انواع دعاوی تصرف و قواعد مشترک مربوط به آنها

اموال و مالکیت به عنوان یکی از مفاهیم حقوقی اساسی در سیستم قانونی کشورمان دارای اهمیت ویژه ای هستند.
قانون شناسایی مالکیت افراد بر اموال خود را تأیید می کند و آنها را قادر می سازد به طور حسب میل، تصرفاتی را در مال خود انجام دهند، طبق قوانین و مقررات و بدون تخلف از قوانین و نیز بدون ایجاد ضرر برای سایرین.

تصرف در واقع به معنای عملی است که یک فرد، در رابطه با اموال خود یا اموال دیگران، اقدام به دخالت و تصمیم گیری مالکانه می‌کند.
بعضی اوقات، شخصی هرچند مالکیتی ندارد، اما باز هم به صورت مالکانه رفتار می‌کند و اموال دیگران را تصرف می‌کند که این موضوع ممکن است به بروز دعوای تصرف منجر شود.
به دلیل تنوع دعاوی تصرف، ضروری است که با انواع دعاوی تصرف و قوانین مربوط به آنها آشنا باشیم.

در این مقاله به بررسی انواع دعاوی تصرف و قواعد مرتبط به آنها می‌پردازیم.
اگر می‌خواهید اطلاعات بیشتری در این زمینه کسب کنید، با ما همراه باشید.

انواع دعاوی تصرف

تصرف، یک مفهوم حقوقی است که در قانون آیین دادرسی مدنی، دارای انواع مختلفی است.
برای درک بهتر قواعد مشترک مربوط به انواع دعاوی تصرف، ابتدا باید این انواع را معرفی کنیم و تعریف قانونی هر یک از آن‌ها را بیان نماییم.
سپس، قواعد مشترک مربوط به این انواع دعاوی را بیان خواهیم کرد.
در قانون آیین دادرسی مدنی، انواع دعاوی تصرف شامل موارد زیر می‌شود:1.
تصرف همزمان: وقتی دو یا بیشتر اشخاص به یک مال یا حق تصرف می‌کنند و تصرف‌ها به صورت همزمان صورت گرفته باشد.
2.
تصرف ترکیبی: وقتی یک شخص اولاً به تصرف مال یا حقی بپردازد و سپس شخص دیگری نیز به تصرف آن بیاید.
3.
تصرف جانبی: وقتی شخصی بدون مقصر شدن در تصرف یک مال یا حق قرار می‌گیرد.
4.
تصرف توالی: وقتی تصرف مال یا حق مربوط به یک مالک بعد از تصرف یک شخص دیگر صورت می‌گیرد.
5.
تصرف مشترک: وقتی دو یا چند شخص به صورت همزمان در یک مال یا حق تصرف دارند.
6.
تصرف پیش بینی نشده: وقتی تصرف یک مال یا حق به صورت غیرمجاز و بدون اجازه اتفاق می‌افتد.
این انواع دعاوی تصرف که در قانون آیین دادرسی مدنی تعریف شده‌اند، دارای قواعد مشترکی هستند که می‌توان به آن‌ها اشاره کرد.
برای دسترسی به اطلاعات بیشتر درباره این قواعد، به متن قانون مراجعه نمایید.

تعبیر متن: "مخالفت با حقداری: طبق ماده ۱۵۹ قانون آیین دادرسی مدنی، تعریف مخالفت با حقداری به شرح زیر است: مخالفت با حقداری، به معنای درخواست از شخصی است که خواهان رفع مخالفت با حق یا حق انتفاع خود در مالکیت دیگری است.
"

بر اساس ماده فوق، هر زمان که یک فرد، بدون مجروح کردن اموال کسی دیگر، از صاحب حق ارتفاع یا بهره‌برداری جلوگیری کند، امکان اقامه دعوا درباره مانع شدن از اجرای حق وجود دارد.
در این مورد، لازم نیست که خواهان دعوا صاحب مالکیت باشد، بلکه باید فقط نشان دهد که سابقه اجتماعی خود را اثبات کرده است.
به عنوان مثال، اگر شخصی اجازه ندهد صاحب حق عبور از حق عبور خود در ملکی استفاده کند، مانع از حق وی شده و می‌توان به وی شکایت کرد.

در ماده 160 قانون آیین دارسی مدنی، تعریفی برای دعوای مزاحمت وجود دارد.
به طور مفصل، دعوای مزاحمت به دعوایی اطلاق می‌شود که متصرف مال غیر منقول درخواست جلوگیری از مزاحمت کسی را دارد.
در این حالت، متصرف مال مورد نظر متهم به مزاحمت است، بدون این که مال را از تصرف خود خارج کرده باشد.

بنابراین، موضوع دعوای آزار و اذیت، یکی از انواع دعاوی مالکیت است که در آن فرد متجاوز، بدون راضی کردن یا خارج کردن مال از مالک آن، با استفاده از آن، برای صاحب حق آزار و اذیت ایجاد می‌کند.
یک نکته مهم در این دعوا وجود دارد که باید به صورت فعلی و قابل تسامح باشد؛ به این معنی که صاحب حق نمی‌تواند در مورد آزاری که قبلا رخ داده و در حال حاضر رفع شده است، دعوا کند.

تعریف تصرف عدوانی در ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی مشخص می‌شود.
این تعریف بیان می‌کند که تصرف عدوانی به معنای ادعای فردی است که مالی غیرمنقول را از دسترس مستأجر قبلی خارج کرده و درخواست بازگرداندن آن مال به تصدیق خود را مطالبه می‌نماید.

بر اساس این ماده، هر چند که یک شخص به تنهایی مالک مال یا به هر نحوی نظیر اجاره کننده مال باشد، اما اگر شخص دیگری بدون رضایت قبلی او به طور ناعادلانه تصرف قانونی مال منقول او را به خود درآورد، این تصرف به عنوان یک تصرف عدوانی شناخته می‌شود و اقدامات حقوقی برای رسیدگی به این تصرف عدوانی میتواند انجام شود.

پس از بررسی موارد مختلف درخواست‌ها برای تصرف داشتن در املاک، با توجه به قوانین دادرسی مدنی و شرح نحوه اثبات هر یک از این درخواست‌ها، قصد داریم در ادامه به بیان قواعد مشترک مرتبط با آنها و توضیح آن‌ها پرداخته و به اشتراک گذاری ویژگی‌های مشترک آن‌ها بپردازیم.

قواعد مشترک مربوط به انواع دعاوی تصرف

در بخش قبلی، آثار حق تصرف را به روش قانونی دادرسی مدنی بررسی کرده و ذکر کردیم که آثار حق تصرف شامل حقوق تداخل، مانع شدن از حق و حق تصرف تهاجمی هستند.
در اینجا هدف ما در این مقاله، بحث درباره قوانین مشترک این آثار است که شامل موارد زیر است: "

همه این اختلافات ، به عبارت دیگر، مزاحمت و مانع شدن از حق و غلبه بر تجاوزات ، درباره مال غیرقابل حرکت ، مطرح می‌شوند.
بنابراین، قاعده اول از قواعد مشترک درباره اختلافات اموال، این است که مال مورد نظر در این اختلاف، یک مال غیرقابل حرکت است.

در تمامی دعاوی حقوقی، طرف درخواست‌کننده باید قادر باشد تصرف خود را اثبات کند.
اما نیازی به اثبات مشروع یا غیرمشروع بودن تصرف در مقابل دادگاه وجود ندارد.
به جای آن، کافیست فقط اثبات شود که طرف درخواست‌کننده سابقه تصرف قبلی داشته است و تصرف متقابل او را مانع از اعمال حق یا تصرف عدوانی می‌کند.
در این صورت، حقوق وی به عنوان صاحب حق تصرف تایید می‌شود.

در همه‌ی پرونده‌های "تصرف"، حق معنی جزئی یا کلی جایگاهی به صاحب آن نسبت داده شده است.
این مسئله، به عنوان یکی از مقررات مشترک در مختلف نوع پرونده‌های تصرف مبتنی بر قوانین حقوقی، توجیهی می‌شود؛ به طور مثال مزاحمت و جلوگیری از حق استفاده و تصرف خشونت آمیز.
قاعده‌ی تامین این حق بر اساس اصول رویه‌ی حقوقی مدنی صورت می‌پذیرد.