انواع و اقسام حجر در قانون مدنی

حجر در لغت به معنای منع است و در حقوق به این معنی است که فرد بر اساس قانون ممنوع شده است که امور خود را به صورت مستقل و بدون دخالت دیگران اداره کند.
به عبارت دیگر، قانون به فرد اجازه انجام این کار را نمی‌دهد.
ممکن است این حجر برای مسائل مالی و غیرمالی اعمال شود.
برای مثال، در صورتی که فرد به دلیل رشد کافی نتواند ازدواج کند و یا به دلیل صغیر بودن نتواند در امور مالی خود دخالت کند.
فردی که در انجام برخی از امور مالی و غیرمالی خود محدود شده است، "محجور" نامیده می‌شود.
حجر انواع مختلفی دارد و می‌تواند در دسته‌بندی‌های مختلفی قرار گیرد.
در این مقاله، ما به بررسی انواع تقسیمات حجر از جمله حجر عام و حجر خاص، حجر حمایتی و حجر سوءظنی، حجر قانونی و حجر قضایی، حجر مبتنی بر فقدان اراده و حجر مبتنی بر نقص اراده، حجر در امور مالی و غیرمالی، حجری که پایان معینی دارد و حجری که پایان معینی ندارد، می‌پردازیم.

حجر عام و حجر خاص

از حجرهای مختلف می‌توان یاد کرد.
حجر عمومی که باعث ممنوع شدن شخص از انجام امور حقوقی و اعمال حق می‌شود؛ برای مثال حجر فرد مجنون یا دیوانه.
حجر خاص نیز به ممنوعیت برخی از اقدامات اشاره دارد، اما نه به همه آنها؛ برای مثال حجر تاجر ورشکسته که از دخالت در امور مالی خود محروم می‌شود؛ به طوری که حجر تاجر تنها به امور مالی اش محدود می‌شود و امور غیرمالی شامل آن نمی‌شود.

حجر حمایتی و حجر سوءظنی

قسمت دومی از مجموعه انواع حجر، شامل حجر حمایتی و حجر سوءظنی می‌شود.
حجر حمایتی، نوعی حجر است که قانون‌گذاران آن را مورد حمایت خود قرار می‌دهند، مانند حجر سفیه، صغیر و مجنون؛ در این نوع حجر، قانونگذار از محجوریت آن حمایت می‌کند.
از طرف دیگر، هدف قانون‌گذار در حجر سوءظنی این است که با تعریف حجر، از منافع دیگران و نه از محجوریت حمایت کند.
برای مثال، حجر تاجر ورشکسته، که قانونگذار با تعریف آن می‌خواهد از منافع طلبکاران استفاده کند.

حجر قانونی و حجر قضایی

حجر، یکی از روش‌های اجرای قوانین در نظام حقوقی است که در اقسام مختلفی وجود دارد.
حجر قانونی و حجر قضایی، دو نوع حجر معمول در نظام حقوقی هستند.
حجر قانونی، که بر اساس قانون مستقیماً اجرا می‌شود، نیازمند حکم قضایی است.
به عبارتی دیگر، این نوع حجر به صورت صریح در قوانین تعریف و منظم شده است، مانند حجر صغیر.
اما حجر قضایی، در زمانی ایجاد می‌شود که قاضی در دادگاه حکم خود را صادر کند.
برای مثال، حجر فردی که پس از رسیدن به سن بلوغ به جنون مبتلا می‌شود یک نوع حجر قضایی است.

حجر مبتنی بر فقدان اراده و حجر مبتنی بر نقص اراده

در بعضی موارد، حجر به دلیل کاملاً فاقد اراده و شعور بودن فرد محبور صورت می‌گیرد، مانند حجر فردی که دچار جنون و دیوانگی است.
اما در بخشی دیگر از موارد، حجر به دلیل نقص در اراده رخ می‌دهد، مانند حجر سفیه.

حجر در امور مالی و حجر در امور مالی و غیرمالی

از دیگر تقسیمات حجر، حجر می‌تواند در دو حوزه مالی و غیر مالی رخ دهد.
اگر حجر به مسائل مالی محدود شود، از آن به عنوان حجر ساده یاد می‌شود، اما اگر شامل مسائل مالی و غیر مالی باشد، به آن حجر شدید و بی‌رویه گفته می‌شود.

گاه‌ها، در طول زمانی خاص، حجر پایان می‌یابد.
مثلاً حجر فرد صغیری که پس از رسیدن به سن بلوغ و رشد، نیاز به حجر ندارد و محو می‌شود.
اما بعضی اوقات حجر پایان مشخصی ندارد و زمان پایان آن قابل پیش‌بینی نیست.
به عنوان مثال، حجر مجنون بدون تعیین مدتی است.

این یکی از اشخاصی است که می‌توان او را به درستی طبق قوانین، یک جوره، محدود شده دانست، تاجری است که به مرحله ورشکستگی رسیده است.
البته باید ذکر کنیم که قانونگذار به‌طور مخصوص فقط افراد ساده، جوان و دیوانه را محدود تشخیص داده و این موضوع بین حقوقدانان بسیار بحث‌برانگیز است.

اما به طور کلی، اگر با مسامحه به تاجری که ورشکسته شده است، لغت و مفهوم محجور را بکار ببریم، قصد از محرومیت او از دخالت در دارایی‌های خود است، از زمانی که اعلام توقف یا تعیین زمان ورشکستگی توسط دادگاه انجام شده است، تا زمانی که وضعیت ورشکستگی او رفع نشود، او مجاز به استفاده از امتیازات استیفا نخواهد بود.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره "انواع و اقسام حجر در قانون مدنی" می‌توانید به "کانال تلگرام موضوعات حقوقی" مراجعه کنید.
مشاوران مرکز "مشاوره حقوقی دینا" نیز آماده‌اند تا با ارائه خدمات "مشاوره حقوقی تلفنی دینا" به سوالات شما عزیزان درباره "انواع و اقسام حجر در قانون مدنی" پاسخ دهند.