یک سال از فرا رسیدن روز پیروزمندی خسرو آواز ایران می‌گذرد.
استاد محمدرضا شجریان در تاریخ ۱۷ مهرماه ۱۳۹۹ پس از سپری شدن حدود ۱۵ سال با دردهایی ناشی از سرطان کلیه، در سن ۸۰ سالگی از دنیا رفت.
امروز در روز یادبود استاد شجریان، به بررسی کارنامه هنری و زندگی شخصی این استاد هنرمند می‌پردازیم.

محمدرضا شجریان، خواننده، موسیقی‌دان، و آهنگساز معروف کشورمان بودند.
با صدای گرم و دلنشینشان، او یکی از محبوب‌ترین هنرمندان موسیقی در ایران بود.
برای خارج از زمینه موسیقی، شجریان همچنین به قرائت قرآن نیز می‌پرداخت.
دعای ربنای ماه رمضان، که به عنوان یک اثر ملی توسط سازمان میراث فرهنگی ثبت شده است، معروف‌ترین و محبوب‌ترین قطعه قرآنی او بود.
استاد شجریان در سال ۲۰۱۰ توسط رادیوی عمومی ملی آمریکا به عنوان یکی از ۵۰ "صدای برتر" دنیا معرفی شد.
در طول زندگی فعال خود، او جوایز بسیاری را در سطح داخلی و بین‌المللی به دست آورد.
در ادامه این مقاله، به بیوگرافی استاد محمدرضا شجریان خواهیم پرداخت.
با ما همراه باشید.

بیوگرافی محمدرضا شجریان

محمدرضا شجریان در تاریخ ۱ مهر ۱۳۱۹ در مشهد به دنیا آمد.
او یکی از مشهورترین و برجسته‌ترین خوانندگان و موسیقیدانان سنتی ایرانی بود که در زمان عمر خود آثاری بی‌نظیر و جاودانه را خلق کرد.

دوره کودکی و نوجوانی

ایشان، نسبت به موسیقی و خوانندگی علاقه‌مند بودند

از دوران کودکی، ایشان علاقهٔ فراوانی به موسیقی و خوانندگی داشتند.
همیشه در خلوت خود، در آوایی خاص آهنگ‌ها را پخش می‌کردند و حس خوبی را در خود ایجاد می‌کردند.

پدر ایشان، استاد شجریان (مهدی شجریان)، به عنوان قاری قرآن فعالیت می‌کرد.
به همین دلیل، از دوران کودکی، ایشان در آموزش تلاوت قرآن از پدرش استفاده کردند.
از سن 9 سالگی، ایشان شروع به تلاوت قرآن نمودند و به مرور زمان در این حوزهٔ قرآنی پیشرفت کردند.

در سال ۱۳۳۱، استاد شجریان برای نخستین بار صدای خوانندگی‌اش از رادیو خراسان پخش شد.
پس از آن، در محافل اجتماعی، سیاسی و مذهبی شهر مشهد، ایشان به تلاوت قرآن برای حضار ادامه دادند.

وی در سال ۱۳۳۲ در دبیرستان شاهرضا تحصیلات خود را ادامه داد و به عنوان شاگرد ممتاز انتخاب شد و در همین سن نیز در مسابقات فوتبال مدارس شرکت می‌کرد و در سال ۱۳۳۴ موفق شد به تیم فوتبال دانش‌آموزی استانی راه پیدا کند.
در سال ۱۳۳۶ برای ادامه تحصیلات خود به دانشسرای مقدماتی مشهد رفت و در آنجا بود که برای اولین بار با یک مربی موسیقی آشنا شد و از همان جا کار موسیقی را به طور جدی و پیگیر دنبال کرد و به آموزش ساز سنتور پرداخت.
وی پس از اخذ دیپلم از دانشسرای عالی، در آموزش و پرورش استخدام و مشغول تدریس شد.

زندگی خانوادگی و فرزندان

محمدرضا شجریان در سن 21 سالگی و در سال 1340، هنگامی که به عنوان یک معلم فعالیت می‌کرد، با همسر اول خود به نام فرخنده گل افشان ازدواج کردند.
این زوج سه دختر به نام‌های راحله، افسانه و مژگان و یک پسر به نام همایون داشتند.
زمانی که عکس زیر را مشاهده می‌فرمایید، می‌توانید تصویر همایون شجریان را همراه با مادرش ببینید.
سال 1371، بعد از 31 سال زندگی مشترک، این زوج از یکدیگر جدا شدند.

محمدرضا شجریان پس از جدایی از همسر خود، کمی بعد و در سن 53 سالگی با همسر دوم خود، کتایون خوانساری، در پاریس ازدواج کردند.
این زوج 27 سال فاصله سنی داشتند و خانم خوانساری در سن 26 سالگی با استاد شجریان ازدواج کردند.
حاصل این ازدواج پسری به نام رایان است که در سال 1376 در کانادا به دنیا آمد.

نکته جالبی که درباره ازدواج دوم استاد شجریان وجود دارد این است که او با خواهر خانم پسر خود، همایون، ازدواج کرده بود.

بین فرزندان محمدرضا شجریان، تنها دو فرزندش، یعنی دخترش مژگان و پسرش همایون، هنر پدر را در پیش گرفته‌اند.
مژگان شجریان نوازندهٔ سه تار است و همایون شجریان نیز خواننده‌ای است که مانند پدرش دارای صدای گرم و دلنشینی است.

بیماری محمدرضا شجریان

محمدرضا شجریان، اسطوره موسیقی ایران و استاد آواز، به مدت 15 سال با سرطان کلیه مبتلا بود.
اخیراً بیماری شجریان به فاز جدیدی وارد شد و سرطان کلیه چپ او به شکل متاستاز گسترش یافت.
استاد شجریان با استفاده از روش‌های پرتودرمانی و شیمی درمانی، در طی این سال‌ها دست و پنجه نرم کرده است.

مراحل درمان استاد شجریان تاکنون به صورت بین المللی و داخلی انجام شده است.
او چندین بار در بیمارستان جم بازدید کرده و در بعضی از این مراحل، با بحران‌هایی در وضعیت جسمانی مواجه شده است.
در ماه مرداد امسال، به دلیل شدت بیشتر وضعیت جسمانی، استاد شجریان به بیمارستان منتقل شد و بعد از چند روز، بهبودی یافت.

در تاریخ ۱۴ مهر ۱۳۹۹ اطلاعیه‌ای در مورد وضعیت اساتید شجریان در بیمارستان جم منتشر شد.
این خبر باعث نگرانی و ناراحتی بسیاری از طرفداران محمدرضا شجریان شد.
امیدوار بودند که به زودی وضعیت جسمانی ایشان بهتر شود و به سلامتی قابل قبولی برسند.

در اعلامیه‌ای که توسط همایون شجریان صادر شد، اعلام شد که روز ۱۰ دی ماه ۱۳۹۹، سنگ مزار استاد محمدرضا شجریان در آرامگاه ایشان نصب شده است.
در این سنگ مزار، دستخطی از خود استاد حک شده است که نوشته «خاک پای مردم ایران» می‌باشد.
استاد غلامحسین امیرخانی، هنرمند برجسته ایرانی، مسئول طراحی این سنگ مزار بوده است.

کارنامه هنری استاد محمدرضا شجریان

محمدرضا شجریان پس از شرکت در برنامه‌های رادیویی و قرائت قرآن، به جدیت به فعالیت هنری خود پرداخت.
پس از تشکیل خانواده، او در سال ۱۳۴۶ به تهران مهاجرت کرد و در کلاس‌های استاد اسماعیل مهرتاش به تدریس موسیقی مشغول شد.
در سال ۱۳۴۴، او علاقه‌ای به آموزش خوشنویسی و نستعلیق پیدا کرد و در حال حاضر در این حوزه دارای مدرک برتر است.
در سال ۱۳۸۹، محمدرضا شجریان آثار خوشنویسی‌اش را در یک نمایشگاه عمومی به نمایش گذاشت.

قبل از انقلاب

استاد شجریان، در سال ۱۳۵۰ به دلیل عقاید مذهبی و مخالفت‌های پدرش، مجبور شد تا با نام مستعار «سیاوش بیدگانی» فعالیت حرفه‌ای خود را در رادیو آغاز کند.
پدر استاد شجریان تمایل داشت که مردم، او را به عنوان یک شخصیت مذهبی بشناسند و به همین دلیل، از فعالیت‌های هنری و خوانندگی او مخالفت می‌کرد.
استاد شجریان به مدت ۴ سال با نام مستعار در رادیو آواز می‌خواند.
اما پس از آن، سرانجام پدر ایشان رضایت داد تا با نام اصلی خود به فعالیت هنری‌اش در رادیو ادامه دهد.

محمدرضا شجریان همان سال با استاد فرامرز پایور که آهنگساز و موسیقیدان بزرگی است، آشنا شد.
او در این زمان با یادگیری سنتور و آواز کرد شروع کرد.
مدتی بعد، با شاعر بزرگ هوشنگ ابتهاج نیز آشنا شد و در برنامه گل‌های تازه رادیو به عنوان همکار او شرکت می‌کند.

استاد شجریان و پیشرفت هنری

استاد شجریان در سال ۱۳۵۲ در محضر استاد عبدالله دوامی شروع به فراگیری کلیه ردیف‌های موسیقی و شیوه‌های تصنیف‌خوانی کرد.
در همین سال به همراهی گروهی از هنرمندان چون محمدرضا لطفی، ناصر فرهنگ‌فر، حسین علیزاده، جلال ذوالفنون و داوود گنجه‌ای، مرکز اشاعه موسیقی را به سرپرستی استاد داریوش صفوت بنا کردند.

ارزشمندترین همراهی

استاد شجریان، در کنار هنرمندان واجد استعدادی همچون محمدرضا لطفی، ناصر فرهنگ‌فر و حسین علیزاده، به طور مداوم در حضور استاد عبدالله دوامی روش‌ها و تکنیک‌های گوناگون موسیقی را یاد گرفتند.
این تیم هنری بزرگ همچنین با همکاری استاد جلال ذوالفنون و داوود گنجه‌ای، مرکز اشاعه موسیقی را تحت نظارت و هدایت استاد داریوش صفوت تدارک دیدند.

روش و نتیجه

فراگیری شیوه‌های تصنیف‌خوانی و ردیف‌های موسیقی به کمک نفع استاد عبدالله دوامی و استاد داریوش صفوت، به شجریان این امکان را داد تا توانسته و به ارتقای هنر خود بپردازد و در بین عاشقان موسیقی جایگاه ویژه‌ای کسب کند.

تأثیرگذاری

شجریان با علاقه‌مندی به همکاری با هنرمندان برجسته دیگر، توانسته با تلاش و پشتکار خود به شکل برجسته‌ای در صحنه هنری حاضر شود و با خلق آهنگ هایی دل‌نشین و با ارزش، تبدیل به یکی از اساتید بزرگ موسیقی ایران شود.

• استاد شجریان
• استاد محمدرضا لطفی
• استاد ناصر فرهنگ‌فر
• استاد حسین علیزاده
• استاد جلال ذوالفنون
• استاد داوود گنجه‌ای

برای ارائه خدمات تدریس آواز، آقای شجریان در سال ۱۳۵۴ در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران فعالیت خود را آغاز کرد.
اما در سال ۱۳۵۸، با تعطیلی رشته آواز، تدریس موسیقی را کنار گذاشت.
در سال ۱۳۵۷، او به همراه هوشنگ ابتهاج و هنرمندان دیگر به دلیل مسائل اخلاقی و پخش موسیقی‌های نامناسب از رادیو، تصمیم به کناره‌گیری گرفت.
همچنین، در سال ۱۳۵۶، شجریان موفق شد در مسابقات تلاوت قرآن کشوری رتبه اول را کسب کند.

شجریان و محمدرضا لطفی پس از جدایی از رادیو، انجمن موسیقی چاووش را تأسیس کردند.
این انجمن یک کانون فرهنگی و هنری بود.
در آن زمان همراه با شهرام ناظری (خواننده و موسیقی‌دان)، در چندین آلبومی که در انجمن چاووش تولید شده بود، کار آوازخوانی را آغاز کردند.
محتوای اکثر ترانه‌های آنان در آن زمان، به موضوعات انقلاب و میهن‌پرستی پرداخت.

بعد از انقلاب

در سال ۱۳۵۸، استاد شجریان دو تن از شاگردان خود را در حال آموزش ربنا می‌دید و برای انتشار این اثر در رادیو و تلویزیون هیچ نقشه‌ای نداشت.
اما پس از مدتی، ضبط استودیویی از ربنا ایشان انجام شد و یک روز قبل از آغاز ماه مبارک رمضان، آن را به صدا و سیما تحویل داد.

ربنای استاد شجریان به مدت سی سال در هنگام اذان، از تلویزیون پخش می‌شد و با استقبال گسترده مردم مواجه شد.
اما گذشته چندین سال که ربنای ایشان دیگر از رسانه ملی پخش نمی‌شود.

کدام مورد زیر نشانگر تاکید بیشتری در متن دارد؟- شجریان در دهه ۱۳۶۰ همکاری توسط پرویز مشکاتیان (آهنگساز، موسیقی‌دان و نوازنده) داشته است.
- شجریان و پرویز مشکاتیان در طی همکاری خود توانستند چندین آلبوم موسیقی را از جمله "بیداد"، "سرّ عشق"، "گنبد مینا" و "جان عشاق" را منتشر کنند.
- همچنین، شجریان همراه گروه موسیقی سنتی عارف کنسرت‌هایی را در خارج از کشور برگزار نموده است.

محمدرضا شجریان - آلبوم‌ها

آسمان عشق (1371)

آسمان عشق، آلبومی است که محمدرضا شجریان در سال 1371 منتشر کرد.
این آلبوم با استفاده از صداهای خاص و تکنیک‌های موسیقیایی بی‌نظیر، اثری بسیار زیبا و احساسی را به نمایش می‌گذارد.

یاد ایام (1374)

یاد ایام، آلبوم دیگری است که محمدرضا شجریان در سال 1374 با همکاری پسرش، همایون شجریان، منتشر کرد.
این آلبوم نیز در بین مخاطبان بسیار محبوبیت داشت و با صدای قوی و قابل توجه شجریان، احساسات عمیقی را به مخاطبان منتقل می‌کند.

آلبوم‌های دهه 60 و 70

در دهه‌های 60 و 70، محمدرضا شجریان فعالیت‌های هنری بسیار زیادی داشت و آلبوم‌های بسیاری را با همکاری اساتید بزرگ و معروف موسیقی منتشر کرد.
این آلبوم‌ها با شناخت موسیقیایی استاد شجریان و لحن‌های آهنگسازان بزرگ، در ذهن مخاطبان خاطره‌انگیز شده‌اند.

آلبوم جدید - خراسانیات (1398)

آلبوم جدید استاد محمدرضا شجریان با نام خراسانیات در سال 1398 منتشر شد.
این آلبوم نیز همچون آثار قبلی او، با صدا و اجراهای فوق‌العاده شگرف، مورد توجه مخاطبان قرار گرفت.

لیست آلبوم‌ها:

• آسمان عشق (1371)
• یاد ایام (1374)
• آلبوم‌های دهه 60 و 70
• خراسانیات (1398)