یکی از روش‌هایی که شرکت‌های عمومی، قبل از تأسیس و ثبت شرکت، برای جذب سرمایه و تأمین مالی خود به کار می‌برند، ایجاد فرآیند پذیرش نوسانی است. با استفاده از این روش، سرمایه‌گذارانی که تمایل به داشتن بخشی از سهام شرکت دارند، می‌توانند مبلغ سرمایه‌شان را به حساب بانکی شرکت واریز کنند. این افراد باید یک برگه تعهد که شامل اطلاعات مربوط به سرمایه‌گذاری آن‌ها است را تکمیل و امضا کنند.

آشنایی با شرایط پذیرش و روش انجام این فرآیند، در افزایش سرمایه و به دست آوردن سود، به افراد کمک بسیاری می‌کند. بنابراین، همه فعالان در بازار بورس و حتی افرادی که کد بورسی ندارند، باید درباره فرآیند پذیرش شرکت‌ها و به خصوص پذیرش در صندوق‌های سرمایه گذاری آگاهی داشته باشند. این آگاهی هر چند موجب تشویق افراد برای سرمایه گذاری صحیح و اعتماد به متخصصان می‌شود، اما باید شرایط و موارد دیگری را در این فرآیند در نظر گرفت.

در این متن، به توضیح مفهوم و هدف وظیفه‌ی پذیره نویسی می‌پردازیم و اطلاعات جامع و کاربردی را در این زمینه ارائه می‌دهیم. در ابتدای این مقاله به معرفی پذیره نویسی در شرکت‌ها و معیارهای آن، همچنین روند شرکت در پذیره نویسی و مراحل مربوطه، پرداخته خواهد شد. همچنین، تفاوت‌های بین عرضه اولیه و پذیره نویسی، مانند زمان و قیمت آنها، در بخش پایانی مقاله مورد مقایسه قرار می‌گیرد.

پذیره نویسی چیست؟

یکی از عباراتی که ممکن است هر فردی که به اقتصاد و بازار سرمایه علاقه‌مند باشد، حداقل یک بار نام آن را شنیده باشد، عبارت "پرسش نویسی" است. این عبارت ممکن است برای برخی افراد ناآشنا باشد و یا حتی اگر آن را می‌شناسند، ممکن است با عبارات دیگری مانند "متقاضی شدن" اشتباه گرفته شود. برای افرادی که علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری و خرید سهام هستند، ضروری است که بدانند "پرسش نویسی" چیست و چگونه می‌توانند در چنین شرایطی شرکت کنند؟

یکی از روش‌های تامین مالی شرکت‌های سهامی عام کشور، استفاده از روش پذیرش سرمایه است. به طور کلی، زمانی که یک شرکت سهامی عام قصد تأسیس و شروع به فعالیت دارد، برای تأمین نیازهای مالی خود، سعی می‌کند سرمایه‌گذارانی را جذب کند. در این فرآیند، افرادی که مایل به سرمایه‌گذاری در شرکت هستند، علاوه بر تکمیل اسناد مرتبط با سرمایه‌گذاری، موظف هستند مبلغ سرمایه موردنظر را در یک مدت زمان مشخص واریز نمایند. این امضا و تعهدات که برای تأمین سرمایه اولیه تاسیس شرکت ضروری است، در زبان عامیانه به عنوان "پذیرش سرمایه" شناخته می‌شوند.

در صنعت مالی، شرکت‌ها معمولاً با واریز یک مبلغ مشخص به حساب خود، توانایی جذب سرمایه‌گذاران را دارند. در این فرآیند، آنها اوراق بهاداری را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهند. خرید این اوراق بهادار، پس از مدت زمانی خاص منجر به سود قابل‌توجهی می‌شود. به همین دلیل، بسیاری از سرمایه‌گذاران تمایل دارند در فرایند پذیره‌نویسی شرکت کنند، زیرا با انجام این کار، علاوه بر سرمایه‌گذاری در شرکت، به عنوان صاحب بخشی از آن نیز شناخته می‌شوند.

پذیره نویسی، عملی است که در آن متعهد می‌شویم مبلغی مشخص را واریز کرده و به خرید اوراق بهادار از یک شرکت نیازمند منابع مالی می‌پردازیم. مرحله‌هایی مانند احراز هویت و تایید شرایط مشخصی دارد که در ادامه به آن‌ها پرداخته می‌شود.

شرایط پذیره نویسی

پذیرش درخواست های ویژه در فرآیند پذیره نویسی الزامات خاصی دارد، بنابراین شرکت‌هایی که قصد تامین مالی از این طریق را دارند بایستی تمام این موارد را به درستی رعایت نمایند. ابتدایی‌ترین و اهم شرایط پذیرش، شامل تهیه یک طرح اعلامیه است که باید به دقت آماده شده و پیرو امضای موسسین به جهت ثبت طرح ارسال گردد. این طرح بایستی توسط موسسان یا موسس شرکت به اداره ثبت شرکت‌ها یا مرجع مربوطه تقدیم شود و مورد تأیید قرار گیرد الحاقات ضروری نیز صورت پذیرد.

برای انجام عملیات ثبت‌نام، لازم است نام شرکت و محل فعالیت آن، از جمله شعبه اصلی و سایر شعب به طور واضح مشخص شده باشد. همچنین بنیان‌گذاران شرکت باید مشخصات کامل خود، شغل و آدرس محل اقامت را ارائه نمایند. از جمله اقدامات مهم قبل از انجام عملیات ثبت‌نام، تعیین میزان سرمایه نقدی و غیرنقدی شرکت است؛ همچنین نوع و تعداد سهام باید مشخص شود. لیست زیر شرایط ضروری برای ثبت‌نام را ارائه می‌دهد:

تعداد اعضای هیئت مدیره یک شرکت سهام عام باید بیشتر از پنج نفر باشد. هر فرد حقیقی یا حقوقی که واجد شرایط باشد، می‌تواند در برنامه پذیره‌نویسی شرکت کند. اشخاص حقوقی باید در حدود استانداردها و هدف شرکت در برنامه پذیره‌نویسی شرکت نمایند. بر اساس ماده ۸۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، افراد غیرایرانی اجازه شرکت در برنامه پذیره‌نویسی را ندارند. اشخاص محجور به وسیله ولی، وصی، جد یا یک قیم نیز حق شرکت در برنامه پذیره‌نویسی را دارند. اعلان‌های مربوط به برنامه پذیره‌نویسی باید به درستی در اختیار علاقه‌مندان قرار گیرد. علاقه‌مندان به شرکت در برنامه پذیره‌نویسی باید به بانک مراجعه کرده و پس از ارائه تعهد سهام، مبالغ مربوطه را واریز کنند. اوراق تعهد سهام باید توسط متقاضی طبق مقررات خاص آن تکمیل و تحویل داده شود.

در صورتی که شرایطی که در لیست بالا به وسیلهٔ پذیرشگر ذکر شده است، توسط وی نقض شود، تعهد او باطل خواهد شد، اما باطل شدن تعهد یک پذیرشگر باعث لغو فرآیند پذیرش یک شرکت نخواهد شد. اگر شرکتی الزامات اولیه و مهم پذیرش را رعایت کرده باشد، می‌تواند فرصت سرمایه‌گذاری را در اختیار علاقه‌مندان قرار دهد. نحوهٔ مشارکت شرکت در فرایند پذیرش در قسمت بعد توضیح داده شده است.

نحوه شرکت در پذیره نویسی

در بخش قبل به طور خلاصه اشاره شد که اگر یک شرکت سهامی عام، قبل از تاسیس خود، طرح، اساسنامه و اظهارنامه را به اداره ثبت شرکت‌ها ارائه دهد، می‌تواند یک روزنامه را به عنوان منبع انتشار آگهی‌های خود انتخاب کند. به همین دلیل، آگهی‌های مرتبط با شروع و نحوه شرکت در پذیره نویسی در زمانی قرارداد شده توسط آن روزنامه، به چاپ خواهند رسید.

در نظر داشته باشید که تمامی اسناد و طرح‌های پذیرویسی سهام شرکت، مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرند و با ضوابط قانونی سازگاری می‌یابند. تنها در صورتی که شرکت هیچ نقص یا تخلفی نداشته باشد، مجاز به انتشار آگهی خواهد بود. علاوه بر این، نام بانکی که متقاضیان می‌توانند تعهدات خود را در آن ارائه کنند، نیز اعلام خواهد شد.

پس از انتشار آگهی‌ها، شرکت موردنظر فرآیند جذب سرمایه‌گذار را آغاز خواهد کرد و افراد علاقه‌مند و سرمایه‌گذارانی که احتمالاً مشارکت خواهند داشت، از این فرآیند مطلع خواهند شد. سرمایه‌گذاران باید از پیش به خوبی اعلامیه‌های جذب سرمایه‌گذاری را مطالعه کرده و با روش‌های جذب سرمایه‌گذاری آشنا باشند. این اشخاص باید پس از مراجعه به بانک، مقدار مبلغ سرمایه تعهد و همچنین مبلغی که توانایی پرداخت آن را بلافاصله دارند، در صورت برگزاری جلسه و در ورقه تعهد سهام یادداشت کنند و آن را در دو نسخه امضا نمایند.

علاوه بر این، طراحان وب باید در زمان پر کردن فرم تعهد سهم، مبلغی را به عنوان تضمین پرداخت به حساب شرکت واریز کنند. این مبلغ باید حداقل 35٪ از کل سرمایه درج شده در فرم تعهد فرد را پوشش دهد. علاقمندان به شرکت در طرح سهام‌گذاری باید توجه داشته باشند که امضای آنها در فرم‌های تعهد سهم به منزله قبول اساسنامه شرکت مورد نظر و تصمیمات مجمع عمومی آن شرکت است. در پایان، یک نسخه از فرم تعهد سهم همراه با رسید پرداخت مبلغ به طراح وب عرضه خواهد شد.

در صفحه‌ی تعهد می‌توانید اطلاعاتی را مشاهده کنید که شامل اطلاعات ثبتی، زمینه فعالیت، میزان سرمایه شرکت، تاریخ مجوز انتشار آگهی پذیره نویسی از مرجع مربوطه، اطلاعات بانکی و حساب شرکت، مشخصات و آدرس پذیره نویس، تعداد سهام مورد تعهد پذیره نویس و مقدار وجه قابل پرداخت است. حداقل ۳۵٪ از کل مبلغ مورد نظر باید در هنگام ارائه برگه‌ی تعهد پرداخت شده باشد. پذیره نویس باید نحوه پرداخت باقی مانده مبلغ را نیز بر اساس قوانین اساسنامه شرکت مشخص کند.

پذیره نویسی در صندوق های سرمایه گذاری

بعضی افراد ممکن است با اعتقاداتی مانند اینکه تنها با سرمایه‌گذاری در بازار بورس می‌توان به افزایش سرمایه دست یافت، موافق باشند. اما این کار نیازمند مهارت و دانش کافی است، زیرا بسیاری از افراد بدون آگاهی از روش صحیح خرید و فروش سهام در بازار بورس، بخش قابل توجهی از سرمایه خود را از دست داده‌اند. به هر حال، راه‌های ساده‌تر وجود دارد که بتوان در بازار بورس سرمایه‌گذاری کرده و سود کسب کرد. یکی از این راه‌ها، پذیره‌نویسی در صندوق‌های سرمایه‌گذاری است.

با احتمال زیاد سوالی که افراد تازه کار در این زمینه دارند این است که پذیرش نوشتاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری به چه معناست و چگونه می‌توان آن را بهره‌برداری کرد؟ اشخاص حقیقی و حقوقی می‌توانند با سرمایه‌گذاری در انواع صندوق‌ها، سرمایه و دارایی‌های خود را به مدیران حرفه‌ای و تجربه‌دار در این زمینه واگذار کنند. در نتیجه، این افراد متخصص، به جای خود، سهام و اوراق قابل معامله را خرید و فروش می‌کنند. باید به یاد داشت که شروع فعالیت یک صندوق سرمایه‌گذاری به واسطه فرآیند پذیرش نوشتاری آغاز می‌شود.

برای اشتراک گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری، می‌توان از دو روش استفاده کرد. اولین روش که به آن صندوق معاملاتی گفته می‌شود، نیازمند فعال کردن کد بورسی و کد معاملاتی است. سپس متقاضی با ورود به سامانه معاملاتی کارگزاری، می‌تواند واحدهای صندوق را خریداری کند. در این روش، واحدهای صندوق همانند سهام شرکت‌ها در بورس معامله می‌شود. اما در روش دوم، یعنی صندوق مبتنی بر صدور و ابطال، داشتن کد بورسی برای متقاضی ضروری نیست.

در صندوق‌های مبتنی بر صدور و ابطال، شخصی که علاقه‌مند به شرکت در آنهاست، می‌تواند به یکی از شعبه‌های صندوق سرمایه‌گذاری مراجعه کرده و ثبت‌نام کند. در صورتی که فرآیند ثبت‌نام یا خرید و فروش واحدهای صندوق به صورت آنلاین در یک شعبه انجام شود، باید به صورت مستقیم از طریق وب‌سایت مربوط به آن صندوق اقدام کنید. بدیهی است که معامله واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها، نیازمند پرداخت کارمزد مختص هر صندوق است و باید به نحوی که توسط صندوق معین شده است، این مبلغ را پرداخت کنید.

تفاوت عرضه اولیه و پذیره نویسی

در بخش‌های قبلی ذکر شد که به‌طور کلی، برخی افراد هنوز ممکن است در مورد مفهوم اصلی پذیره‌نویسی اشتباه فهمیده باشند و حقیقت تفاوت‌های بین دو نوع سرمایه‌گذاری، یعنی عرضه اولیه و پذیره‌نویسی، را نشناسند. در این قسمت، ما قصد داریم به صورت ساده و جامع تفاوت بین عرضه اولیه و پذیره‌نویسی را تشریح کنیم.

تفاوت عمده بین این دو روش عرضه سهام این است که قیمت آن‌ها متفاوت است. در روش "پذیره‌نویسی"، به هر سهم یک ارزش اسمی تعلق می‌گیرد که معمولاً ۱۰۰ تومان (هزار ریال) است. اما در صورت عرضه سهم در فرابورس یا بورس، هر سهم دارای یک بازه قیمت خاصی است که خریداران می‌توانند مبلغ دلخواه خود را در این بازه انتخاب کنند.

متن: "یکی از تفاوت‌های بارز بین پذیره نویسی و عرضه اولیه در بازار بورس و فرابورس، این است که در عرضه اولیه، خریداران پس از خرید سهام، تنها یک روز بعد از آن می‌توانند سهام خود را معامله کنند. به عبارت دیگر، نماد مربوط به شرکت پس از یک روز باز می‌شود. اما در پذیره نویسی، این فرآیند بسیار متفاوت است. پس از اتمام فرآیند پذیره نویسی، شرکت موظف است به ثبت برسد. این فرآیند حتی ممکن است چند ماه هم طول بکشد. به همین دلیل، در طول این مدت، نماد معاملاتی بسته بوده و امکان خرید و فروش سهام وجود ندارد."

شرکت‌هایی در حال پذیرش نویسندگان هستند که تازه قصد تأسیس و شروع فعالیت را دارند. این شرکت‌ها که در گذشته عملکرد خوبی داشته‌اند و برای اولین بار قصد عرضه سهام خود را در بازار بورس دارند، سهامی را عرضه می‌کنند. با توجه به اینکه فعالیت اولیه شرکت‌ها در بازار فرابورس و بورس انجام می‌گیرد، شرکت در این حالت ریسک کمتری نسبت به پذیرش نویسندگان دارد. زیرا پذیرش نویسندگان پس از ثبت شرکت در بازار اصلی صورت می‌گیرد.

از یک طرف، زمانی که صاحبان اولین ارائه سهام برای ثبت سفارش در نظر می‌گیرند، معمولاً یک تاریخ خاص را در نظر می‌گیرند که مدت زمان ثبت سفارش در آن حدوداً دو ساعت است. بعد از اینکه تمامی سفارش‌های متقاضیان در سیستم ثبت می‌شوند، سهام‌ها بین آن‌ها تقسیم شده و به پورتفوی اضافه می‌شوند. این در حالی است که بازه زمانی برای شرکت در فرآیند پذیره نویسی یک شرکت سهامی عام ممکن است تا 30 روز طول بکشد.

در انتها می‌توان اشاره کرد که از زمان شروع فرآیند ثبت نام، متقاضیان می‌توانند درخواست‌ها و سفارشات خود را در سامانه‌های معاملاتی ثبت کنند. این فرآیند تا زمان پایان توزیع سهام شرکت مورد نظر ادامه خواهد یافت. در برخی موارد ممکن است در روز اول ثبت نام، تقاضاها به پایان برسد و همچنین در بعضی موارد، در صورتی که مدت زمان تعیین شده به اتمام نرسیده باشد، زمان ثبت نام قابل تمدید خواهد بود.

علاقه‌مندان و سرمایه‌گذارانی که تمایل به حمایت مالی از شرکت‌های در آستانه تاسیس دارند، می‌توانند در مهلت‌های مقرر برای ثبت‌نام، با ارائه برگه‌ی تعهد و واریز مبلغ اقدام کنند. باید به این نکته توجه کرد که احتمال تمدید این مهلت‌ها وجود ندارد، بنابراین آگاهی به‌موقع و دقیق از تاریخ شروع و پایان و روش انجام ثبت‌نام بسیار مهم است. بهتر است در اولین روزهای ثبت‌نام، برای تکمیل فرم‌ها و تخصیص سرمایه، اقدام کنید، زیرا ممکن است در همان روزهای ابتدایی بازه زمانی ثبت‌نام به پایان برسد.