توبه مرتکب در جرائم حدی و تعزیری

توبه، به معنای بازگشت و پشیمانی از گناه و معصیت است.
در تعریف توبه می‌توان گفت که این عمل پشیمانی و ندامت است که با اعتراف و اعتذار همراه می‌شود و بازگشت به اعمال مجرمانه و گناه را مانع می‌شود.
در قوانین کیفری قبلی، توبه به‌صورت محدود و در جرایم خاصی تأکید شده بود، اما قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۹۲، آن را به‌عنوان یکی از جهات سقوط مجازات در نظام حقوقی رسمی شناخته است.
توبه در جرائم حدی و تعزیری تفاوت‌هایی دارد و باید آن‌ها را به‌صورت جداگانه بررسی کرد.
در این مقاله، به بررسی تأثیر توبه در جرائم حدی و توبه در جرائم تعزیری خواهیم پرداخت.

توبه در جرائم حدی

نمی‌توان انکار کرد که توبه مرتکبان در جرائم حدی، بجز برخی موارد استثنایی، منجر به ساقط شدن حکم حد شده است، ولی قانون‌گذاران در این زمینه به طور کلی سختگیرانه عمل نکرده‌اند.
طبق ماده ۱۱۴ قانون مجازات اسلامی: "در جرائمی که به استثنا قذف و محاربه موجب حد می‌شود، در صورتی که متهم قبل از اثبات جرم توبه کند و ندامت و اصلاح او برای قاضی مشخص شود، حد از او ساقط خواهد شد.
همچنین، اگر جرائم مذکور غیر از قذف با اقرار اثبات شده باشند، در صورت توبه مرتکب، حتی پس از اثبات جرم، دادگاه می‌تواند عفو مجرم را از سوی رئیس قوه قضاییه درخواست کند.
" در تبصره یک این ماده آمده است که: "توبه محارب قبل از دستگیری یا تسلط بر او موجب سقوط حد است.
" و در تبصره دو آن نیز آمده است که: "در زنا و لواط هرگاه جرم به عنف، اکراه و یا با اغفال بزه‌دیده انجام گیرد، مرتکب در صورت توبه و سقوط مجازات به شرح مندرج در ماده به حبس یا شلاق درجه شش یا هر دوی آنها محکوم می‌شود.
" با توجه به این ماده می‌توان گفت که توبه در جرائم موجب حد، به استثنای قذف و محاربه، مطابق قاعده تا پیش از اثبات جرم، منجر به ساقط شدن حد می‌شود.
اما پس از آن اثبات جرم، در صورت همراهی با اقرار، دادگاه می‌تواند عفو مجرم را از سوی رئیس قوه قضاییه درخواست کند.