اکنون استفاده از اینترنت و حضور در دنیای مجازی بخشی اساسی و پرجدی از زندگی ما شده است که نمی‌توان از آن بی‌توجه ماند. به همین دلیل، این فضا نیازمند سازماندهی و نظم است تا امنیت و حقوق اشخاص در آن تضمین شود و توسط سوءاستفاده‌کنندگان به خطر نیفتد.

فتا، اهداف و وظایف نهادی با نام پلیس فضای مجازی با پیشرفت فناوری و گسترش اینترنت، خطراتی همچون کلاهبرداری‌های اینترنتی، سرقت اطلاعات، تجاوز به حریم خصوصی و افشای اطلاعات شخصی از طریق فضای مجازی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. بهترین راه حل برای پیشگیری و مقابله با این جرایم، تشکیل یک نهاد نظارتی قوی است که قادر باشد از وقوع آن‌ها جلوگیری کند. از همین رو، نهادی با عنوان پلیس فضای مجازی (فتا) برای حفظ امنیت فضای مجازی و پیگیری جرایم در این فضا تدبیر گرفته شده است. پلیس فتا وظایف مختلفی دارد که در ادامه به توضیح آن‌ها خواهیم پرداخت. همچنین، اهداف تشکیل این نهاد نظارتی و نحوه پیگیری جرایم در صلاحیت آن نیز مورد بررسی قرار خواهند گرفت. با ما همراه باشید تا این موضوعات را به طور کامل بررسی کنیم.

پلیس فتا چیست

مطابق سؤال "نقش پلیس فتا چیست؟" بایستی به شرح زیر پاسخ داد: "فتا مخفف عبارت فضای تولید و تبادل اطلاعات است. با پیشرفت فناوری و اینترنت، انواع متفاوتی از جرایم در فضای مجازی به وجود آمده است. به همین دلیل، نیاز به یک سازمان نظارتی که از جرائم در این فضا جلوگیری کند و یا آنها را به حداقل برساند، حس می‌شود."

در ماه بهمن سال ۱۳۸۹، بر اساس دستور سردار فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، تشکیل گروه مبارزه با جرایم اینترنتی (فتا) صورت پذیرفت. این گروه با هدف کاهش جرائمی مانند کلاهبرداری های اینترنتی، جعل اسناد و اقلام، دزدی اطلاعات، تجاوز به حریم خصوصی افراد و گروه ها، هک و نفوذ به سیستم های رایانه ای و اینترنتی و سایر فعالیت های مشابه تشکیل شد.

وظایف پلیس فتا

همانطور که در بخش‌های قبل توضیح داده شد، پلیس فتا با گسترش استفاده از اینترنت، به منظور ارتقای امنیت در فضای مجازی برای کاربران و استفاده‌کنندگان اینترنت تشکیل شد. همچنین، پلیس فتا همانند سایر بخش‌های پلیس در کشور ما، مسئولیت‌های خاص خود را دارا است. برای پاسخ به این سؤال که وظایف پلیس فتا چه هستند، وظایف پلیس فتا عبارتند از:

تضمین امنیت و کاهش ریسک برای فعالیت‌های علمی، اقتصادی و اجتماعی در جامعه‌ی اطلاعاتی

حفاظت و صیانت از هویت دینی و ملی

به منظور حمایت و حفظ هویت دینی و ملیمان، نیازمند تلاش همه‌جانبه و مداوم در این زمینه هستیم. بایستی به یکدیگر احترام گذاشته و به همدیگر کمک کنیم تا هویت‌های ما در تنوع و غنای خودشان حفظ شوند. حفظ هویت دینی و ملی فرآیندی است که نه تنها بر عهده دولت و نهادهای مربوطه است، بلکه هر فرد و شخصیتی هم می تواند در این باره نقش بسیار مؤثری ایفا کند. همه باید با همکاری و تلاش فردی خود، به رعایت و تقویت این هویت‌ها بپردازیم.

بایستی با احترام به همه ادیان و مذاهب، مساوی بین آنها رفتار کنیم و از تحریف و افترا در مورد هر کدام اجتناب کنیم. برخورد با تمام افراد بر اساس احترام متقابل و مساوات کامل بایستی صورت گیرد. تشدید وحدت دینی و ملی جامعه، بستگی به همدلی و هم‌فکری ما با یکدیگر دارد. به جای تحمیل نظر یا تبلیغ خصوصیت خاصی، ما بایستی به عوامل واقعی واحد کنندهٔ ما توجه کنیم تا همدلی و همزیستی را برقرار سازیم.

صیانت از هویت ملی و دینی، نیازمند آگاهی و آموزش است. بومی سازی و ترویج فرهنگ‌های بومی و ملی، به جای تبلیغ فرهنگ خارجی، می تواند در ارتقای و احترام به هویت ما مفید باشد. در کنار آموزش دینی، ارزش‌ها، سنت‌ها و تاریخ ملی را نیز بایستی به نسل‌های آینده منتقل کنیم. به این ترتیب می‌توانیم هویت ملی و دینی خود را در برابر نیروهای خارجی حفظ کنیم و جامعه قوی و پایداری را خلق کنیم.

مراقبت و پایش از فضای تولید و تبادل اطلاعات، با هدف پیشگیری از تبدیل شدن این فضا به بستری برای انجام فعالیت‌های غیرقانونی

محترم بودن و احترام به ارزش‌ها و هنجارهای جامعه را در پیش گرفتن و از تعرض به آن‌ها منع کردن به اندازه‌ای مهم است که نشان از فرهنگ پرورشی و تربیت مناسب در جامعه است. وقتی که هر فرد قوانین و اصولی که توسط جامعه تعیین شده را رعایت کند، به آنچه به ارزش‌ها و هنجارهای جامعه سنجیده می‌شود احترام می‌گذارد. به همین دلیل، مهم است که همه افراد در هر سن و شغلی سعی کنند ارزش‌ها و هنجارهای جامعه را به عنوان یک راهنما در رفتار خود در نظر بگیرند.

اهداف تشکیل پلیس فتا

همه ما به همراه فضای دیجیتال و سایبری زندگی می‌کنیم و از آن بهره‌مندی می‌کنیم. در این دنیای مجازی، افراد زیادی درآمد خود را تامین می‌کنند و می‌توان گفت که از فضای سایبری به عنوان یک راه برای کسب درآمد استفاده می‌شود. با این حساب، امنیت این فضا و حفظ اصول اخلاقی و دینی در آن، همچنین رعایت ارزش‌های انسانی و هنجارهای جامعه، هدفی است که با آن می‌توان تشریح و توجیه تشکیل "پلیس" فضای تولید و تبادل اطلاعات (FATA) کشور را به عهده گرفت.

در مورد هدف وظایف پلیس فتا، میتوان گفت که هدف این سازمان ارمغانی از پلیس است که با استفاده از تخصص و تجهیزات لازم، امنیت فضای مجازی را تضمین کند و با پیشبینی، جلوگیری و کشف جرایمی که میتواند در این محیط رخ دهد، سر و کار داشته باشد. این سازمان نقشی بسیار حیاتی در حفظ نظم و امنیت فضای مجازی دارد. باید تاکید شود که پلیس فتا با در دست داشتن تخصص و تجهیزات لازم، برای خلق یک فضای مجازی امن تلاش میکند. عملکرد این سازمان با استفاده از منابع و اطلاعات خود، درک بهتری از رفتارها و جرایم ممکن در فضای مجازی دارد. به این ترتیب، میتوان از نظر امنیتی در این فضا بهتر و کارآمدتر عمل کرد و جرائم را کاهش داد.

نحوه رسیدگی به جرایم در پلیس فتا

در قسمت‌های قبل، توضیح داده شد که چه کسی پلیس فتا است و وظایف آن چه هستند. کار پلیس فتا عبارت است از بررسی و فعالیت در فضای مجازی. این پلیس وظیفه دارد سایت‌ها، بلاگ‌ها، فروم‌ها، شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام، تلگرام و واتساپ را مورد بررسی قرار داده و اگر با محتوای نامناسب یا رفتار غیرقانونی روبرو شود، باید اقدامات لازم را به منظور متوقف ساختن و مجازات مرتکب انجام دهد. این پلیس باید در راستای تعقیب و توقف فعالیت‌های نامناسب در فضای مجازی قدم بردارد و ضمانت‌های حقوقی را رعایت نماید.

پس از روی دادن یکی از جرایمی که باید به آن رسیدگی شود و مسئله در صلاحیت پلیس فتا باشد، نیروهای پلیس تلاش می‌کنند آن را شناسایی یا شکایتی مبنی بر آن را پیگیری کنند. از جمله جرائمی که می‌تواند مورد رسیدگی قرار گیرد، شکایت فروشگاه‌های اینترنتی در مورد کلاهبرداری است. پس از شناسایی جنایتکار، پلیس فتا به انجام تحقیقات مقدماتی، جمع آوری دلایل جنایت و یافتن مظنون می‌پردازد. پس از یافتن مظنون، او را به ارگان‌های قضایی معرفی می‌کند، زیرا به دلیل کم شدن بازجویی در این نوع جرایم، ادعا و اقرار متهم ارزش اثباتی ندارد و معمولاً برای اثبات از مدارک دیجیتالی استفاده می‌شود.

جرایم مورد پیگیری در پلیس فتا