صدور حکم از دادگاه بدوی به دادگاه بالاتر

توسط "مراجع قضایی"، نسبت به دعاوی حقوقی و کیفری به صورت دقیق و طبق قوانین مربوطه رسیدگی می‌شود.
حاکمیت پاسخ‌گویی در این مراجع به دست می‌آید و در نهایت، منجر به صدور "رای" در "دادگاه" می‌شود.
با این وجود، به دلایلی ممکن است رای صادره از "دادگاه بدوی" باشد و نتواند به درستی عمل کند یا مصلحت طرفین را تامین نکند.
در شرایط خاص، ممکن است اعتراض کنیم و از آن صرف‌نظر کنیم.

بنابراین، پس از بررسی و صدور حکم توسط دادگاه ابتدایی، در موارد خاصی، طرفین می توانند درخواست تجدید نظر را در مورد حکم صادر شده ارائه کرده و این کار منجر به صدور حکم از دادگاه ابتدایی به دادگاه عالی خواهد شد.
بنابراین، آشنا شدن با موارد و روش صدور حکم از دادگاه ابتدایی به دادگاه عالی بسیار مهم است زیرا عدم اطلاع از موارد برای اعتراض به تصمیم دادگاه ابتدایی، منجر به از دست دادن حقوق افراد می شود.

در این مقاله، به بررسی شرایط، روند و نحوه صدور حکم از دادگاه اولیه به دادگاه بالاتر می‌پردازیم.
همچنین، تأثیرات این صدور حکم را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
در ادامه، طول زمان لازم برای صدور حکم از دادگاه اولیه به دادگاه بالاتر را توضیح می‌دهیم و نحوه اعتراض به آن را نیز بیان خواهیم کرد.

شرایط صدور حکم از دادگاه بدوی به دادگاه بالاتر

در سازمان حقوقی ایران، مراجعه به دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری به روشی صورت می‌پذیرد که در ابتدا پرونده در دادگاه اولین درجه بررسی می‌شود و قاضی با استناد به قوانین و مقررات، وضعیت پرونده را بررسی نموده و سپس حکم صادر می‌کند.

با این وجود، قانون امکان را فراهم می‌کند که در موارد خاصی، از جمله حکم دادگاه بدوی، اعتراض کنیم.
این عمل باعث می‌شود که حکم از دادگاه بدوی به دادگاه بالاتر ارجاع شود و مجددا در دادسرای بازنگری مورد بررسی قرار بگیرد.
این فرآیند اعتراض به حکم دادگاه بدوی را تجدیدنظر نامیده می‌شود.
اما سوالی که پیش می‌آید این است که شرایط عملیاتی برای ارجاع حکم از دادگاه بدوی به دادگاه بالاتر چیستند؟

در رابطه با این پرسش، باید بگوییم که شرایط صدور حکم از دادگاه ابتدایی به دادگاه عالی، بسته به نوع پرونده، آیا این یک دعوای حقوقی است یا کیفری، متفاوت است.
آراءی که از دادگاه‌های حقوقی و کیفری صادر می‌شود، در شرایطی خاص، قابلیت تجدیدنظر را دارا خواهند بود.

درمورد این مسئله، لازم به ذکر است که طبق ماده ۳۳۱ قانون آیین دادرسی مدنی، در دعاوی حقوقی تنها در مواردی‌ که حکم اولیه از دادگاه اولیه به دادگاه بالاتر ارجاع داده‌ شود، صدور حکم از دادگاه بالاتر امکان‌پذیر است.
این موارد شامل دعاوی مالی با ارزش درخواستی بیشتر از ۳ میلیون ریال و یا دعاوی غیرمالی می‌شود.
همچنین، در صورتی که حکم اصلی قابل تجدید نظر باشد، تصمیمات مربوط به مسئله فرعی نیز قابلیت ارجاع به دادگاه بالاتر را دارند.

"درباره امکان تجدیدنظر در صدور حکم‌های کیفری، بایستی بگوییم که آراءی که قابلیت تجدیدنظر را دارند، طبق ماده ۴۲۷ قانون آیین دادرسی کیفری، عموماً شرایط صدور حکم از دادگاه اولیه به دادگاه بالاتر را باید دارا باشند؛ با این استثنا که در جرایم تعزیری درجه هشت و جرایمی که مستلزم پرداخت دیه با میزان کمتر از یک دهم دیه کامل باشند.
در این شرایط، صدور حکم از دادگاه اولیه به دادگاه تجدید نظر، به نحو و مراحلی که در ادامه توضیح داده خواهد شد، انجام می‌شود.
"

با این حال، براساس ماده ۴۲۸ قانون آیین دادرسی کیفری، در مورد تصمیمات بدوی کیفری که مجازاتشان شامل سلب حیات یا اعدام، قطع عضو، حبس ابد، مجازات تعزیری درجه ۳ و بالاتر است و جرایم عمدی علیه تمامیت جسمانی که میزان آن‌ها نصف دیه کامل یا بیشتر است و نیز تصمیمات صادر شده در مورد جرایم سیاسی و رسانه‌ای، تصمیم‌گیری در دادگاه بدوی به دادگاهی بالاتر، به عبارتی دیگر دیوان عالی کشور، مراجعه می‌کند و این اقدام در قالب فرجام‌دهی صورت می‌گیرد.

روند و نحوه صدور حکم از دادگاه بدوی به دادگاه بالاتر

صدور حکم توسط یک دادگاه ابتدایی به دادگاه بالاتر، بسته به نوع حکم صادر شده از دادگاه حقوقی یا دادگاه کیفری، تفاوت‌هایی خواهد داشت که در بخش قبل، شرایط صدور حکم از دادگاه ابتدایی به دادگاه بالاتر را به طور کامل بیان کرده‌ایم.

موردی که برای بحث و بررسی مطرح است، روند و روش‌های ارائه حکم از دادگاه ابتدایی به دادگاه بالاتر است.
برای پاسخ به این سؤال، ما باید نحوه صدور حکم از دادگاه ابتدایی به دادگاه بالاتر را به‌طور جزئی و با تمایز دعاوی حقوقی و کیفری توضیح دهیم.

روند و فرایند صدور حکم از دادگاه پایین‌تر به دادگاه بالاتر در دعاوی حقوقی به صورت زیر است.
طبق مقررات ماده 335 قانون آیین دادرسی مدنی، هر یک از طرفین دعوی، وکیل یا نماینده حقوقی آنان، می‌توانند با ارائه درخواست تجدیدنظر، صدور حکم را از مرحله تجدیدنظر درخواست کنند.
برای این منظور، فقط کافیست افراد مذکور به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و با استناد به یکی از دلایل تجدیدنظر حقوقی و ارائه مستندات مربوطه، درخواست تجدیدنظر خود را ثبت نمایند.

روند صدور حکم از دادگاه اولیه به دادگاه عالی به شکل زیر است: وصول دادخواست انجام می‌شود و پس از ثبت آن، تعیین وقت برگزاری جلسه صورت خواهد گرفت.
اگر دادخواست ناقص باشد، اخطار رفع نقص به دستور قانون ارسال خواهد شد و در صورت کامل بودن، به طرف مقابل ابلاغ خواهد شد.
در هر صورت، اگر دادخواست تجدیدنظر در زمان مشخصی ارائه شود، دادگاه تجدیدنظر آن را بررسی خواهد کرد.

روند و نحوه صدور حکم توسط دادگاه بالاتر از دادگاه ابتدایی：در این حالت، اگر دادگاه ابتدایی متوجه هرگونه خطا غیر از خطاهای نگارشی، اشتباهات عددی، سهو قلم یا افکار غلط دربارۀ طرفین شود، می‌تواند حکم ابتدایی را تصحیح نموده و سپس حکم را تایید کند.
اگر دادگاه ابتدایی صلاحیت صدور حکم را نداشته باشد، رای ابتدایی را باطل می‌شمارد و پرونده را به دادگاه صلاحیت‌دار مختار ارجاع می‌دهد.
اگر دادگاه تجدیدنظر دلایل موجهی برای تجدیدنظر را تأیید کند، رای دادگاه ابتدایی را باطل می‌شمارد و رای صحیح را صادر خواهد کرد.

روند و مراحل صدور حکم از دادگاه ابتدایی به دادگاه عالی در دعاوی کیفری به شرح زیر است: افرادی مانند محکوم علیه، وکیل یا نماینده وی، شاکی یا مدعی خصوصی یا وکیل آنها و همچنین دادستان، می‌توانند در شرایط خاصی درخواست صدور حکم از دادگاه ابتدایی به دادگاه عالی (مانند دادگاه تجدیدنظر استان یا دیوانعالی کشور) را داشته باشند.
جهت این امر، می‌توانید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی درخواست تجدیدنظر یا بهبودی را ثبت کنید.

پس از ثبت، پرونده به مرجع صلاحیت‌دار ارجاع می‌شود.
مطابق با ماده 455 قانون آیین دادرسی کیفری، در صورت نیاز، دادگاه تجدید نظر حکمی در خصوص مورد صادر خواهد کرد.
اگر رای دادگاه مشاوره‌ای طبق قانون صادر شده باشد، آن را تایید خواهد کرد و اگر مخالف قانون تشخیص دهد، حکم قبلی را باطل و رای جدیدی صادر خواهد کرد.

آثار صدور حکم از دادگاه بدوی به دادگاه بالاتر

دادگاه بالاتر یک راه برای اصلاح یا تجدید نظر در حکم دادگاه بدوی است.
درصورتی که خواهان یا شاکی، در زمان مناسب، مطالبهٔ بازنگری حکم را ارائه کند و اعتراض خود را نسبت به آراء قابل تجدید نظر ارائه کند، دادگاه مجاز به صدور حکمی بر اساس این اعتراض است.
تداوم دعوی از دادگاه بدوی به دادگاه بالاتر تاثیرات حقوقی مهمی دارد که در اینجا به بررسی آنها خواهیم پرداخت.

یکی از تأثیرگذارترین نتایج صدور حکم توسط دادگاه ابتدایی به دادگاه بالاتر، به عبارت دیگر دادگاه تجدیدنظر، این است که عموماً صلاحیت دادگاه ابتدایی پایان می‌یابد و دادگاه مذکور دیگر اختیار تصحیح یا بررسی مجدد آن را نخواهد داشت.
این مسئله صرفاً از طریق دادگاه تجدیدنظر قابل رفع خواهد بود.

یکی از نتایج صدور پرونده از دادگاه اولیه به دادگاه بالاتر، این است که در طی مدتی که پرونده به دادگاه بالاتر ارجاع داده شده است، حکم دادگاه اولیه قابل اجرا نخواهد بود.
به این معناست که طرف مستفید برای اجرای حکم دادگاه اولیه باید تا پایان فرآیند تجدید نظر صبر کند تا حکم قطعی شود.

یکی از تأثیراتی که صدور حکم از دادگاه اولیه به دادگاه بالاتر دارد، این است که در مرحله تجدیدنظر، ارائه ادعای جدید مجاز نمی‌باشد، هرچند که ارائه دلیل جدید مجاز است.
برای کسب اطلاعات بیشتر، توصیه می‌شود مقاله زیر را مطالعه نمایید.

مدت زمان صدور حکم از دادگاه بدوی به دادگاه بالاتر

به طور معمول، در حالت‌هایی که صدور حکم از دادگاه اولیه به دادگاه بالاتر صورت می‌گیرد، این اقدام به صورت تجدید نظر خواهی در حقوق یا جرم است.
افرادی که دعوی را مطروح می‌کنند، تمایل دارند در صورت برقراری شرایط صدور حکم از دادگاه اولیه به دادگاه بالاتر، اعتراض خود را مطرح کنند.
به همین دلیل، زمان مورد نیاز برای صدور حکم از دادگاه اولیه به دادگاه بالاتر چقدر است؟

در قسمتی مربوط به زمانی که حکم از دادگاه اولیه به دادگاه بالاتر صادر می‌شود، می‌توانیم بگوییم که طبق قوانین آیین دادرسی مدنی و ماده ۴۳۱ قوانین آیین دادرسی کیفری، طرف متهم خارج از مهلت بیست روز پس از ابلاغ حکم اولیه یا پس از پایان مهلت برای درخواست تجدیدنظر از حکم غیبتی، می‌تواند درخواست تجدیدنظر داشته باشد.
این زمان تجدیدنظر در ماجراهای حقوقی برای شهروندان خارج از کشور دو ماه تمدید می‌شود.

به طور کلی، در مورد میزان تجدید نظر از حکم دادگاه بدوی، باید توضیح دهیم که طبق ماده ۳۴۰ قانون آیین دادرسی مدنی، اگر درخواست صدور حکم از دادگاه بدوی به دادگاه بالاتر در خارج از مهلت زمانی مقرر انجام شود، متقاضی باید با ارائه یکی از عذر موجه‌ها، درخواست تجدید نظر را انجام دهد.
مثال: در خصوص زمان تجدید نظر خواهی از حکم دادگاه بدوی واقعیتی که باید به آن توجه داشته باشیم این است که طبق ماده ۳۴۰ قانون آیین دادرسی مدنی، اگر درخواست صدور حکم از دادگاه بدوی به دادگاه بالاتر، خارج از مهلت زمانی مندرج رخ دهد، متقاضی باید با استناد به یکی از عذرهای موجه، درخواست تجدید نظر را ثبت کند.

براساس بند 306 این قانون، از جمله مواردی که باعث جواز تجدیدنظر خارج از مهلت می‌شود، می‌توان به مواردی نظیر بیماری که باعث عدم توانایی حرکت می‌شود، فوت یکی از والدین، همسر یا فرزندان، حوادث قهریه و توقیف یا حبس متهم اشاره کرد.
در این صورت، دادگاه ابتدا به موارد قابل قبول براساس قوانین رویه دادرسی مدنی توجه می‌کند و اگر یکی از این موارد رخ دهد، تصمیمی در مورد پذیرش یا عدم پذیرش درخواست تجدیدنظر حقوقی اتخاذ می‌کند.

در قضاوت‌ها و ادعاهای جنایی، طبق ماده ۴۳۲ قانون آیین دادرسی جنایی، شاکی برای ارجاع دعوا به تجدیدنظر در خارج از مهلت باید به یکی از عذرهای موجه با استناد نماید.
در صورتی که دلایل او را موجه بدانند، دادگاه احراز درخواست تجدیدنظر را انجام می‌دهد.
برخی از عذرهای قابل قبول برای مطالبه تجدیدنظر عبارتند از: عدم رسیدن یا تاخیر در رسیدن به فراخوان، بیماری متهم یا والدین، همسر و فرزندان ایشان، درگذشت همسر یا یکی از خویشاوندان نزدیک، ابتلا به بیماری یا حوادث غیر قابل کنترل و توقیف یا زندانی بودن متهم.

نحوه اعتراض در صورت صدور حکم از دادگاه بدوی به دادگاه بالاتر

در صورتی که شرایطی برای صدور حکم از دادگاه ابتدایی به دادگاه بالاتر طبق قوانین وجود داشته باشد، افراد دارای دعوی می‌توانند به‌طور مشروع و در زمان مقرر، از دادگاه خواستار تجدیدنظر در حکم شوند تا پرونده به دادگاه تجدیدنظر ارجاع شود.
حال این سوال مطرح می‌شود که چگونه می‌توان در صورت صدور حکم از دادگاه ابتدایی به دادگاه بالاتر اعتراض کرد؟

به طور خلاصه، در صورتی که یکی از طرفین بر اساس قانون، درخواست تجدیدنظر در رای دادگاه بدوی را ارائه کند و حکم بدوی برای بررسی مجدد به دادگاه بالاتر ارسال شود، طرف مقابل یا حتی خود فرد می توانند به چه صورتی اعتراض کنند؟ علاوه بر تجدیدنظر، روش های دیگری برای اعتراض به حکم دادگاه نیز وجود دارد که در اینجا به توضیح آنها خواهیم پرداخت.

یکی از روش‌های نحوه اعتراض در صورت صدور حکم از دادگاه بدوی به دادگاه بالاتر، این است که محکوم علیه اقدام به درخواست تجدید نظر کند.
فرض کنید شرایط لازم برای این درخواست موجود باشند، در این صورت محکوم علیه می‌تواند درخواست فرجام خواهی حقوقی یا کیفری کند.
فرجام خواهی حقوقی به معنای درخواست رسیدگی شکلی از سوی دیوانعالی کشور است و این درخواست براساس این است که رای صادره از دادگاه تجدید نظر، مخالف شرع یا قانون است.

بر اساس ماده ۳۶۸ قانون آیین دادرسی مدنی، دادگاه‌های تجدید نظر، در مواردی مانند احکام نسبت به اصول نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حجر، وقف و قابلیت فرجام، در دیوان عالی کشور قابل استناد هستند.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، می‌توانید مقاله "فرجام خواهی حقوقی" را نیز مطالعه نمایید.

برطبق ماده 428 قانون آیین دادرسی کیفری، برخی از مجازات‌ها مانند سلب حیات، قطع عضو، حبس ابد و تنبیه درجه 3، و جنایاتی که دیه آن نصف دیه کامل یا بیشتر است، در مرحله تجدیدنظر به جای دادگاه تجدیدنظر استان، در دیوان عالی کشور مورد تجدیدنظر قرار می‌گیرند که به آن فرجام‌دهی نیز گفته می‌شود.
بنابراین، صدور چنین مجازات‌هایی از دادگاه اولیه، تنها قابل تجدیدنظر در دیوان عالی کشور است و صدور این مجازات‌ها به عنوان قطعی در نظر گرفته می‌شود.

با این وجود، باید به یاد داشت که پس از صدور حکم قطعی، همچنان می توان درخواست دادگاه برای رسیدگی مجدد به حکمی که به آن مربوط می شود را ارائه نمود.
این عمل را می توان اعاده دادرسی حقوقی نامید.
در دعاوی حقوقی، طبق موادی همچون ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی، اعتبار دلایلی مانند صدور حکمی که مطابق خواسته خواهان نبوده یا بیش از آن بوده، همچنین تعارض مفاد حکم دادگاه، تقلب طرف مقابل و کشف اسناد و مدارک جدید، می تواند منجر به درخواست اعاده دادرسی حقوقی و رسیدگی مجدد توسط دادگاه صادرکننده حکم شود.