قرارداد آتی سهام

ورود به هر حوزه از ضروریات آشنایی با ابزارها و جزئیات آن تبعیت می‌کند.
قرارداد آتی سهام یکی از ابزارهای مالی است که در سطح بین‌المللی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد و در بازار ایران نیز برای معامله‌گران پیش‌بینی شده است.
در این نوع ابزار مالی، قرارداد معامله در حال حاضر منعقد شده و اصل معامله و تحویل کالا یا سهم در آینده رخ خواهد داد.

متجارت و سرمایه‌گذاری موفق در حوزه بورس و بازارهای مالی نیازمند داشتن آگاهی کامل از امکانات و شرایط این بازار و قوانین حاکم بر آن است.
اگر معامله‌گران دسترسی کامل به اطلاعات مربوط به معاملات آتی سهام داشته باشند، می‌توانند سود قابل توجهی به دست آورند و همچنین تحلیل‌های جامعی از کل بازار و وضعیت اقتصادی به صورت کامل و جامع دریافت کنند.

در این نوشتار، توضیحی مختصر درباره مفهوم قرارداد آتی سهام و نقش شاخص سهام ارائه می‌شود و پرداخته می‌شود به ویژگی‌ها و جزئیات اینگونه قراردادها.
در ادامه، بر روی مبحث‌هایی نظیر حد نوسان روزانه و استاندارد تحویل در این بازار تمرکز خواهیم کرد و برای پایان، به مزایای بازار آتی سهام اشاره می‌کنیم تا خوانندگان اطلاعات کامل راجع به این ابزار مالی بدست آورند.

قرارداد آتی سهام چیست؟

بازار مالی شامل انواع گوناگونی است، مانند بازار اوراق بهادار و بازار بورس کالا و انرژی.
هر یک از این بازارها دارای دارایی‌ها و ابزارهای مالی متفاوتی هستند و طبیعتاً اصطلاحات خاص خود را دارند.
یکی از اصطلاحات رایج در بورس، قرارداد آتی سهام است.
سوالی که در اینجا پیش می‌آید این است که قرارداد آتی سهام چیست؟

برای فهم مفهوم قرارداد آتی سهام، ابتدا به مفاهیم سبد پایه و سبد مرجع آشنا می‌شویم.
سبد مرجع شامل یک مجموعه از سهام است که با یک شاخص بورسی مانند شاخص 30 شرکت بزرگ هماهنگ شده است.
هر سهم شرکت، بر اساس اندازه و وزن آن در سبد مرجع وجود دارد.
سبد پایه نیز شامل همان سهام است، اما به صورت کمتری.

قرارداد آینده سهام، قراردادی است که در آن فروشنده و خریدار متعهد می‌شوند در زمان مشخصی در آینده، یک کالا یا سبد پایه شامل محصولات کشاورزی یا سبدی حاوی سهام 30 شرکت بزرگ، را با قیمت، کیفیت و کمیت مشخصی معامله کنند.
این قرارداد به صورت یک معامله در زمان حال تنظیم می‌شود، اما اصل معامله در آینده انجام خواهد شد.

مثالی برای توضیح مفهوم قرارداد آتی سهام می‌تواند به این صورت باشد: فرض کنید یک سرمایه‌گذار به شرکتی متعهد می‌شود که در آینده‌ای نزدیک تعداد خاصی از سهام شرکت را با قیمت و مقدار تعیین شده خریداری کند.
در این قرارداد آتی سهام، تحویل سهام به مشتری برای یک زمان آینده تعیین شده است و مشتری تا آن زمان حق ندارد سهام‌ها را به فروش برساند.
این قرارداد می‌تواند به لحاظ قانونی بسته شده و حقوق و تعهدات قراردادی بین طرفین ثبت شود.
از این طریق، سرمایه‌گذار نقطه قیمتی خود را برای آینده تضمین می‌کند و مشتری هم می‌تواند با خیالی آسوده و برنامه‌ریزی مناسب، اقدام به فروش سهام خود کند.

بنا براین، همان‌طور که آشکار شد، یکی از وظایف قرارداد آتی سهام در آینده کاهش دادن نوسان قیمت‌ها است.
این موضوع را می‌توان به این شکل شرح داد که در بازار بورس، قرارداد آتی سهام به صورت معامله‌ی سبد پایه انجام می‌شد، اما اخیراً رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار خبر ایجاد امکان عقد قرارداد آتی سهام بر روی هر سهم را اعلام کرد.

قرارداد آتی شاخص سهام

باید اشاره کنیم که شاخص سهام در بازار بورس، به معنای یک سبد فرضی از تمام سهام‌ها است که در بازار بورس خرید و فروش می‌شود و میانگینی از تغییرات قیمت بازار را نمایش می‌دهد.
این شاخص به صورت یک قرارداد آتی در نظر گرفته نمی‌شود، بلکه منظور از این عبارت همان قرارداد آتی سبد پایه سهام است که در قسمت قبل توضیح داده شد.

این سبد، به طور دقیق تر، یک سبد مرجع است که بر اساس شاخص سهام چیده می‌شود.
اما سبد پایه همان نوع و ترکیب دارایی را دارد که در بخش قبل توضیح داده شد، فقط حجم دارایی‌های موجود در آن کمتر است.
بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که قرارداد آتی شاخص سهام، همان قرارداد آتی سبد پایه سهام است.

یک توصیف اصولی برای قرارداد آتی سهام می‌تواند به شکل زیر باشد:قرارداد آتی سهام یک توافق بین فروشنده و خریدار است که به معنای تعهد فروشنده برای فروش یک مجموعه خاص از سهام در زمان مشخصی در آینده و با قیمت مشخصی است.
از طرف دیگر، خریدار نیز متعهد می‌شود که این مجموعه سهام را در زمان مشخص شده از فروشنده بخرد، و این‌گونه یک معامله آتی سهام به حقیقت پیوسته است.

ویژگی های قرارداد آتی سهام

قراردادهای آتی سهام ویژگی‌های خاصی دارند که برخی از آن‌ها مثبت و کارآمد هستند، با اینکه برخی از جنبه‌های آنها برای معامله‌گران بازار بورس، محدودیتی در دستیابی به اهدافی مانند کسب سود و افزایش سرمایه در بورس ایجاد می‌کند.
برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های قراردادهای آتی سهام عبارتند از:

تعدادی محدودیت در مورد مشخصات قراردادها و عدم انعطاف‌پذیری موجب می‌شود که دسترسی معامله‌گران به معاملات آتی سهام محدود شود.
معامله‌گران قادر نیستند نسبت به مبالغ مورد نظر خود و تاریخ سررسید دلخواه، قراردادهای آتی سهام ببندند؛ در نتیجه، برنامه‌ریزی دقیق برای کسب سود از سوی معامله‌گران به صورت کامل قابل اجرا نمی‌باشد.

شفافیت قیمت: در بازار معاملات آتی، تمام تعاملات زیر نظر نهادهای مربوطه و از طریق سامانه الکترونیکی استاندارد انجام می‌شود، بنابراین امکان تلاش برای دستیابی به قیمت معاملات وجود ندارد.
عوامل تعیین کننده برای انجام معاملات، قیمت پیشنهادی و زمان ثبت درخواست معامله است.

"موجودیت اتاق پایاپای و عدم وجود ریسک اعتباری: حضور اتاق پایاپای که مسئولیت تسویه معاملات را بر عهده دارد، اعتماد و امنیت خاطر برای معامله‌گران را ایجاد می‌کند.
جمع‌آوری و نگهداری وجه عقد‌ها توسط این نهاد به وجود می‌آید و باعث تضمین انجام معامله و جلوگیری از ضایع شدن حق هر یک از طرفین می‌شود.
"

نقدپذیری بالا: در بازار معاملات قراردادهای آتی سهام، برای فروش واحدهای سهام، نیازی به داشتن آن سهام نیست و می‌توان قرارداد معاملاتی را به فروش رساند.
بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که این نوع قراردادها دارای نقدپذیری بسیار بالا و قوی هستند.

پوشش ریسک: بدیهی است که در صورتی که قرارداد آتی سهام نقشی در حال حاضر دارد و تحویل سهام به آینده موکول می‌شود، این مسئله می‌تواند ریسک تغییرات و نوسانات قیمت در آینده را پوشش دهد.

هزینه‌ی معاملات: باید در نظر داشت که معاملات بورسی با قراردادهای آتی سهام از نظر هزینه، کمتر از معاملات نقدی می‌باشند.

نقش اهرم مالی: این نقش به این معناست که معامله‌گر قادر است با سرمایه کم، سود بسیار زیادی کسب کند، اما به دلیل ریسک بالا، احتمال ضرر نیز وجود دارد.
به همین دلیل باید به قرارداد های آتی سهام توجه کرد، زیرا سود یک طرف معامله می تواند به معنای ضرر طرف دیگر باشد.

وجود ویژگی‌های متفاوت در قراردادهای آتی سهام با سایر ابزارهای مالی، مانند خاصیت اهرم مالی و استاندارد بودن مشخصات قرارداد، باعث تمایز می‌شود.
به دستاورد اطلاعات صحیح و کامل درباره این ویژگی‌ها، افراد را به استفاده بهتر و آگاهانه‌تر از قراردادهای آتی سهام راهنمایی می‌کند.

مشخصات قرارداد آتی سهام

همانطور که در بخش قبلی مطلب ویژگی‌های قراردادهای آتی سهام بیان شد، باید بدانیم که این قراردادها ویژگی‌هایی دارند که ماهیت و تفاوت این ابزارهای مالی را نشان می‌دهند.
ویژگی‌های قراردادهای آتی سهام عبارتند از:قراردادها ویژگی‌هایی دارند که با استفاده از تگ strong بیان می‌شوند.

نوع دارایی اصلی (پایه): دارایی‌ای که قرارداد آتی سهام بر اساس آن تنظیم و منعقد می‌شود، دارایی پایه نامیده می‌شود.
این دارایی پایه می‌تواند به صورت کالا و یا سبدی از سهام باشد.

حجم قرارداد: میزانی که برای معامله دارایی پایه تعیین شده است، را حجم قرارداد می‌نامند.
سازمان بورس این حجم را تعیین کرده و معامله‌گران فقط می‌توانند مضربی از آن را در قرارداد معامله کنند.

در معاملات آتی سهام، سازمان بورس از طریق دوره و ساعت معاملاتی و تاریخ سررسید، شرایط انجام معاملات را تعیین می‌کند که در سند قرارداد ذکر می‌شود.
برای مثال، در تاریخ‌های غیراز زمان‌های تعیین شده برای سررسید، امکان انجام معامله وجود ندارد.

وجه تضمین اولیه در بازار قرارداد های آتی سهام برای تضمین تعهدات، مبلغی را که به عنوان وجه تضمین، به سازمان بورس ارائه می‌شود، نیاز دارد.
این وجه تضمین باعث می‌شود که هر خریدار و فروشنده در آینده تعهدات خود را انجام دهند و مبلغ وجه تضمین بر اساس اندازه قرارداد مشخص می‌شود.

حد نوسان قیمت روزانه: حد نوسان معنایی است که در بازار بورس به دامنه‌ای اشاره دارد که در طول آن قیمت سهام می‌تواند تغییر کند.
دامنه نوسان به معنای نوسان قیمت روزانه است.
در قرارداد آتی سهام، حد نوسان روزانه ممکن است حداقل منفی ۵ درصد و یا حداکثر مثبت ۵ درصد باشد.

حداکثر حجم سفارش در قرارداد های آتی سهام با استفاده از علامت حجیم تعیین می‌شود.
طبق این قوانین، معامله گر تنها مجاز است تا حجم سفارش بیشتر از این مقدار خاص را ثبت کند و در غیر اینصورت قرارداد را ثبت نمی‌کند.

محدودیت‌های واحد موقعیت‌های باز: مفهوم موقعیت‌های باز به تعاملی اطلاق می‌شود که بر اساس توافقی بین فروشنده و خریدار صورت می‌پذیرد، اما هنوز تحویل یا انصراف نیافته است.
طبق ضوابط قراردادهای آتی سهام، معامله‌گر نمی‌تواند به‌صورت بیش‌ازمعمول موقعیت باز داشته باشد.

ضمانت اماده‌بودن و مهلت گواهی تحویل:در قرارداد آینده سهام باید زمان و شرایط تسلیم ذکر شوند.
گواهی تسلیم در قراردادهای آینده سهام کاربردی ندارد و این نوع قراردادها در زمان سررسید به‌طور خودکار از حساب فروشنده کسر و به حساب خریدار منتقل می‌شوند.

کارمزدها و جرایم: کارمزد معاملات بورس یک ویژگی ضروری است.
سامانه‌ی استاندارد معاملات آتی سهام هرگاه یک معامله انجام شود، یک کارمزد از طرفین دریافت می‌کند و همچنین در صورت عدم رعایت تعهدات توسط طرفین معامله، جرایمی برای آنان مشخص می‌شود.

شناخت واژه‌های مهم قرارداد آتی سهام به ما در فعالیت‌های بورسی و بازار اوراق بهادار کمک می‌کند.
اطلاعاتی که در همه قراردادهای آتی سهام وجود دارد، همگی صادق و یکسان است.
با درک و دریافت صحیح این مشخصات، می‌توانیم بهتر در بازار مالی عمل کنیم و تصمیم‌های بهتری بگیریم.

حد نوسان روزانه قرارداد آتی سهام

در بازار بورس، مفهومی به نام "نوسان" وجود دارد.
نوسان به دامنه‌ای اشاره دارد که در طول آن، معامله‌گران می‌توانند سهام را خرید و فروش کنند.
به‌طور مثال، حد نوسان روزانه برای قرارداد آتی سهام مقداری در حدود ۵ درصد می‌باشد.
این به این مفهوم است که با توجه به قیمت تسویه روز قبل، قراردادهای آتی می‌توانند در روز معاملاتی جدید با اختلاف ۵ درصد بیشتر یا کمتر نسبت به قیمت قبلی قراردادها، قیمت‌گذاری شوند.

در این مثال، میخواهیم یک موضوع را با استفاده از یک مثال توضیح دهیم.
فرض کنید قیمت تسویه روز قبل برای یک سهام 973.
500 تومان بوده است.
در روز معاملاتی جدید، این قیمت می‌تواند در بازه‌ای بین 924.
825 تا 1.
022.
175 تومان قرار بگیرد.
با این حال، نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم این است که حداکثر و حداقل قیمت باید ضریبی از 500 تومان باشند.
بنابراین، قیمت حداقل به بالا و قیمت حداکثر به پایین گرد می‌شود و معادل بازه‌ای در محدوده 925.
000 تا 1.
022.
000 تومان خواهد بود.

در قسمت‌های قبلی مقاله به این نکته اشاره کردیم که قرارداد آتی سهام یک قرارداد است که بین خریدار و فروشنده منعقد می‌شود.
طبق این قرارداد، فروشنده متعهد می‌شود سبدی از سهام با مقدار و قیمت تعیین شده را در تاریخ سررسید به خریدار تحویل دهد و خریدار نیز متعهد می‌شود در زمان مشخص شده آن سبد را دریافت کرده و به طور کامل مبلغ معین شده را پرداخت کند.
این فرآیند تحویل را به عنوان استاندارد تحویل در قرارداد آتی سهام می‌نامیم.

به طور کلی، استانداردهای تحویل معامله، همه جزئیات آن را شامل می‌شود.
قرارداد آتی سهام یک نمونه استاندارد از قرارداد معامله است.
در این قرارداد، تمام جزئیات معامله از جمله زمان تحویل، مقدار سهام و قیمت آن درج شده است و طرفین معامله به دلیل تضمیناتی که ارائه کرده‌اند، ملزم به اجرای تعهدات خود هستند.
هر یک از طرفین در صورت عدم رعایت تعهدات، متحمل جریمه‌هایی خواهند شد.

هر یک از ابزارهای مالی در بازار بورس و اوراق بهادار باید مزایایی برجسته داشته باشد تا سرمایه‌گذاران را به استفاده از آنها ترغیب کند.
برخی از مزایای بازار آتی سهام شامل پوشش ریسک می‌شود که امکان حفاظت سبد سرمایه‌گذاری فعالان بازار را در مقابل کاهش ارزش در آینده فراهم می‌کند.
همچنین، با توجه به اینکه سبد های قابل معامله در قراردادهای آتی بر اساس شاخص های بورسی تشکیل شده‌اند، می‌توان با پیگیری نوسانات این شاخص ها، سود قرارداد آتی را پیش‌بینی کرد.

متن: "نماد بورسیسند آینده سبد اوراق بورسی قابل توقف نیست و این بدین معناست که همیشه امکان معامله آن وجود دارد.
در سند آینده سبد اوراق بورسی با به اشتراک گذاشتن یک موقعیت معاملاتی مجموعه‌ای از اوراق خرید و فروش می‌شود.
بازار آینده اوراق بورسی می‌تواند برای گستره‌ای از معامله‌گران جذاب باشد و حتی سرمایه‌گذاران خارجی را به خود جذب کند.
همچنین، به عنوان مزیت برجسته این بازار می‌توان تحلیل رفتار سرمایه‌گذاران به همراه وضعیت اقتصادی کلان را از طریق پیگیری شاخص‌های بورسی مطرح نمود.
"