همانند سایر نهادها و اداره‌ها، دستگاه قضایی نیز به منظور رسیدن به اهداف خود، سلسله‌مراتبی از ادارات و عناوین شغلی با وظایف مشخص تعیین کرده است. این سیستم پیچیده اداری و تنوع عناوین حقوقی، معمولا، باعث می‌شود تا بسیاری از مراجعان در مورد عنوان شغلی و وظایف آن، اطلاعات کافی نداشته باشند و ندانند وظایف شغلی کارکنان در چه حوزه‌ای قرار دارد.

«از همان سلسله مراتب و عناوین، ضابطین دادستانی به این ترتیب وجود دارند. عموماً، مردم فرض می‌کنند که افرادی که در قوه قضاییه مشغول به کار هستند، ضابطان دادستانی هستند یا این که برخی دیگر فکر می‌کنند نیروهای پلیس، ضابطان دادستانی هستند. با در نظر گرفتن واقعیت این است که ضابط دادستانی می‌تواند فقط شخصی باشد که قانون را مشخص کند، بنابراین اطلاعات در این زمینه ضروری به نظر می‌رسد.»

"در این مقاله، قصد داریم به شما توضیح دهیم که ضابط دادگستری چیست و همچنین ضابط عام و ضابط خاص بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری چه کسانی هستند. در ادامه با استفاده از برچسبهای HTML مانند قوی و تاکید در این موضوع به شرح زیر می‌پردازم. همراه ما باشید تا اطلاعات بیشتری را در این خصوص به دست آورید."

ضابط دادگستری کیست ؟

برای تعریف ضابط خاص و ضابط عام، ابتدا باید به قانون آیین دادرسی کیفری مراجعه کرده و تعریف ضابط دادگستری را دریافت کنیم. سپس باید شخصیت و مسئولیت مقام ضابط دادگستری را بررسی کنیم. پس از جواب دادن به سوال "ضابط دادگستری کیست"، باید توضیح دهیم که ضابط خاص و ضابط عام دادگستری چه کسانی هستند و چگونه برای انتخاب به این منصب می‌پردازیم.

ضابط به معنای فراهم کننده و نگه دارنده است. در حقوق، به عنوان ضابط دادگستری یا ضابط قضایی شناخته می‌شود. این شغل به دو دسته ضابط عام و ضابط خاص تقسیم می‌شود و وظایف آن‌ها در آیین دادرسی کیفری تعریف شده است.

ماده 28 این قانون، به سؤال "چه کسانی از ضابطان دادگستری تشکیل شده اند؟" پاسخ می‌دهد. طبق این ماده: ضابطان دادگستری افرادی هستند که زیر نظر و آموزش دادستان، در تحقیق جرم، حفظ نمادهای جرم، گردآوری شواهد و اطلاعات جرم، شناسایی، کشف و جلوگیری از فرار و پنهان شدن متهمان، تحقیقات اولیه، اطلاع رسانی اسناد و اجرای تصمیمات قضایی، بر اساس قوانین فعل کرده و فعالیت می‌نمایند.

طبق این ماده، ضابط دادگستری نیاز به تعلیم و آموزش دارد و باید در زمینه‌هایی مانند شناسایی جرم، یافتن دلایل جرم، تعیین هویت متهم، انجام تحقیقات اولیه، اجرای تصمیمات قضایی و ابلاغ اسناد قانونی فعالیت کند و وظایف خود را به عهده بگیرد.

ریاست بر ضابط دادگستری، با دادستان موجود در رأس سلسله ترتیبی قضایی دادسرا است. این دادستان، عهده‌دار ریاست بر دادسرا است و علاوه بر این، نظارت و رسیدگی به انجام وظیفه‌های ضابط عام و ضابط خاص دادگستری را بر عهده دارد؛ همچنین آنان را آموزش می‌دهد.

واقعا، ضابط خاص و ضابط عام دادگستری، برای کسب مهارت‌های لازم باید دوره‌های آزمایشی ویژه‌ای را تحت نظر مراجع قضایی مربوطه طی کنند و کارت ویژه ضابط دادگستری را دریافت کنند. این دوره‌ها به صورت مداوم توسط دادستان برگزار می‌شوند. اهمیت‌شان را این جا باید به یادآوری کرد که تحقیقات و اقداماتی که افراد بدون کارت ضابط دادگستری انجام می‌دهند، قانونا غیرقابل قبول و بی‌اعتبار هستند.

ضابط دادگستری عام کیست ؟

پس از توضیح درباره "ضابط دادگستری" و تقسیم بندی آن به دو دسته "ضابط عام" و "ضابط خاص"، در این قسمت از مقاله با استفاده از قانون آیین دادرسی کیفری، تعریف "ضابط عام دادگستری" را بیان می‌کنیم.

برای توضیح مفهوم ضابط عام دادگستری، باید به بند الف ماده 29 قانون آیین دادرسی کیفری مراجعه کنیم. این ماده به پرسشی که ضابط دادگستری عام چه کسی است، پاسخ می‌دهد و مقرر می‌کند: "ضابطان عمومی شامل فرماندهان، افسران و درجه‌داران نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران با آموزش مربوطه هستند."

براساس این مفاد، هر افسر، فرمانده و دارای مقام از نیروی انتظامی که دوره‌های آموزشی و آموزش‌های مرتبط را گذرانده و با پشتوانه‌ی آزمون‌ها و مراحل قانونی به موقعیت ضابط عام دادستانی دست‌ یافته‌است، توانایی انجام اعمال قانونی را به دست می‌آورد و می‌تواند با رعایت قانون، وظایف تعیین شده را انجام دهد.

ضابط دادگستری خاص کیست ؟

دسته دیگری از ضابطین دادگستری وجود دارند که به عنوان ظابطین خاص شناخته می‌شوند. پاسخ به این سوال که ضابط دادگستری خاص کیست، همانند تعریف ضابط عام دادگستری در ماده 29 قانون آیین دادرسی کیفری ذکر شده است. این ماده در تشریف ضابط خاص دادگستری تعریف شده است.

ضابطان خاص، مقامات و کارکنانی هستند که بر اساس قوانین خاص، در حدود وظایف واگذار شده به آن‌ها، به عنوان ضابط دادگستری شناخته می‌شوند. این شامل مسئولان زندان مانند روسا، معاونان و عوامل زندان، کارمندان وزارت اطلاعات، کارمندان سازمان اطلاعات سپاه و افراد نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می‌شود. همچنین، نیروهای مسلح دیگر در صورتی که طبق قانون، برخی یا تمام وظایف ضابطان را به آن‌ها واگذار کند، از جمله آنان خواهد بود.