چک الکترونیکی

یکی از اسناد تجاری مهم، چک الکترونیکی است.
این چک جدید، جایگزینی قدرتمند برای پرداخت‌ها و تضمین انجام تعهدات در حوزه تجارت و غیر تجارت است.
با عزم دولت برای اجرای قانون جدید صدور چک، چک الکترونیکی به نام چک الکترونیکی نیز معرفی شده است.
سه بانک تجارت، صادرات و پارسیان مسئول صدور و ثبت این نوع چک هستند.
مقررات مربوط به صدور، ثبت و تایید چک الکترونیکی نیز در نظر گرفته شده است.
در این مقاله، به بررسی قوانین چک الکترونیکی، معرفی سامانه این چک و روش‌های صدور، ثبت و تایید چک الکترونیکی خواهیم پرداخت.

چک الکترونیکی چیست

در دهه گذشته، با پیشرفت فناوری اینترنت، سامانه‌ها و برنامه‌های آنلاین به طریقی کاملاً جدید خدمات بخش خصوصی و دولتی را آسان تر و سریع‌تر کرده‌اند.
یکی از این خدمات، استفاده از چک الکترونیکی برای صدور، ثبت و تایید چک است.
این خدمت امکان پذیر بوده و در قوانین صدور چک به صراحت ذکر شده است، اما به تازگی دولت نیز به ایجاد آن توجه کرده است.

از آنجا که این چک دارای یک سامانه صدور و قانون نحوه ثبت و تایید مخصوص به خود بوده و تفاوت هایی قابل توجه با چک های کاغذی و سنتی دارد، در این بخش به پاسخ دادن به سوالی می‌پردازیم که چک الکترونیکی چیست و سپس در قسمت های بعد، به توضیح قانون و نحوه صدور، ثبت و تایید آن می‌پردازیم.

برای پاسخ به این سؤال که "چک الکترونیکی چیست؟" باید بگوییم که چک الکترونیکی، در واقع نوعی چک است که به صورت الکترونیکی در سیستم بانکی استفاده می‌شود.
این نوع چک نیز همانند چک سنتی، محتوا و کارکرد مشابهی دارد.
با این تفاوت که به جای نوشتن روی کاغذ، اطلاعات چک به صورت الکترونیکی ثبت می‌شود.
مزیت اصلی چک الکترونیکی این است که امکان انتقال وجه به سرعت بیشتری نسبت به چک سنتی فراهم می‌کند.
همچنین، احتمال اشتباه در نوشتن مبلغ چک وجود ندارد زیرا این اطلاعات به صورت دیجیتال ثبت می‌شود.
در نتیجه، ریسک خطای انسانی در انتقال وجه به حداقل می‌رسد.
علاوه بر این، استفاده از چک الکترونیکی امکان محاسبه وضعیت مالی به صورت دقیق و سهولت در سندنویسی را نیز به همراه دارد.
به علاوه، با استفاده از ویژگی‌های امنیتی مختلف، ریسک تقلب در امور مالی به حداقل ممکن می‌رسد.
در نهایت، لازم به ذکر است که استفاده از چک الکترونیکی به شرط رعایت مسائل امنیتی و استانداردها، می‌تواند یک راهکار موثر در انتقال وجه و بهبود فرآیندهای مالی شرکت‌ها و اشخاص باشد.

چک الکترونیکی، در صدور، ثبت و تایید خود دارای تفاوت‌های قابل مشاهده‌ای با چک‌های کاغذی است که نیازمند بررسی دقیقتری است.
به طور کلی، این نوع عملیات به صورت الکترونیکی و اینترنتی در تمام مراحل خود انجام می‌شود و در نتیجه، کاغذ به‌طور کامل از این فرآیند حذف می‌شود.

بنابراین، برای پاسخ به این سؤال که چک الکترونیکی چیست، باید بگوییم که چک الکترونیکی نوعی از چک است که در آن دارنده قادر است تا موجودی حساب خود را در بانک به شخص دیگری منتقل کند.
عملیات صدور، ثبت و تایید این چک همگی از طریق سامانه‌ای به نام سامانه چکاد بانک مرکزی و با استفاده از امضای دیجیتال انجام می‌شود.
این عملیات به صورت آنلاین و از طریق اینترنت صورت می‌گیرد.
ضروری است بدانیم که در ابتدا، اجرای این طرح صدور چک الکترونیکی تنها در سه بانک تجارت، صادرات و پارسیان انجام خواهد شد.

قانون چک الکترونیکی

یکی از نکاتی که درباره چک الکترونیکی باید مورد بررسی قرار گیرد، قانون مربوط به این چک است.
در اینجا تمرکز ما بر بررسی قانون چک الکترونیکی است و ما سعی می‌کنیم به این سوال پاسخ دهیم که مقررات قانونی مرتبط با این چک به چه صورتی تعریف شده است؟

قانون صدور و استفاده از چک الکترونیکی، معاهدات و مقررات مرتبط با چک ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
این قانون تاکید دارد که استفاده از چک الکترونیکی (داده پیام) نیز باید مطابق با مقررات و قوانین مربوطه باشد.
بانک مرکزی موظف است در طی یک سال پس از اجرای این قانون، تدابیر لازم را برای استفاده از چک الکترونیکی‌ها (داده پیام) به کار گیرد و دستورالعمل های لازم را منتشر نماید.

بنابراین، در سند ارزش قوچک قانونی، چک الکترونیکی به طور کامل تعریف شده است.
این نوع چک برخلاف سند ارزش قوچک سنتی، با استفاده از فناوری اطلاعاتی و ارتباطات الکترونیکی صادر و تأیید می‌شود.
در این سامانه، کاربران قادر هستند چک‌های خود را به صورت الکترونیکی صادر، ثبت و تأیید کنند.
این سامانه امکانات و قابلیت‌های متنوعی نظیر تایید و مدیریت الکترونیکی چک‌ها را فراهم می‌کند.
در ضمن، مراحل صدور، ثبت و تأیید چک الکترونیکی نیز به طور کامل در این سند مشخص شده است.

سامانه چک الکترونیکی

افزایش استفاده از چک الکترونیکی به عنوان یک روش پرداخت الکترونیکی در حال گسترش است.
این فرآیند در حال حاضر در دست اجرا است و طبق نظر دولت، قرار است تا در آبان ماه سال ۱۴۰۱، در سه بانک ملی، تجارت و پارسیان به ثبت رسیده باشد.
استفاده از امضای دیجیتال در این نوع پرداخت ها، همراه با سامانه چک الکترونیکی به صورت پایدار و امن انجام می‌شود.

یکی از زیرساخت‌های پرداخت الکترونیکی، امنیت دیجیتال بوده که در دهه گذشته توسط دولت برای استفاده عمومی فراهم شده است.
این زیرساخت در امور مختلفی از جمله پرداخت اینترنتی، دریافت برگه تشخیص مالیات و .
.
.
مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برای استفاده از این سرویس، باید از طریق برنامه‌هامون چک اقدام شود.

چکاد (سامانه چک امن دیجیتال)، سامانه جدید صدور چک الکترونیکی است که در توافق با دولت و بانک مرکزی تاسیس شده است.
این سامانه زیرساخت‌های بسیاری از جمله چک الکترونیکی و سامانه مخصوص خود را داراست.
به تازگی، چکاد به متقاضیان خدمات ارائه می‌دهد و مرکزی برای صدور چک الکترونیکی می‌باشد.

نحوه صدور چک الکترونیکی

برای ایجاد هر یک از اسناد تجاری اقداماتی لازم است که اولین گام آن، صدور سند توسط فرد یا شرکتی است که این اسناد را صادر می‌کند.
رعایت قوانین و مقررات صدور سند بسیار حائز اهمیت است، زیرا در صورت عدم رعایت، اعتبار سند تجاری به خطر خواهد افتاد.
همچنین می‌توانیم به این نکته توجه کنیم که صدور چک الکترونیکی با چک های سنتی تفاوت‌هایی دارد.
به همین دلیل در ادامه به توضیح نحوه صدور چک الکترونیکی می‌پردازیم.

براساس اعلامیه صادر شده توسط بانک مرکزی، چک الکترونیکی به دو صورت اینترنتی و از طریق سامانه چکاد از طریق بانک‌های تجارت، صادرات و پارسیان صادر می‌شود.
برای درخواست چک الکترونیکی، فرد متقاضی ابتدا باید برنامه هامون را نصب نموده و اقدام به ثبت امضای دیجیتال یا الکترونیکی کند.
سپس با استفاده از این امضا دیجیتال از طریق سامانه چکاد، درخواست صدور چک الکترونیکی را ارسال نماید.

توجه داشته باشید که هنوز بانک مرکزی اعلامیه‌ای درباره روش دقیق صدور چک الکترونیکی منتشر نکرده است.
با راه‌اندازی سیستم چکاد، یک راهنمای تصویری جهت صدور چک الکترونیکی به این بخش از مقاله اضافه خواهد شد.

نحوه ثبت چک الکترونیکی

مطابق ضوابط صدور چک الکترونیکی جدید، برای صدور چک الکترونیکی بایستی به صورت آنلاین در سامانه مربوطه ثبت نام کرده و درخواست صدور چک را ثبت کنید.
پس از تأیید اطلاعات و صدور مجوز توسط سازمان مربوطه، چک الکترونیکی به نام صادرکننده و مشخصات او صادر می‌شود.
سپس، می‌توانید از این چک برای پرداخت به شخص دیگری استفاده کنید.
بنابراین، فرایند صدور و ثبت چک الکترونیکی به صورت آنلاین و بدون نیاز به حضور حضوری در دستگاههای مربوطه، صورت می‌پذیرد.

با در نظر گرفتن جدید بودن یک سامانه به نام چکاد و همچنین مفهوم چک الکترونیکی، هنوز یک اعلان رسمی از سوی بانک مرکزی مبنی بر روش ثبت چک الکترونیکی صادر نشده است.
با این حال، با توجه به معرفی سیستم چکاد به عنوان یک پلتفرم ویژه برای ثبت چک الکترونیکی، روش ثبت چک الکترونیکی از طریق سه بانک تجارت، صادرات و پارسیان امکان پذیر است.

اگرچه چک‌های کاغذی هنوز وجود دارند و ثبت گروهی این چک‌ها با نام "چک صیادی" از طریق سامانه صیاد صورت می‌گیرد، اما پیشنهاد می شود برای کسب اطلاعات بیشتر درباره نحوه ثبت چک در سامانه صیاد، مقاله زیر را مطالعه کنید:مقاله: نحوه ثبت چک در سامانه صیاد

زمانی که یک چک توسط صادرکننده صادر می‌شود، تا زمانی که در سامانه صیاد توسط گیرنده تایید نشود، این چک قابل انتقال به گیرنده نخواهد بود.
به دلیل اهمیت این مسئله، در این بخش به توضیح روش‌های تایید چک الکترونیکی می‌پردازیم.

همچنین که درباره روش ثبت چک الکترونیکی صحبت شد، هنوز نحوه تایید آن توسط بانک مرکزی به طور کامل مشخص نشده است.
بنابراین می‌توان گفت که تایید این نوع چک نیز مانند صدور آن، از طریق سامانه‌ی چکاد انجام خواهد شد.