قانون چیست

قانون چیست

تضمینی در قانون وجود دارد که یکی از منابع حقوق بسیار مهم در کشور است.
این موضوع به سوالات مهمی درباره آن، جواب می‌دهد و می‌پردازد.
مانند اینکه چگونه قانون‌گذاری انجام می‌شود یا مفهومی که نسخه قانون و ماده قانونی دربردارند بدان می‌پردازد.
اما، قبل از پاسخ به این سوالات، لازم است به سؤالی پاسخ داده شود که قانون به چه معناست؟ چراکه مفهوم این واژه در حوزه حقوق، به دلایل مربوط به نحوه متفاوت قانون‌گذاری و تفاوت با مفاهیم مشابهی مانند آیین‌نامه، بسیار پیچیده است و نیازمند تعریف و تبیین است.

به پرسشی که درباره معنی قانون پرسیده شده، باید پاسخ داد که قانون، دو معنی کلی و خاص دارد.
در معنای کلی، قانون به مجموعه‌ای از قوانین و مقررات اطلاق می‌شود که توسط نهاد صلاحیتمندی برای افراد مشمول وضع شده است و از آن‌ها انتظار می‌رود از آن پیروی کنند.
در این شرایط، قانون شامل قوانین تصویب شده توسط قوه مقننه و آیین نامه‌های تصویب شده توسط قوه اجراییه می‌شود.

قانون به مفهوم خاص و ضمنی، مجموعه‌ای از مقررات است که توسط نهاد قوه مقننه، یعنی مجلس شورای اسلامی، بر اساس قوانین مربوط به روشهای تصویب قانون، تدوین می‌شود.
این مقررات پس از تأیید شورای نگهبان و انتشار در روزنامه رسمی، به اجرا در می‌آیند.
طبق این تعریف، تصویب‌نامه‌ها و آیین‌نامه‌های مصوب قوه مجریه، که دولت مسئول اجرای قوانین است، به عنوان قانون شناخته نمی‌شوند.

با این وجود، باید به این نکته توجه داشت که در کشور ما، مجلس شورای اسلامی به عنوان مرجع اصلی قانون‌گذاری شناخته می‌شود.
اما در برخی موارد خاص، قوانین به شکلی تصویب می‌شوند که نهاد یا مرجع دیگری می‌توانند نقش اصلی در تدوین وضع قوانین داشته باشند.
در اینجا به بررسی فرآیند تصویب قوانین و نحوه قانون‌گذاری خواهیم پرداخت.

انواع قانون چیست

یکی از موارد حائز اهمیت درباره مفهوم قانون، انواع مختلف آن است.
به دلیل اینکه قانون را می‌توان از چندین نظر متفاوت تقسیم بندی کرد، در ادامه با توجه به این دسته‌بندی‌ها به پاسخ سوالی خواهیم پرداخت که چه انواع مختلفی از قانون وجود دارد؟

در یک تقسیم‌بندی، قوانین به قوانین اصلی و قوانین عادی تقسیم می‌شوند.
قوانین اصلی به قوانینی اطلاق می‌شود که مبنای کشور را تشکیل می‌دهند و توسط مجلس خبرگان تدوین شده و با استفاده از نظرخواهی، تایید ملت ایران را دریافت کرده‌اند.
قوانین عادی نیز به قوانینی گفته می‌شود که توسط مجلس شورای اسلامی تصویب می‌شوند.

تنوع قوانین به صورت دیگری نیز وجود دارد.
به عنوان مثال، می‌توان به نوعی از قانون، مانند قانون ماهوی و قانون شکلی اشاره کرد.
قانون ماهوی، قانونی است که به بحث درباره شمایل و جنبه‌های حقوقی مرتبط با آن می‌پردازد.
قانون مدنی و قانون مجازات اسلامی نیز بخشی از این قوانین محسوب می‌شوند.
قانون شکلی نیز به قانونی گفته می‌شود که به روش و رسوم اجرایی مربوط است.
به عنوان مثال قانون آیین دادرسی مدنی و قانون آیین دادرسی کیفری.

به پرسش "چیستی قانون؟" می‌توان به صورت تقسیم‌بندی شده به دو دسته، قانون فرمانی و قانون تفسیری، پاسخ داد.
قانون فرمانی به قانونی گفته می‌شود که رعایت آن توسط افراد الزامی است، برای مثال ثبت نکاح در دفترخانه یکی از قوانین فرمانی است.
اما قانون تفسیری قانونی است که اشخاص می‌توانند به طور توافقی برخلاف آن عمل کنند، به عنوان مثال قانون می‌گوید حق تعیین محل اقامت با شوهر است، اما این مورد توسط زوجین می‌تواند توافقی تغییر کند.

مراحل و نحوه تصویب قانون و قانون گذاری

برای تشریح روش تصویب قوانین و مراحل آن، نیاز است که مراجع مختلف قانونگذاری از یکدیگر متمایز شده باشند تا بتوانیم به بررسی روش قانونگذاری پرداخته و به سوالات پاسخ دهیم.
در پی این مقصود، با توجه به مراجع ذکر شده، مراحل و نحوه تصویب قوانین و فرایند قانونگذاری را بررسی می‌نماییم.

نحوه تدوین و تصویب قانون در امور قانون اساسی به صورت زیر است.
ابتدا مجلس خبرگان متن قانون مورد نظر را تهیه می‌کند.
سپس با برگزاری یک نظرسنجی، مردم ایران نسبت به این قانون نظر خود را اعلام می‌کنند.
در صورت تأیید مثبت توسط مردم، قانون نهائی تصویب و تایید می‌شود.

روش تدوین قوانین و مراحل تصویب آن، درباره قوانین معمولی، از دیدگاه مجلس شورای اسلامی و قوه مقننه، قابل بررسی است.
باید توجه داشت که قوانین معمولی، پس از ارائه طرح توسط مجلس یا لایحه توسط دولت، توسط مجلس شورای اسلامی تدوین می‌شوند، سپس باید به تصویب شورای نگهبان برسند.
در صورت عدم تصویب قانون توسط شورای نگهبان و عدم پذیرش نظر این شورا توسط مجلس، رفع اختلاف در این زمینه با استفاده از مجلس خبرگان رهبری صورت می‌پذیرد.

بعد از تصویب نهایی یک قانون، متن مربوط به آن توسط مجلس قانونگذاری به رئیس جمهور ارسال می‌شود و طبق ماده 1 قانون مدنی، رئیس جمهور مکلف است ظرف 5 روز پس از دریافت متن قانون، آن را تصویب و دستور اجرا و انتشار آن را در روزنامه رسمی صادر کند.
همچنین، پس از گذشت 10 روز از انتشار قانون در روزنامه رسمی، این قانون برای تمامی نقاط کشور اجباری خواهد بود.

یکی از انواع قوانین که باید بررسی شود، نحوه قانون‌گذاری و مراحل تصویب آن است.
در قانون اساسی پنجاه و نهم، نقش قانون‌گذار برای موارد مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی پیش‌بینی شده است.
در این موارد، قوه مقننه می‌تواند از طریق رای‌گیری عمومی و مراجعه مستقیم به آراء مردم اعمال شود.
برای مراجعه به رأی عمومی، نیاز به تصویب دو سوم نمایندگان مجلس است.
در نتیجه، در این مسائل، مرجع قانون‌گذاری ملت ایران است.

علاوه بر موارد فوق، دربررسی موضوع "روش قانونگذاری" و گام‌های تصویب آن، باید به تشدید توجه به آراء و رویه‌های یکپارچه دیوان عالی کشور نیز پرداخت.
طبق ماده ۴۷۱ قانون آیین دادرسی کیفری جدید، در صورت بروز اختلاف میان دادگاه‌ها، هيئت عمومی دیوان عالی کشور تشکیل می‌شود که تحت ریاست رئیس دیوان عالی یا معاون او، با حضور دادستان کل کشور یا نماینده وی و حداقل سه‌چهارم از رؤسا، مستشاران و اعضای شعب تمام دیوان عالی گرد هم می‌آیند.

بیشتریت از افراد حاضر در این جلسه، تصمیم گرفتند که رای وحدت رویه را با صلاحیت قانونی به تصویب برسانند و این تصمیم برای تمامی مراجع قضایی و غیر قضایی ملزم است.
اهمیت داشته باشد که این رای تنها در موارد مشابه قابل اجرا است و در موارد قطعی، تأثیری نخواهد داشت.

نسخ قانون یعنی چه

نسخ قانون به چه معناست؟ این یکی از مسائل مهمی است که ممکن است در مورد مفهوم قانون پیش بیاید.
با توجه به اینکه نسخ قانون انواع مختلفی دارد و باید بررسی شوند، در این قسمت از مقاله به بررسی مفهوم نسخ قانون می‌پردازیم.
در بخش بعدی، مفهوم ماده قانون را توضیح خواهیم داد.

معنی و تفسیر نسخ قانون به این صورت است که وقتی یک قانون جدید تصویب می‌شود، قانون قبلی بی اعتبار می‌شود.
به عبارت دیگر، پس از تصویب یک قانون جدید، مجلس قانون‌گذار، یک قانون جدید را تصویب می‌کند که به دلیل تعارض با قانون قبلی، قانون قبلی را نسخ و بی اعتبار می‌کند.
این فرآیند به نسخ قانون معروف است.

نوع‌بندی قوانین به دو دسته اصلی، یعنی نسخ قانون صریح و ضمنی تقسیم می‌شود.
نسخ قانون صریح شامل تصویب یک یا چند قانون قدیمی تر هنگام تصویب یک قانون جدید است.
به عنوان مثال، در قانون حمایت خانواده آمده است که قانون طلاق با تصویب این قانون، نسخ می‌شود.
این تنظیم در آخرین بخش قانون تعبیه می‌گردد.

«نسخ قانون فرعی به‌طور معمول به عنوان «نسخ قانونی» نیز شناخته می‌شود که مطابق با آن، هرچند «قانون‌گذار» به‌طور صریح بر نسخه‌ی قانون قدیمی اشاره نمی‌کند، اما به دلیل تعارض قانون جدید با قانون قدیمی، عملیاتی‌ترین رویه این است که قانون جدید، قانون پیشین را ابطال و بی‌اعتبار کند.
»

ترجمه آزاد:

تعریف نسخ قانون: به معنای صراحتاً یا ضمناً مربوط به کل قانون یا فقط یک ماده قانونی است.
بنابراین، در بخش بعدی به سوال "تعریف ماده قانونی چیست؟" نیز پاسخ خواهیم داد.

ماده قانون چیست

در ادامه، به تعریف و توضیح مفهوم "قانون" و کلیت مراحل تصویب و قانونگذاری می‌پردازیم.
همچنین، مفهوم "نسخ قانون" نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
قانون به مجموعه قواعد و مقرراتی گفته می‌شود که جامعه بر اساس آن‌ها عمل کرده و زندگی می‌کند.
قوانین دارای انواع مختلفی هستند و طی مراحل مشخصی به تصویب می‌رسند و در نهایت مجری می‌شوند.
مراحل تصویب قانون و قانونگذاری مجموعه اقداماتی است که برای تدوین و تصویب یک قانون صورت می‌گیرد.
این مراحل شامل تدوین، بحث و بررسی، ارائه در مجلس یا شورای قانونگذاری، رأی‌گیری و تصویب نهایی توسط مرجع صلاحیت‌دار و ابلاغ قانون به عموم می‌باشد.
نسخ قانون به تغییر یا لغو قانونی اشاره دارد.
در صورتی که قانونی منسوخ شود یا تغییر یابد، به آن نسخ قانون گفته می‌شود.
این تغییرات ممکن است به دلیل تغییر شرایط اجتماعی، قوانین مصادیق خاص را لغو نمایند یا در صورت نیاز، به روزرسانی قوانین انجام گیرد.
با این توضیحات، به سؤالات پیشین شما پاسخ داده شد.

اما، یکی از مفاهیمی که همواره در ارتباط با «قانون و نحوه قانون گذاری» مطرح می‌شود، مفهوم «ماده قانون» است.
بنابراین، در این بخش از مقاله، قصد داریم به بررسی مفهوم «ماده» در علم حقوق پرداخته و به این سوال پاسخ دهیم که «ماده قانون چیست؟»ماده قانون یعنی بخشی از قانون که شامل تعاریف، اصول، احکام و مقررات قانونی است.
هدف از وجود ماده قانون، ایجاد یک ساختار و نظام حقوقی منسجم است که به طور دقیق تعیین کند چه اقداماتی مجاز است و چه اقداماتی ممنوع است.
در تدوین قوانین، ماده قانون به صورت عددی یا حروفی نمایش داده می‌شود.
عموماً، هر ماده قانون شامل یک عنوان و یک متن قانونی است.
عنوان ماده قانون توضیحات کوتاهی درباره موضوع ماده را ارائه می‌دهد و متن قانونی که در زیر عنوان قرار دارد، جزئیات قانون را توضیح می‌دهد.
ماده قانون به عنوان واحد اصلی در قانون‌نویسی، برای ایجاد اصلاحات و تغییرات در قانون‌ها استفاده می‌شود.
اصلاحات در ماده قانون صورت می‌گیرند تا به روزرسانی نیازهای جامعه و تطورات حقوقی جدید را برطرف کنند.
در نتیجه، ماده قانون به عنوان یک بخش اساسی در تشکیل و اجرای قانون‌ها، نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند و به منظور حفظ نظم و تعادل در جامعه، لازم است ماده قانون با دقت و دانش کافی تدوین شود.