چک چیست ؟ انواع و ارکان آن

چک، یکی از اسناد تجاری مهم است که در یک برگه ویژه نوشته می‌شود.
قوانین مربوط به چک، به دلیل اینکه نقش آن در جایگزینی پول نقد و ایجاد راحتی در پرداخت‌های نقدی بین افراد در معاملات روزمره بود، تنظیم و تعریف شد.
در واقع، در هنگام صدور چک، فرد صادر کننده باید مطمئن باشد که در حساب بانکی خود مبلغ مورد نیاز برای این چک را دارد و به جای پرداخت و دریافت نقدی، از چک استفاده نماید.
استفاده از چک به جای پول نقد در تراکنش‌های روزمره از این نظر به‌خصوص مفید است که از چک استفاده می‌کنند.

در زمان حاضر، با این‌که از ذهنیت وجودی چک برخورداریم، اما استفاده از آن به عنوان یکی از اسناد تجاری مهم توسط مردم و بازرگانان همچنان ادامه دارد.
انواع چک‌ها دارای اعتبار هستند و افراد می‌توانند بر اساس نیاز خود از انواع مختلف چک‌ها استفاده کنند.

در این مقاله، به شرحی درباره مفهوم چک و انواع مختلف آن و نیز دیدیم که چگونه اعتبار چک تعیین می‌شود.
سپس، ارکان این وسیله پرداخت را مورد بررسی قرار دادیم.
در طی ادامه مقاله، لطفاً همراه ما باشید.

چک چیست ؟

طبق قانون، چک یک نوشته است که اجازه می‌دهد به صادرکننده، معمولاً یک بانک، دستور داده شود تا تمام یا بخشی از مبلغ موجود در حساب وی را به دارنده چک پرداخت نماید.
برای صدور یک چک باید به مواردی دقت کنیم، از جمله نوشتن مبلغ چک به ترتیب عددی و حروفی، نوشتن تاریخ به صورت عدد و حروف، و همچنین نوشتن مکان صدور چک و امضای صادرکننده.
اگر چک خراب شده باشد، می‌توانیم در پشت آن کلمه یا عدد صحیح را بنویسیم و با امضا تایید کنیم.

نکته‌ای مهم درباره انواع چک، این است که فقط با امضای معتبر مورد قبول قرار می‌گیرد و استفاده از مهر یا اثر انگشت به جای امضا، پذیرفته نمی‌شود.
در بانک‌ها، هنگام ارائه چک، ابتدا امضای موجود در آن را با نمونه امضای صاحب حساب، بررسی می‌کنند.

هنگام صدور چک، یک نکته مهم وجود دارد و آن این است که صادرکننده باید برای صدور چک، میزان وجوه لازم را در حساب جاری خود داشته باشد.

چک، باید تحویل داده شده و در صورت عدم وجود چک برگشتی، باید پرداخت شود.
اگر صادرکننده چک، شرط پرداخت وجه را از طرف بانک تعیین کرده باشد، بانک بدون توجه به این شرط، وجه را پرداخت خواهد کرد.

انواع چک

در قسمت قبل، به توضیح این سؤال می‌پرداختیم که چک چیست و برخی از مهم‌ترین احکام مربوط به صدور چک، از منظر قانون صدور چک با اصلاحات بررسی می‌شد.
با این حال، اطلاع از انواع چک بسیار ضروری است و به همین دلیل در این قسمت، توضیحی مختصر درباره برخی از مهم‌ترین انواع چک‌ها می‌دهیم:1.
چک تضمینی: چکی است که توسط بانک صادر می‌شود و تضمین پرداخت آن توسط بانک انجام می‌شود.
این نوع چک برای ایجاد اعتماد در معاملات تجاری استفاده می‌شود.
2.
چک خودیاری: در این نوع چک، صاحب حساب بانکی چک را صادر کرده و خود به بانک تحویل می‌دهد.
در صورت عدم تسویه حساب کافی، بانک برگشت چک را اطلاع می‌دهد.
3.
چک مستدام: چکی است که به صورت مستقیم به بانک تسلیم می‌شود و صاحب حساب قادر به نوشتن نکات و شرط‌های خاص در رابطه با چک است.
با استفاده از این انواع چک‌ها، می‌توانید به راحتی در تعاملات مالی خود عمل کنید.

یکی از انواع چک، چک عادی است.
چک عادی یک چک است که صاحب حساب آن را به سایر افراد صادر می‌کند.
این نوع چک ها در عوض هیچ اعتبار پرداختی خاصی ندارند و تنها با توجه به اعتبار صاحب حساب، به آن‌ها اعتماد کرد می‌توان و باید آن‌ها را در سامانه صیاد ثبت کرد.

چک‌های تایید شده: برخلاف چک‌های معمولی، این نوع چک‌ها دارای اعتبار پرداختی بالاتری هستند، زیرا بانک مبلغ چک را در حساب تایید می‌کند.
در این روش، حساب صادرکننده برای مبلغی که در چک ذکر شده است، مسدود و جدا می‌شود و مبلغ تایید شده فقط به صاحب چک پرداخت می‌شود.

یکی از انواع چک‌ها که به درخواست مشتریان توسط بانک صادر می‌شود، چک تضمین شده یا بانکی است.
این نوع چک، به نام بانک صادرکننده یا یکی از شعبه‌های همان بانک صادر خواهد شد.
چک تضمین شده از ویژگی پرداخت وجه توسط بانک برخوردار است و امکان عقب‌نشینی نیز دارد.

مفهوم "چک رمز دار یا بین بانکی" از یک نوع چک است که توسط بانک به درخواست مشتری برای یک بانک دیگر در داخل کشور صادر می شود و عملاً منجر به انتقال مالی از حساب بانکی مشتری به بانک دیگر می شود.
این چک ها همراه با رمز صادر می شوند.

یکی از انواع چک، چک مسافرتی است که به عنوان تراول چک شناخته می‌شود.
این نوع چک توسط بانک صادر می‌شود و مبلغ آن بر روی آن درج می‌شود.
چک مسافرتی از دیگر انواع چکهاست که به صورت عمومی استفاده می‌شود.

چک سفید امضا، یک نوع چک است که توسط صادرکننده امضا شده است، اما حاوی نام دارنده، تاریخ و سایر جزئیات نمی‌باشد.
این نوع چک به عنوان چک سفید امضا شناخته می‌شود.
برخلاف سایر انواع چک، نام دارنده و جزئیات دیگر در آن قید نشده است.

مفهوم چک مدت دار: چک مدت دار یا چک وعده دار، نوعی چک است که امروز صادر شده و تاریخ سر رسید آن در آینده قرار دارد.
به عبارتی دیگر، تاریخ صدور و تاریخ سررسید چک مدت دار با یکدیگر متفاوت هستند.
برای مثال، چکی صادر شده در تاریخ ۱۲/۱۰/۹۶ با تاریخ سر رسید ۰۱/۰۲/۹۷ ختم می‌شود.

ارکان چک

در قسمت‌های قبلی، توضیح داده شد که چک چیست و انواع مختلف آن چه هستند و همچنین در مورد اعتبار هر نوع چک چگونه است توضیح داده شد.
مطابق با قوانین چک، هر چک شامل ارکانی است و برای صدور هر گونه چک، باید سه ارکان اساسی وجود داشته باشد.
پس ارکان چک عبارتند از:

صاحب حساب: اولین عنصر از اجزای چک، صاحب حساب است.
او فردی است که حساب بانکی دارد و برگه چک را تکمیل و امضا می‌کند.

پرداخت‌کننده: دومین رکن از اجزای چک، پرداخت‌کننده است.
او شخصی است که برای پرداخت مبلغ موردنظر خود چک را به صاحب حساب تحویل می‌دهد.

گیرنده: سومین رکن از اجزای چک، گیرنده است.
او شخص یا سازمانی است که قصد دارد پول موردنظر را از بانک دریافت کند.

مبلغ: چهارمین رکن از اجزای چک، مبلغ است.
در این قسمت، مبلغ موردنظر برای پرداخت در اعداد و ارقام نوشته می‌شود.

تاریخ: پنجمین رکن از اجزای چک، تاریخ است.
در این کادر، تاریخ صدور چک را ثبت می‌کنند.

عنوان: ششمین رکن از اجزای چک، عنوان است.
در این قسمت، به طور خلاصه هدف صدور چک مشخص می‌شود.

شماره حساب: هفتمین رکن از اجزای چک، شماره حساب است.
این شماره، شماره حساب بانکی صاحب حساب را نشان می‌دهد.

امضا: هشتمین و آخرین رکن از اجزای چک، امضاست.
صاحب حساب در این قسمت چک را امضا می‌کند تا آن را معتبر کند.

صاحب چک: به عنوان دومین رکن از رکن‌های چک، در این صورت مشخص می‌شود که کسی صاحب چک باشد.
صاحب چک، فردی است که برای او چک صادر شده است.
چک می‌تواند با حواله کردن به شخص مشخصی صادر شود یا به نفع حامل آن خریداری شود.
همچنین، اگر چک با پشت نویسی یا وراثت به شخص دیگری منتقل شده باشد، آن شخص هم به عنوان صاحب چک محسوب می‌شود.
طبق قانون، تنها صاحب چک مجاز به اقدام قضایی در قبال چک برگشتی است.

محلـــــــــــــــــــــــــه چک: سومین رکن از ارکان چک، محلــــــــــــه علیه است.
در اسناد تجاری، محلــــــــــــه به معنای پول است.
چک بی محلــــــــــــــــــــــــه، یعنی چکی که پول در حساب آن، وجود ندارد.
محلــــــــــــه علیه، به معنی محلی است که پول یا اعتبار چک، در آنجا وجود دارد و نگهداری می‌شود.
محلــــــــــــــــــــــــه علیه در چک، صرفاً بانک است.

در پایان، لازم است به این نکته حائز اهمیت اشاره کنیم که با اجبار برای ثبت چک در سامانه صیاد، انتظار می‌رود آمار صدور چک برگشتی به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یابد.
البته برای رسیدن به این هدف، آشنایی کامل با نحوه ثبت چک در سامانه صیاد و رعایت قوانین و مقررات مربوط به آن توسط تمامی فعالان در حوزه چک ضروری است.