رجوع از وقف

شرایط رجوع از وقف در صورت پشیمانی واقف

پس از بررسی امکان رجوع از وقف در صورت پشیمانی واقف، در این قسمت از مقاله، قصد داریم به بحث دربارهِ شرایط انجام این اقدام از منظر قوانین مدنی بپردازیم و بیان کنیم که در صورت پشیمانی واقف، چه شرایطی برای بازگرداندن و قطعیت دوباره وقف باید رعایت شود.
شرایط رجوع از وقف در صورت پشیمانی واقف باید در ماده 61 قانون مدنی جستجو شوند که تعیین می‌کند:

«وقف» به معنای متوقف کردن یک چیز پس از وقوع آن است، در صورتی که باید قبض معتبری در دسترس باشد.
«واقف» اما نمی‌تواند پس از تأسیس یک وقف، به آن رجوع کند یا تغییری در آن ایجاد کند.
همچنین، او نمی‌تواند هر کسی را از موقوفهای وقف خارج کند یا به آن‌ها اضافه کند یا با آن‌ها به اشتراک بگذارد.
اگر در زمان انجام قرارداد متولی معین نشده باشد، باید بعداً متولی مشخصی را تعیین کند یا خود به عنوان تولیت درگیر شود.

با استثنای شرایط فوق، هیچگونه امکانی برای رجوع یا پس گرفتن وقف وجود ندارد و تنها راه ممکن برای پس گرفتن وقف، این است که عقد وقف به دلایل قانونی نامعتبر یا باطل اعلام شود.
در این مورد، می‌توان به یکی از موارد زیر اشاره کرد:

برای اثبات این موضوع که فردی بدهکار است و دارایی‌ها و اموالش کفایتی برای پرداخت بدهی ها ندارد و قرارداد وقف نیز به ضرر طلبکارانش است، شرایطی را بررسی می کنیم.
برای اینکه قرارداد وقف صحیح باشد، نیاز است که اجازه طلبکاران را داشته باشد و یا اینکه از ابتدا باطل باشد، بنظیر زمانی که یکی از شرایط اصلی قرارداد مانند اهلیت، قصد و رضایت، موضوع و جهت معامله وجود نداشته باشد.

در اینجا باید توجه کنیم که قرار دادن شرطی مانند خیار حق فسخ قرارداد، که به وسیله واقف به علت پشیمانی اتفاق می افتد، از نظر قانونی و شرعی امکان‌پذیر نیست.
اگرچه برخی فقها آن را بطلان عقد وقف می‌دانند، اما چنین شرطی قابلیت اجرا و اعتبار قانونی را ندارد.

نحوه رجوع از وقف و پس گرفتن آن

یکی از مسائل مهم مربوط به وقف، امکان پس گرفتن آن است.
در برخی مواقع، شرایطی برای رجوع از وقف و ابراز پشیمانی واقف وجود دارد.
در این صورت، مراحل رجوع از وقف و بازگرداندن آن چگونه است؟ در اینجا، قصد داریم توضیحاتی درباره این موضوع را ارائه کنیم و آن را از طریق قوانین توضیح دهیم.

مانند آنچه گفته شد، وقف در زمانی معتبر می‌شود و تبدیل به یک عقد لازم می‌گردد که مال موقوفه به تصرف وقف داده شده باشد.
بنابراین برای رجوع از وقف، فقط کافی است که واقف مال مورد وقف را تحویل ندهد و علاوه بر آن، به صورت کتبی و به همراه معرفی نامه یا پیامک یا شفاهاً و در حضور گواهان، اراده خود را بیان کند که شامل پشیمانی و رجوع از وقف می‌شود.

"پس از اعلام اراده توسط واقف، اعلامیه‌ای صورت گرفت که از حق خود برای بازگشت از وقف و بازیابی آن بهره می‌برد.
در این حالت، واقف دیگر ملزم به تسلیم و انتقال دارایی موقوفه نخواهد بود و به واقعیت، عقد وقف به اجرا در نخواهد آمد.
این موضوع نیز در ماده ۵۹ قانون مدنی واضح است که از آن پیروی می‌کند: «اگر واقف اقدام به تسلیم دقیقه‌ای از دارایی موقوفه به وقف نکند، وقف تحقق نمی‌یابد و فقط با انجام این عمل، وقف به حقیقت می‌پیوندد.
"

رجوع از وقف قبل از قبض عین موقوفه

قبل از پاسخ به این سؤال که آیا رجوع از وقف، قبل و بعد از قبض عین موقوفه، مجاز و امکان‌پذیر است یا خیر، نیاز است که به مفهوم قبض عین موقوفه و تأثیر آن در عقد وقف پرداخته و سپس در این بخش از مقاله و بخش بعدی، شرایط و امکان رجوع از وقف قبل از قبض عین موقوفه و بعد از قبض آن را تشریح نماییم.

مضمون قبض عین موقوفه این است که فرد واقف باید مال را به تصرف وقف بگذارد و موقوفه ها یا نماینده قانونی آنان (در وقف خاص) یا حاکم (در وقف عام) می‌توانند آن را به مالکیت در آورند و با بیان دیگر، در آن تصرف کنند.
بدون انجام این امر، عقد وقف حقیقتاً تحقق نخواهد یافت.