

برای تعیین مهلت پرداخت دیه در قانون، در جرایم عمدی مدت یک سال، در جرایم شبه عمدی مدت دو سال و در جرایم غیر عمدی مدت سه سال تعیین شده است.
اما در مورد پرداخت و شیوه تسویه ارش در دادگاه، قانون ساکت است و تعيين نشده است.

طبق توصیه مشورتی ۹۸۳/۷ – ۱۳/۲/۱۳۷۵ مدیریت حقوقی قوه قضائیه: "مهلت های مقرر برای پرداخت دیه، شامل پرداخت ارش نمی شوند" و بنابراین پرداخت ارش مهلت مشخصی ندارد.