مرابحه، یک سند تجاری است که در میان تجار و غیرتجار بیشترین استفاده را دارد و در مقایسه با سایر اسناد تجاری، اهمیت بیشتری دارد. مرابحهها انواع مختلفی دارند. علاوه بر مرابحههای معمولی که توسط اشخاص و برای حساب خود صادر میشوند، انواع دیگری از مرابحه نیز وجود دارد، همانند مرابحههای تضمینی و مرابحههای رمزدار که به دلیل افزایش امنیت این مرابحهها و قابلیت بیشتر جابجایی آنها، استفاده میشوند.

یکی از انواع چک، چک با رمز (چک رمزدار) است. چک رمزدار یا Password-Protected Cheque یک نوع چک است که توسط بانک ها صادر می شود و تفاوت آن با چک های معمولی است که توسط اشخاص صادر می شوند. در این نوع چک، بانک براساس درخواست مشتری یک چک را صادر می کند که دارای یک رمز مخصوص است و نقد شدن و پرداخت آن توسط بانک تضمین می شود.

با توجه به حقیقتی که چک‌های رمزدار دارای مقررات و قوانین خاصی است، این مقاله به تشریح سؤالی اختصاص دارد که به آن پاسخ خواهیم داد: چک رمزدار به چه معناست؟ در ادامه تعریف نسخه‌های بانکی و نسخه‌های میان بانکی چک رمزدار را بررسی خواهیم کرد و در پایان، به بحث درباره سقف مبلغ چک رمزدار و چگونگی اعلام آن خواهیم پرداخت.

چک رمزدار چیست؟

امروزه در جوامع امروزی، چک‌ها بسیار گوناگون هستند. علاوه بر چک‌های عادی که توسط افراد در نظر گرفته می‌شوند و به صورتی که برای استفاده در طول طول زمان مناسب باشد، صادر می‌شوند، انواع دیگری از چک‌ها وجود دارند. از جمله چک‌های تضمینی و چک‌های رمزدار که به دلیل داشتن امنیت بیشتر و توانایی بیشتر در نقدشوندگی، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

چک رمزدار دو نوع است: چک رمزدار بین بانکی و چک رمزدار بانکی. در ادامه به توضیح این دو نوع چک رمزدار و بیان ویژگی‌ها و تفاوت‌های آن‌ها می‌پردازیم.

چک رمزدار بین بانکی

در بخش قبل، توضیحی درباره یکی از انواع چک بانکی، یعنی چک رمزدار دادیم. در این قسمت، به بیان تعریف چک رمزدار بین بانکی پرداخته و در قسمت بعد، مفهوم و کاربرد چک رمزدار بانکی را بررسی خواهیم کرد.

مزیت‌های استفاده از چک رمزدار بانکی عبارتند از: تامین امنیت و پیشگیری از سوء استفاده از آن، تضمین پرداخت آن و اصرار بر صدور چک رمزدار بین بانکی به نفع گیرنده یا دارنده چک. لازم به ذکر است که صدور چک رمزدار به حامل آن ممنوع است. در انجام معاملات ملکی، استفاده از چک رمزدار بین بانکی به جای چک عادی به شدت توصیه می‌شود؛ زیرا پرداخت آن از سوی بانک تضمین شده است.

چک رمزدار بانکی

در این قسمت ما به بحث در مورد چک رمزدار بانکی می‌پردازیم و تفاوت آن با چک رمزدار بین بانکی را توضیح می‌دهیم. قبلا در بخش‌های قبل توضیحی راجع به تعریف چک رمزدار و ویژگی‌های چک رمزدار بین بانکی ارائه داده بودیم.

برخلاف چک رمزدار بین بانکی، یک چک رمزدار بانکی قابل انتقال است؛ نحوه‌ی انتقال چک بانکی به این صورت است که اگر صاحب چک پشت چک رمزدار بانکی را امضا کند، چک می‌تواند منتقل شود. به همین دلیل، چک رمزدار بانکی در حقیقت پول نقد است و به اندازه‌ی چک رمزدار بین بانکی، کمتر از امنیت برخوردار است.مهمترین نقص چک رمزدار بانکی همین ویژگی است، زیرا اگر چک رمزدار بانکی گم شود، هر کسی که آن را به بانک ارائه دهد می‌تواند مبلغ آن را نقد کند.

سقف مبلغ چک رمزدار

پس از معرفی چک رمزدار و توضیح ویژگی های آن و نیز معرفی چک رمزدار بین بانکی و تفاوت آن با چک رمزدار بانکی، در این قسمت سعی می‌کنیم به سوال مهمی پاسخ دهیم، یعنی سقف مبلغ قابل استفاده در چک رمزدار چیست؟

نحوه استعلام چک رمزدار

از ابتدای سال ۱۴۰۰ شروع به کار کرده و با اعلام بانک مرکزی، سامانه صیاد رسماً آغاز شد؛ که در این سامانه ثبت چک ها و سایر عملیات مربوط به آن الزامی است. یکی از عملیات مرتبط با چک، استعلام چک است که با وارد کردن شناسه صیادی چک در سامانه صیاد برای متقاضیان قابل دسترس است. به همین دلیل ممکن است سوالی درباره نحوه استعلام چک رمزدار پیش بیاید.

در قسمت های قبل، ما بیان کرده بودیم که چک رمزدار، به دو نوع تقسیم می شود: چک رمزدار بانکی و چک رمزدار بین بانکی. همچنین، توضیح داده بودیم که چک رمزدار بانکی، چکی است که توسط بانک، به درخواست مشتری، برای اشخاص حقیقی و حقوقی صادر می شود و نه بانک دیگر؛ در حالی که، چک رمزدار بین بانکی، چکی است که توسط بانک، به در خواست مشتری، برای یک بانک دیگر صادر می گردد و بر عهده آن بانک قرار می گیرد.

"اما یک نوع دیگر از چک در سیستم بانکی کشور ما به نام "چک تضمین شده" وجود دارد که کاربردهای مهمی دارد. در این نوع از چک، مشتری درخواست صدور یک چک تضمین شده را به بانک می‌دهد، و در پرداخت وجه چک، بانک تضمین می‌کند. از این رو، ممکن است پرسشی درباره تفاوت بین چک تضمین شده و چک رمزدار مطرح شود. در این قسمت، به توضیح تفاوت بین چک تضمین شده و چک رمزدار می‌پردازیم که عبارت است از:"

زمانی که بانک یک چک تضمین شده را صادر می‌کند، مبلغ مربوطه از حساب متقاضی کسر می‌شود. در واقع، این عمل باعث می‌شود که بانک عاملیت پرداخت مبلغ چک تضمین شده را تضمین کند.

برخلاف چک‌های رمزدار، امکان تبدیل کردن چک به پول نقد و دریافت مبلغ آن به صورت نقدی، در چک‌های تضمین شده وجود دارد.

در مورد چک تضمین شده، امکان ارائه دستور یا تقاضای مسدودی یا منع پرداخت به بانک وجود ندارد. حتی در صورت فوت یا ورشکستگی صاحب چک، بانک همچنان موظف است مبلغ چک را به دارنده آن پرداخت نماید.

تولید چک‌های تضمین شده به نحوی بود که قبل از اصلاح مقررات قانونی، بعلاوه از جنبه‌ی حاملی نیز صادر می‌شدند. این یکی از ویژگی‌های متمایز کردن چک‌های تضمین شده و رمزگذاری شده بود. اما با اصلاح مقررات قانونی صدور چک‌ها، در حال حاضر تنها امکان صدور چک‌های تضمین شده از طریق سامانه صیاد با درج نام گیرنده وجود دارد. بنابراین، چک‌های تضمین شده دیگر امکان صدور به صورت حاملی را نخواهند داشت.