در طول سال‌های گذشته، دولت اغلب به شهروندان پاسخگویی نمی‌کرد و از اعمالی که انجام می‌دادش به درستی مسئولیت قبول نمی‌کرد. در نتیجه، اگر خسارتی به شهروندان ناشی از عملکرد دولت یا کارکنان دولت وارد می‌شد، دولت مجبور به جبران آن خسارت نمی‌شد. اما اکنون این رویکرد قابل قبولی نیست. به همین منظور، براساس قانون اساسی، دیوان عدالت اداری به عنوان مرجع اختصاصی برای بررسی اعتراضات شهروندان در برابر دولت تدوین شده است. دیوان عدالت اداری به عنوان یک بخش از قوه قضاییه با توجه به ماده ۱۰ قانون خود، صلاحیت و حدود اختیارات خود را تعیین می‌کند. بنابراین، در این مقاله به بررسی وظایف دیوان عدالت اداری می‌پردازیم.

رسیدگی به اعتراضات از تصمیمات و اقدامات دولت و ماموران دولتی

به موجب ماده 10 قانون دیوان عدالت اداری، دیوان عدالت اداری مسئول بررسی شکایات، تظلمات و اعتراضات اشخاص حقیقی (شهروندان) و اشخاص حقوقی حقوق خصوصی (از جمله شرکت‌های خصوصی) درباره تصمیم‌ها و اقدامات واحدهای دولتی، وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، مؤسسات، شرکت‌های دولتی، شهرداری‌ها، سازمان تأمین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و مؤسسات وابسته به آنها است. همچنین، تصمیم‌ها و اقدامات مأموران یا کارمندان این واحدها در امور مربوط به وظایف آنها نیز در صلاحیت دیوان عدالت اداری قرار دارد و می‌توان در این خصوص شکایت را در دیوان عدالت اداری پیگیری کرد.

رسیدگی به اعتراضات از آراء مراجع شبه قضایی

"مراجع شبه قضایی" به مراجعی اطلاق می‌شود که به عنوان زیرمجموعه‌ای از "قوه مجریه" شناخته می‌شوند و در برخی موارد حکم صادر می‌کنند. در صورتی که افراد به آراء و تصمیمات این مراجع و هیات‌ها اعتراض داشته باشند، می‌توانند اعتراض خود را به "دیوان عدالت اداری" مطرح کنند. به طبقه بندی ماده 10 قانون دیوان عدالت اداری، پاسخگویی و رسیدگی به اعتراضات و شکایات مربوط به آراء و تصمیمات قطعی مراجع شبه قضایی، مانند "هیئت رسیدگی به تخلفات اداری"، "کمیسیون‌های مالیاتی"، "هیئت حل اختلاف کارگر و کارفرما"، "کمیسیون موضوع ماده ۱۰۰ قانون شهرداری‌ها" در دستوالعمل قرار دارد و برعهده "دیوان عدالت اداری" است. مهلت اعتراض به آراء مراجع شبه قضایی برای اشخاص ساکن در ایران سه ماه از تاریخ ابلاغ رای است. برای آشنایی بیشتر با "سامانه پاسخگویی دیوان عدالت اداری"، بر روی لینک مربوطه کلیک کنید.

رسیدگی به شکایات استخدامی علیه دولت

علاوه بر آنچه پیش‌تر گفته شد، دیوان عدالت اداری برای حل و فصل شکایت‌های استخدامی علیه دولت، به عنوان یک نهاد عمومی، صلاحیت دارد. طبق بند سوم ماده ۱۰ قانون دیوان عدالت اداری، این دیوان مجاز است که به شکایت‌های قضات، مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری و همچنین مستخدمان واحدها و مؤسساتی که در بند ۱ ماده ۱۰ ذکر شده‌اند، در خصوص تضییع حقوق استخدامی آن‌ها رسیدگی کند.