برای ساماندهی تعاملات خود، هر بازار نیازمند نهادی برای نظارت است. در این راستا، سازمان بورس و اوراق بهادار تهران به عنوان نهاد نظارتی بر بازار بورس و فرابورس فعالیت می‌کند. این سازمان اطلاعات منتشر شده توسط شرکت‌ها در سامانه کدال را مورد بررسی قرار می‌دهد و در صورت تأیید صحت آن‌ها، آن‌ها را با توجه به عنوان "پیام ناظر بازار بورس" در سایت سازمان مدیریت فناوری بورس تهران منتشر می‌کند.

نظارت بر بازار بورس: تأثیری بر تصمیم‌گیری در خرید و فروش انواع نمادها یکی از عوامل اساسی برای اتخاذ تصمیم در خصوص خرید یا فروش نمادهای مختلف، پیام‌های ناظر بازار بورس می‌باشد. براساس این پیام‌ها، وضعیت نمادها مشخص می‌شود و امکان معامله آن‌ها فراهم می‌گردد. در نتیجه، برای توانمندسازی در معاملات خود، ضروری است که همه عاملان بازار بورس با این پیام‌ها آشنا شده و از اطلاعات موجود در آن‌ها بهره‌برداری نمایند.

در این مقاله، به بیان وظیفه "ناظر بازار بورس" و توضیح مفهوم "پیام ناظر بازار بورس" و همچنین بررسی "انواع پیام ناظر بازار بورس" و "روش دسترسی به پیام ناظر بازار بورس" از طریق سایت سازمان مدیریت فناوری "بورس تهران" پرداخته شده است تا خوانندگان بتوانند با این بخش از بازار "بورس" آشنا شوند.

پیام ناظر بازار بورس چیست؟

موظفیت نظارت بر بازار در آغاز تشکیل بورس به عهده سازمان کارگزاران بورس بود، اما در سال ۱۳۸۴ مسئولیت نظارت از بورس جدا شد و به سازمان بورس و اوراق بهادار تهران واگذار شد. شرکت‌های بورسی و فرابورسی اطلاعات مالی خود را در سامانه کدال منتشر می‌کنند. نظارتگر بازار مسئول بررسی صحت این اطلاعات است و در صورت عدم تطابق آن با واقعیت، با شرکت مربوطه در تعامل می‌باشد و نماد بورسی شرکت را تا زمان رفع ابهام متوقف می‌کند. این به این معنی است که سهم شرکت مذکور تا زمانی که نماد بازگشایی نشده است، قابل خرید و فروش نمی‌باشد.

یکی از وظایف کلیدی ناظر بازار بورس، انتشار اطلاعات مهم شرکت‌های بورسی و فرابورسی مانند گزارشات فروش، صورت‌های مالی فصلی و آگهی‌های برگزاری مجامع شرکت‌ها و غیره است؛ به منظور اطلاع‌رسانی به سهام‌داران شرکت‌ها. این اطلاعات به صورت پیام ناظر بازار بورس منتشر می‌شوند. اطلاع‌رسانی های مهم ناظر بازار بورس شامل پیام‌های مانند توقف نماد شرکت‌ها، تعلیق نماد و اعمال مراحل پیش‌گشایش و انجام معاملات به صورت حراج پیوسته و ناپیوسته است. امکان مشاهده پیام ناظر بازار بورس از طریق سامانه tsetmc.com و یا نرم‌افزارهای معاملاتی مختلف وجود دارد.

انواع پیام ناظر بازار بورس

ناظر بازار بورس مسئول اطلاع رسانی مهمترین اطلاعات مربوط به فعالیت شرکت ها به سهامداران است. این اطلاعات عموما به صورت پیام های ناظر بازار بورس منتشر می شوند و شامل سه نوع اصلی است. ابتدا، اطلاعات با اهمیت منتشر شده در سایت کدال که شامل افشای اطلاعات مهم در گروه های A و B است. در دسته دوم، تخطی شرکت ها از قوانین بازار بورس مدنظر است. و در نهایت، اعلام توقف و بازگشایی نماد ها و نوع بازگشایی آنها نیز در این پیام ها آمده است. در ادامه به مروری بر مهمترین پیام های ناظر بازار بورس می پردازیم.

نماد مورد نظر به علت فاش کردن اطلاعات مهم گروه الف و ب، تعطیل شده است. این پیام به این معنی است که معامله کردن با این نماد ممنوع است به دلیل انتشار اطلاعات حساس مربوط به گروه الف و ب. اما اگر اطلاعات حساس مربوط به گروه الف باشد، آنگاه نماد بدون هیچ محدودیتی قابل معامله خواهد بود و اگر اطلاعات مربوط به گروه ب باشد، نماد با محدودیتی برابر بازگشایی خواهد شد. دامنه نوسان بازه‌ای است که در طول یک روز معاملاتی، قیمت یک نماد ممکن است در آن بازه کاهش یا افزایش یابد.

انجام معاملات به صورت حراج پیوسته و ناپیوسته: حراج پیوسته زمانی است که پس از ثبت سفارش و تطبیق قیمت های خرید و فروش، معامله بلافاصله انجام می‌شود و در آن هیچ وقفه‌ای وجود ندارد. اما در حراج ناپیوسته، قیمت گذاری انجام می‌شود و تا پایان زمان مقرر، هیچ معامله‌ای انجام نمی‌شود.

ایجاد مرحله پیش‌گشایش برای نمادها در بازار بورس وقتی در پیام ناظر بازار بورس عبارت "پیش‌گشایش 30 دقیقه‌ای" ذکر می‌شود، به معنای امکان ارسال سفارشات قبل از بازگشایی نماد است. اما در این مرحله تنها امکان انجام معامله وجود ندارد.

نماد معاملاتی، امکان معامله‌کردن آن در بازار بورس را نداردو در پیامی که توسط ناظر بازار بورس ارسال می‌شود، مدت زمان تعلیق نماد مشخص می‌شود. دلیل تعلیق نماد نیز در سامانه tsetmc.com قابل مشاهده است.در این پیام‌ها ممکن است عبارت "مشمول فرایند تعلیق" یا "تعلیق شده" ذکر شود. شرکت‌ها در صورتی که ابهام یا تاخیر در اطلاع‌رسانی داشته باشند، مشمول فرایند تعلیق می‌شوند، اما تعلیق نماد ناشی از دستورالعمل پذیرش یا افشا می‌باشد.

تغییر وضعیت یک نماد در نتیجهٔ افزایش 20 درصدی قیمت: هرگاه قیمت سهام یک شرکت در طی 5 روز کاری، بیش از 20 درصد افزایش یا کاهش نماید، نماد آن شرکت به حالت توقف در می‌آید و شرکت مربوطه ملزم است دربارهٔ این موضوع روشنگری ارائه دهد. پس از برقراری شفافیت لازم، نماد شرکت با محدودیت‌هایی در دامنهٔ نوسان، مجدداً به بازار باز خواهد گشت.

نحوه دسترسی به پیام ناظر بازار بورس

پیام ناظر بازار بورس به طرق مختلف قابل مشاهده است. تمام نرم افزارهای معاملاتی بخشی به نام پیام ناظر بازار دارند که با استفاده از آن می‌توان به پیام‌ها دسترسی پیدا کرد. سامانه‌ای به آدرس tsetmc.com که مدیریت فناوری بورس تهران آن را تأمین می‌کند، منبع اصلی برای مشاهده‌ی پیام ناظر بازار است. در ادامه به طریق دسترسی از طریق این سامانه به پیام ناظر بورس پرداخته می‌شود.

ابتدا، بایستی عبارت "سازمان مدیریت فناوری بورس تهران" یا آدرس سامانه، یعنی tsetmc.com، را در مرورگر خود جستجو نموده و وارد صفحه اولین سایت پیشنهاد شده شوید.

پس از ورود به صفحه اصلی سایت، نمادهای مختلف شرکت‌های بورسی و فرابورسی را می‌توان به وضوح مشاهده کرد. این نمادها از طریق قسمت بالای صفحه قابل دسترسی هستند. مثلاً با کلیک بر روی نماد ایران خودرو، کاربر می‌تواند وارد صفحه مربوط به این شرکت شود.

در بخش بالای صفحه نماد ایران خودرو، یک قسمت وجود دارد که با عنوان "پیام ناظر" نامگذاری شده است. با کلیک بر روی این قسمت، می توانید آخرین "پیام های ناظر بازار" مربوط به هر نماد را مشاهده و بررسی کنید.

پس از انتخاب گزینه پیام ناظر، تمام اطلاعیه‌هایی که توسط ناظر بازار بورس منتشر می‌شوند، می‌توانند مورد مشاهده قرار گیرند.

در بخش قبلی این مقاله، به انواع پیام‌های ناظر بازار بورس و تعریف هر پیام پرداخته شد. در صفحه "پیام ناظر" در بخش مربوط به هر نماد بورسی و فرابورسی، می‌توان آخرین پیام‌های منتشر شده را همراه با تاریخ انتشار و موضوع آن‌ها بررسی کرد. برخی از پیام‌های نمایش داده شده ممکن است با نماد انتخاب شده مرتبط نباشند و به سایر نمادهای بازار مربوط باشند.