آثار ورشکستگی

آثار ورشکستگی نسبت به خود تاجر

همان‌گونه که پیش‌تر اشاره کردیم، تأثیر ورشکستگی، بر تعداد زیادی افراد تأثیر می‌گذارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، خود تاجر است.
از این رو، در بخش فعلی مقاله، قصد داریم، در رابطه با تأثیر توقف تاجر یا ورشکستگی او، نسبت به شخص تاجر از منظر قانون تجارت، بحث کنیم که به شرح زیر است:

ممنوعیت دخالت تاجر در اموال خودبر اساس ماده 418 قانون تجارت، تاجر ورشکسته از تاریخ صدور حکم ورشکستگی مجاز به هیچگونه دخالتی در اموال خود نخواهد بود، حتی آنچه ممکن است در طول دوره ورشکستگی به او بازگردانده شود.
به عبارت دیگر، پس از صدور حکم ورشکستگی، تاجر مذکور مجازیت نخواهد داشت که در اموال خود، اعم از منقول و غیر منقول، دخالتی انجام دهد.

بلافاصله پس از صدور حکم ورشکستگی، تمامی بدهی های تاجر، با رعایت تخفیفات مربوطه، به شکل مبدل شده ای مدیریت می شود.
طبق ماده 421 قانون تجارت، هنگامی که حکم ورشکستگی برای تاجر ابلاغ می شود، وظیفه بر عهده دارد که بدهی ها را در مقابل مدت زمان مشخص شده تبدیل کند به حال جدید.

معاملاتی که برخی تجار انجام می‌دهند و نتیجه‌ای مثبت ندارد، باطل و بلااثر هستند (ماده 423 قانون تجارت).
این ماده مقرر می‌کند:۱) هر صلح محاباتی، هبه، و هرگونه انتقال بلاعوض، آیا در مورد اموال حرکتی یا غیرحرکتی صورت گیرد، باطل و بلااثر است.
۲) پرداخت هر نوع قرض، بالغ بر هر مبلغی که به هر نحوی انجام شود، باطل و بلااثر است.
۳) هرگونه معامله ای که باعث محدودیت دارایی های تجار را کند و باعث ضرر و زیان برای بدهکاران شود، باطل و بلااثر است.
این قوانین و مفاد ماده 423 قانون تجارت نشان می‌دهند که برخی از تراکم‌های معاملاتی تجار مخرب و غیرمفید هستند و باید از آن‌ها پرهیز کرد.

بر اساس این ماده، تمام معاملاتی که به ضرر طرف طلبکار تمام شده‌اند و پس از تاریخ اعلان ورشکستگی صورت گرفته باشند، از سوی قانون به عنوان معاملات بلاارزش و باطل تلقی می‌شوند.
به عبارت دیگر، صلح بلاعوض، اهداء، پرداخت دیون و هرگونه معامله دیگری که توسط تاجر ورشکسته قبل از تاریخ ورشکستگی انجام شده است، همه در معرض باطل بودن قرار می‌گیرند.
بدیهی است که پس از تاریخ اعلان ورشکستگی، همه معاملات مالی تاجر، به طور کلی باطل می‌شود.

آثار ورشکستگی نسبت به مدیر تصفیه

یکی از اشخاصی که تحت تأثیر ورشکستگی و توقف تجارت قرار می‌گیرد، مدیر تصفیه است.
برای درک بهتر از آثار ورشکستگی در رابطه با مدیر تصفیه، ابتدا باید بدانیم که مدیر تصفیه چه کسی است و وظایف او چیستند.
مدیر تصفیه کسی است که پس از حل شدن یک شرکت یا ورشکستگی یک فرد حقیقی، توسط دادگاه تعیین می‌شود تا وظایف تجارتی فرد ورشکسته یا مدیران شخص حقوقی متوقف شده را برعهده بگیرد.
آثار ورشکستگی در رابطه با مدیر تصفیه، بر اساس ماده 418 و 419 قانون تجارت به شرح زیر است:

در اولین مرحله، بر اساس ماده 418 قانون تجارت، مدیر تصفیه به موجب قانون می‌تواند در تادیه دیون فرد وارد شده در ورشکستگی، قائم‌مقام و جانشین قانونی آن شخص باشد.
به این معنی که در همه اختیارات و حقوق مالی مرتبط با این ورشکستگی، مدیر تصفیه می‌تواند به جای شخص مذکور از این اختیارات و حقوق استفاده کند.
به عبارت دیگر، مسئولیت مدیر تصفیه در ارتباط با مسائل ورشکستگی، عهده‌داری از شخص ورشکسته و جانشین وی خواهد بود و مجوز اقدام و عمل متناسب با وضعیت مربوطه را نیز خواهد داشت.

در قسمت دوم ماده ۴۱۹ از قانون تجارت آمده است: طبق این قانون، از تاریخ صدور حکم ورشکستگی، هر فردی که دعوا با تاجر ورشکسته درباره دارایی های متحرک یا غیرمتحرک دارد، باید ادعا خود را به مدیر تصفیه ارائه داده و تمامی اقدامات مربوط به اجرایی کردن حکم نیز باید توسط این مدیر انجام شود.
به عبارت دیگر، تمامی دعاوی نسبت به تاجر ورشکسته همراه با اقدامات اجرایی باید به طرفیت مدیر تصفیه و با تعیین شده از طرف دادگاه مطرح شود.

ثالثا؛ تقاضای انجام مهر و موم اموال تاجر ورشکسته، فروش اشیایی از اموال تاجر که ممکن است ضایع شوند یا با گذشت زمان، کاهش قیمت پیدا کنند، به کار انداختن سرمایه تاجر، پس از کسب اجازه از عضو ناظر، جهت ایجاد سرمایه برای تصفیه بدهی ها، بستن دفاتر تاجر و تنظیم یک صورت خلاصه از وضعیت ورشکستگی تاجر و همچنین از علل و اوضاعی که‌ موجب آن شده، از دیگر مواردی است که پس از ورشکستگی تاجر، متوجه مدیر تصفیه می گردد.

آثار ورشکستگی نسبت به طلبکاران

تاثیرها و شرایط توقف تاجر در قانون تجارت، نیز مورد پیش بینی قرار گرفته است و طلبکاران نیز می توانند، با کمک یک وکیل ورشکستگی یا شخصا، دعاوی خود نسبت به تاجر متوقف شده را پیگیری کنند.
در این بخش از مقاله، می خواهیم، در خصوص تاثیرها ورشکستگی، نسبت به طلبکاران صحبت کنیم.

بر اساس ماده 462 قانون تجارت، پس از صدور حکم ورشکستگی، طلبکاران مکلفند در مدتی که به موجب اخطاری که توسط مدیر تصفیه صادر می‌شود و با توجه به نظامنامه وزارت عدلیه مشخص می‌شود، اسناد خود را به همراه فهرستی که شامل تمام مطالبات آن‌ها است، به دفتردار محکمه تسلیم کنند.
همچنین آن‌ها باید قبوض دریافتی خود را نیز تحویل دفتردار محکمه دهند.

بنابراین، حقوق طلبکاران نسبت به تاجر ورشکسته شامل ارائه اسناد و فهرست کامل مطالباتشان است و این مسئله باید به محکمه ارائه شود.
همچنین، حق اعتراض به مطالباتی که در گذشته تشخیص داده شده یا در حال بررسی هستند، نیز به عنوان یکی از حقوق طلبکاران تاجر ورشکسته محسوب می‌شود.

آثار ورشکستگی نسبت به اشخاص ثالث

تاثیرات و مزیت‌ها و معایب ورشکستگی تاجر نیز به افراد ثالث نسبت داده می‌شود و می‌توان با مراجعه به قانون تنظیم اداره و تصفیه امور ورشکستگی، این تاثیرات را بررسی کرد.
براساس این قانون، تاثیرات ورشکستگی بر افراد ثالثی که دارای مالی از تاجر هستند یا بدهکار به تاجر می‌باشند به شرح زیر است:

اشخاص دیگری که به تاجر ورشکسته بدهی دارند مجبور هستند بدهی خود را به اداره تصفیه بدهند؛ در غیر اینصورت، عدم اعلام بدهی تلقی می‌شود و به عنوان جرم در نظر گرفته می‌شود.
اما معرفی کردن بدهی به تاجر و عدم پرداخت آن جرم محسوب نمی‌شود.
همچنین، برخلاف بدهی‌های معلق تاجر که به دلیل ورشکستگی ایجاد می‌شود، بدهی بدهکاران همچنان قابل پیگیری خواهد بود؛ زیرا تصفیه زمان‌بندی شده آن‌ها ممکن است باعث ورشکستگی بدهکاران شود.

اشخاصی که مالی را از یک تاجر ورشکسته در اختیار دارند باید آن مال را به اداره تصفیه معرفی کنند، همچنین اگر حقی برای دریافت آن مال ندارند، ممکن است به جرم خیانت در امانت محکوم شوند؛ و اگر حقی برای آن دارند (مانند بدهی نسبت به آن تاجر)، حقشان از بین خواهد رفت و تبدیل به بدهی سایر طلبکاران خواهد شد.

در بخش‌های قبل، به بحث درباره «اثرات ورشکستگی و شرایط توقف تاجر در قانون تجارت» پرداختیم و توضیح دادیم که این اثرات چگونه بر تاجر خود، اشخاص ثالث، مدیر تصفیه و بدهکاران تاثیر می‌گذارد.
در این بخش، هدف ما استفاده از «اثرات ورشکستگی» را درباره دارایی‌های تاجر مورد بحث قرار دادن است.