چک وعده دار

بر اساس مقررات صدور حوبجی: 'حوبجی، نوشته‌ای است که با آن، فرد صادر‌کننده، مبالغ مالی را که بدهکار هستد، بطور کامل یا جزئی، به صورت مسترد یا واگذار به دیگری عرضه می‌کند.
' به همین دلیل، حوبجی یکی از ابزارهای پرداخت مالی است.
تشریع‌گران در سیستم تجاری و مالی، حوبجی را به عنوان وسیله‌ای برای پرداخت فوری تلقی می‌کنند و بنابراین، بر روی حوبجی، یک تاریخ صدور نیز مشخص می‌شود.

به طور عمومی، در معاملات تجاری، چک به صورت وعده‌ای صادر می‌شود.
یک نکته مهم درباره چک وعده‌ای این است که اگر در زمان سررسید چک صاحب حساب موجودی کافی نداشته یا کسری موجودی داشته باشد، دارنده چک تنها می‌تواند برخی از انواع شکایات را در برابر صادرکننده چک مطرح کند و از تعریض برخی از انواع شکایات به دلیل وعده‌دار بودن چک محروم خواهد بود.

بر اساس ارزش این مطلب، در این نوشتار نیت داریم ابتدا به سؤال زیر پاسخ دهیم: "چک وعده دار چیست؟" سپس، در ادامه، قوانینی که باید برای استفاده از "چک وعده دار" رعایت شود را بررسی کنیم و در نهایت، صحت اثر دادن به چک وعده دار را در صورت شکایت کیفری بررسی کنیم.
در صورت وجود سؤالاتی در این زمینه، ما را در این نوشتار همراهی کنید.

چک وعده دار چیست

به عنوان ما قبلاً گفتیم، طبق ماده 310 قانون صدور چک، چک نوعی اسناد بودجه‌ای است که مالک آن می‌تواند مبلغی را دریافت کند و سپس به شخص دیگری واگذار کند.
در واقع، چک یک ابزار پرداخت فوری است که میتواند به جای پرداخت نقدی در استفاده شود.
بنابراین، ما باید توضیح دهیم که چه مفهوم چک وعده دار را در نظر داریم.

در پاسخ به این پرسش که چک وعده دار چیست، می توانیم بگوییم که یک چک دارای یک تاریخ صدور و یک تاریخ سررسید است.
معمولاً، تاریخ صدور موجود بر روی چک، همان تاریخ صدور واقعی آن است؛ اما در صورتی که تاریخ صدور موجود بر روی چک، بعد از تاریخ صدور واقعی باشد، به آن چک وعده دار گفته می شود.
یک مثال از چک وعده دار، چک ضمانت است.

به عنوان یک نمونه، دو نفر تاریخ 22 مهر 1398 قراردادی را منعقد می‌کنند و وسیله پرداخت را با استفاده از چک تعیین می‌کنند.
شماره سریال این چک را در قرارداد ثبت می‌کنند، اما تاریخ صدور روی چک را به تاریخ 22 مهر 1399 تغییر می‌دهند.
در این صورت، به این چک، با نام چک وعده‌دار اشاره می‌کنیم زیرا تاریخی که روی چک نوشته شده است بعد از تاریخ واقعی صدور آن، یعنی تاریخ انعقاد قرارداد است.

قانون چک وعده دار

در بخش قبل، به سؤالی پاسخ داده بودیم که درباره مفهوم "چک وعده دار" بود.
توضیح داده بودیم که چک هایی که تاریخ صدور آن‌ها پس از تاریخ واقعی صدور قرار دارد، به عنوان "چک وعده دار" شناخته می‌شوند.
همچنین توضیح داده بودیم که فقط صاحبان چک در تاریخ درج شده، می توانند مبلغ آن را دریافت کنند.
حال در این قسمت، قصد داریم قانون "چک وعده دار" را مورد بررسی قرار دهیم.

قوانین مربوط به چک‌های وعده‌دار با قانون صدور چک در ارتباط است.
این قانون در سال ۱۳۵۵ توسط مجلس شورای ملی تصویب شد.
این قانون دارای بیست و دو ماده و چهار تبصره است و در سال‌های گذشته، برخی از مواد آن تغییر کرده‌اند.
قانون "اصلاح موادی از قانون صدور چک مصوب ۱۳۵۵" در سال ۱۳۷۲ توسط مجلس شورای اسلامی تصویب و همان سال توسط شورای نگهبان تأیید شد؛ آخرین اصلاحیه این قانون در سال ۱۴۰۰ صورت گرفت.

به اتفاق بند هـ ماده ۱۳ قانون صدور چک، اگر چک به صورت وعده‌دار صادر شود، قابل شکایت کیفری نمی‌باشد.
با توجه به چک وعده‌دار، قانونگذار و رویه قضایی، تاریخ نوشته شده در چک را به عنوان تاریخ صدور تلقی کرده و تاریخ انجام معامله در رویه قضایی در نظر گرفته نمی‌شود.

نحوه اجرا گذاشتن چک وعده دار

در بخش قبل، بحث کاربرد قانون چک وعده دار مانند چک تخلیه ملک را بررسی کردیم.
توضیح دادیم که قانون صدور چک در سال ۱۳۵۵ تأیید شده است و بر اساس این قانون، باید چک بدون داشتن وعده صادر شود.
در این بخش، می‌خواهیم روش اجرای چک وعده دار را بررسی کنیم.

مطابق ماده ۱۳ قانون صدور چک، امکان طرح شکایت کیفری به علت وجود وعده دار بودن چک، وجود ندارد و قانون گذار تاریخ نوشته شده بر روی چک را به عنوان تاریخ صدور در نظر می‌گیرد.
بنابراین، اجرا کردن چک وعده دار به سه صورت ممکن است:

تدوین یک ادعای قانونی از طریق دادگاه حقوقی: در روش اول، فرد حاکم بر چک، پس از دریافت گواهی عدم پرداخت چک از بانک، به یکی از ادارات خدمات قضایی مراجعه کرده و یک درخواست حقوقی را برای اجرای چک و مطالبه مبلغ آن و خسارات مربوطه تهیه می‌کند.
کپی چک و گواهی عدم پرداخت بانک نیز به درخواست اضافه می‌شود.
در این روش، حاکم بر چک می‌تواند علاوه بر درخواست پرداخت مبلغ وعده چک، هزینه‌های قضایی و خسارات خود را از طرف صادرکننده و دیگر امضاکنندگان چک، مطالبه نماید.

"برای وصول مبلغ چک از طریق اجرای ثبت، در ابتدا فردی که چکی با وعده پرداخت در دست دارد باید به بانک مراجعه کند و گواهی عدم پرداخت را دریافت کند.
سپس با ارائه همه مدارک لازم، میتواند درخواست صدور پرونده اجراییه را از دفتر ثبت محل اقدام کند.
در این روند از برچسب‌های HTML مانند و نیز می‌توانید استفاده کنید.
"

بعد از اینکه برای چک، یک اجراییه صادر می‌شود، این اجراییه به بدهکار اطلاع داده می‌شود و او می‌بایست طی ۱۰ روز مبلغ مشخص شده در چک، را پرداخت نماید یا اموالی را معرفی کند.
در صورتی که صادرکننده در طی ۱۰ روز اقدامات لازم را انجام ندهد، صاحب چک وعده‌دار می‌تواند درخواست توقیف اموال و فروش آن‌ها را به اداره ثبت ارائه کند.

اجرای مستقیم چک صیادی از طریق دادگاه حقوقی:در صورتی که در تاریخ وصول چک، حساب صادر کننده مبلغ کافی نداشته و یا کسری مبلغ داشته باشد، بانک موظف است گواهی عدم پرداخت صادر کرده و اطلاعات کامل چک را در سامانه چک‌های برگشتی بانک مرکزی ثبت کند.
همچنین، بانک باید کد رهگیری دریافت شده را بر روی گواهی عدم پرداخت درج کند.
سپس دارنده چک باید به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و با ارائه گواهی عدم پرداخت و چک برگشتی، درخواست صدور اجراییه را ثبت کند.

پس از ارسال درخواست برای صدور اجراییه و ارجاع پرونده به دادگاه، مسئول شعبه موظف است تا چک را بررسی کرده و در صورت لزوم، اقدامات لازم را برای صدور اجراییه علیه صادرکننده چک انجام دهد.
صادرکننده چک مهلت 10 روز دارد تا بدهی خود را پرداخت کند و در صورتی که در این مهلت قانونی اقدام لازم را نکند، بر اساس درخواست دارنده چک، اجرای احکام مالی صادر و برای وصول مبلغ چک از طریق توقیف اموال صادرکننده یا حکم جلب اقدام لازم را انجام می‌دهد.
در این فرآیند، جهت اطلاعات بیشتر، می‌توان از سامانه صیاد جهت استعلام چک استفاده کرد.

آیا چک وعده دار کیفری است؟

در بخش قبل، درباره "قانون اجرای چک وعده دار" صحبت کردیم و بیان کردیم که برای اجرای چک وعده دار از طریق مسیر قانونی، باید به دفاتر خدمات قضایی یا اجرای ثبت مراجعه کنیم.
همچنین، امکان استعلام صیادی چک و صدور گواهی عدم پرداخت آن از طریق سامانه صیاد وجود دارد.
اما در این قسمت، به سوال اینکه آیا اجرای چک وعده دار بازدهی جرمی دارد، پاسخ خواهیم داد.

برای پاسخ به این پرسش، بایستی به ماده 13 قانون صدور چک مراجعه نماییم.
طبق بند ه این ماده، در صورتی که مشخص شود چک بدون تاریخ صادر شده یا تاریخ صدور واقعی چک، قبل از تاریخ ذکر شده در متن چک باشد، در این حالت چک قابل تعقیب کیفری نمی‌باشد.
همچنین، برای صادرکننده چک وعده دار، در قانون هیچ مجازاتی تعیین نشده است.