یکی از مسئولیت‌های مهمی که به عهده شوهر قرار می‌گیرد پس از عقد ازدواج، پرداخت نفقه به همسر است. هرچند بعد از به وجود آمدن فرزند، این وظیفه نیز برای فرزندان ایجاد خواهد شد. با این حال، گاهی اوقات به دلایل موجه یا غیرموجه، شوهر ممکن است از پرداخت نفقه زن و فرزندان خود امتناع کند. در این شرایط، همسر نیز می‌تواند با مراجعه به دادگاه و تقدیم دادخواست، اقدام به مطالبه نفقه نماید.

بطور کلی، برخی اوقات همسر در مورد دعوای نفقه، در جریان دادرسی دادگاه حاضر نمی‌شود و در نتیجه حکم غیابی علیه او صادر می‌شود. اما اگر در فرآیند رسیدگی به دعوا حضور داشته باشد، او می‌تواند به خوبی از خود دفاع کند. در این شرایط، قانون به مرد اجازه می‌دهد تا درخواست نفقه کند. بنابراین، آشنایی با شرایط و روش واخواهی نفقه به مرد این امکان را می‌دهد تا دفاع خود را به دادگاه ارائه دهد و حکم پرداخت نفقه را باطل کند.

و در همین رابطه، در این مقاله، قصد داریم بررسی کنیم که اقتصادی نفقه چه معنایی دارد و شرایط و نحوه آن چگونه است. همچنین بعد از بررسی مدارک مورد نیاز، هزینه و مهلتهای اقتصادی نفقه، نمونه‌ای از دادخواست که به منظور این مقصد به دادگاه تقدیم می‌شود را نیز برای اشخاص عزیز معرفی خواهیم کرد.

واخواهی نفقه چیست

بر اساس قانون مدنی، همسر در قرارداد دائمی ملزم به پرداخت نفقه به همسر می‌شود. نفقه زن شامل خوراک، پوشاک، مسکن و هزینه‌های بهداشتی و درمانی زوجه است که باید به صورت منظم به همسر پرداخت شود. با این حال، دریافت نفقه از سوی شوهر به شرط است که زن ناشزه نباشد؛ به این معنا که اگر در دادگاه ثابت شود که زن بدون داشتن هیچ دلیل موجه، از تمکین در برابر شوهر خودداری می‌کند، هیچ نفقه‌ای به وی تعلق نخواهد گرفت.

علاوه بر ضرورت فراهم کردن نفقه برای همسر به صورت دائمی، طبق قوانین مدنی، پدر فرزندان نیز مسئولیت تامین و پرداخت هزینه‌های زندگی آن‌ها را دارد. بنابراین، پرداخت نفقه به پسر و دختر نیز، طبق قانون، به عهده پدر است. در صورتی که پدر دارای اموال کافی باشد، او می بایست به آن‌ها نفقه دهد. در صورت عدم پرداخت، می‌توان تضمین کرد که عدم پرداخت نفقه فرزندان هم از پدر با اجرای آن به عهده او قرار می‌گیرد.

با این وجود، در برخی موارد، همسر می‌تواند به دلایل متفاوت (مانند رفتار ناقابل قابل تحمل زن یا به علت وقوع برخی اختلافات خانوادگی یا سرکوب) از پرداخت نفقه به همسرش انصراف دهد و در نتیجه، همسر را در وضعیت مالی دشواری قرار دهد. در این شرایط، راه‌حل نخست برای خانم‌ها، مراجعه به دادگاه و ارائه شکایت حقوقی یا جزایی در برابر شوهر درخصوص عدم پرداخت نفقه است؛ در صورتی که این شکایت جزایی به اثبات عدم پرداخت نفقه منجر شود، ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه بر عهده خواهد بود.

اما به دلیل اینکه شاید شخصی دربارهٔ مبحث نفقه درگیری نباشد و از این موضوع آگاهی نداشته باشد، یا به دلایل دیگری در روند رسیدگی به دعوا شرکت ننموده و حکم دادگاه بر خلاف او صادر شده باشد. بر طبق قانون، اگر حکمی در حضور فردی صادر نشده باشد به نحوی که او یا وکیلش در آن دادگاه شرکت ننموده و اظهارنامه ای تقدیم نکرده باشند و حکم نیز بر خلاف او صادر شده باشد، او می‌تواند در خصوص حکم بدون حضور اعتراض واخواهی نماید.

در پاسخ به این سوال که چیست "واخواهی نفقه"، باید گفت که "واخواهی" یکی از روش‌های اعتراض به حکم دادگاه است که در شرایط خاصی کاربرد دارد. وقتی یک حکم غیابی به ضرر شخصی صادر می‌شود، در این صورت می‌توان "واخواهی نفقه" را به عنوان شوهر، در طول مدت زمان تعیین شده، در همان دادگاهی که حکم را صادر کرده است، طرح کرد. اگر مرد پس از مطلع شدن از صدور حکم و اجبار به پرداخت نفقه، اگر این حکم به صورت غیابی صادر شده باشد، می‌تواند "واخواهی نفقه" را انجام داده و شرایط و نحوه این اعتراض را در ادامه توضیح خواهیم داد.

شرایط واخواهی نفقه

در بحث قبل، توضیح داده شد که در صورت صدور حکم عدم الزام به پرداخت نفقه توسط مرد در مرحله اولیه و در غیاب او، با رعایت مهلت مشخصی، می‌توان از این حکم با درخواست واخواهی اعتراض نمود. اما سؤالی که درباره این موضوع پیش می‌آید، این است که چه شرایطی باید برآورده شود تا بتوان به حکم صادر شده درخصوص تعهد مرد به پرداخت نفقه، اعتراض کرده و آن را لغو نمود؟

برای پاسخ به این پرسش، باید بگوییم که به طور کلی، در شرایط عمومی واخواهی در دادگاه، حکم به صورت غیابی صادر می‌شود؛ نه به صورت حضوری. اما در توضیح اینکه حکم غیابی چیست، باید گفت که اگر خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی، در هیچ کدام از جلسات دادگاه، حضور نداشته و به صورت کتبی نیز، از خود دفاع نکرده باشند یا اینکه اخطاریه دادگاه، به صورت ابلاغ واقعی به ایشان نرسیده باشد، در چنین شرایطی، حکم صادره از دادگاه، غیابی بوده و می‌توان نسبت به آن واخواهی کرد.

بنابراین، شرایط برای اعلام نفقه به شرح زیر است: شخص مرد باید در جلسات دادگاه حاضر نشده و لایحه کتبی نفقه را نفرستاده باشد. همچنین، در صورتی که ابلاغیه دادگاه به صورت ابلاغ واقعی صورت نگرفته باشد (یعنی ابلاغیه دادگاه در حساب کاربری سامانه ثنا باز نشده باشد)، حکم نفقه همچنان حکم غیابی محسوب می‌شود و می‌توان درباره آن اعتراض کرد.

در صورت وجود شرایط مشخصی، مرد می تواند در خصوص حکم نفقه واخواهی کند. این حکم به صورت مجدد در همان دادگاهی که قبلاً رای صادر کرده است، مورد بررسی قرار می‌گیرد. با این حال، باید به خاطر داشت که واخواهی نفقه هم مانند سایر روش‌های اعتراض به حکم، مانعی دربرابر خود قرار داد می‌خواهد و نیازمند وجود شرایطی است که با مرور آنها، دادگاه بتواند حکم اولیه را رد کند. به عبارت دیگر، در مرحله واخواهی نفقه، مرد باید دلیل قابل قبول و معقولی را ارائه دهد تا دادگاه بر اساس آن مجوز نقض حکم قبلی را صادر کند.

به عنوان یک مثال، مرد در فرآیند پرداخت نفقه می تواند با نشان دادن فیش‌های بانکی به همسر، ادعا کند که نفقه گذشته و نفقه جاری زن را پرداخت کرده است. همچنین، اگر زن به رفتار نامناسبی مدام مشغول شود، حق دریافت نفقه را نخواهد داشت. به عنوان مثال، اگر زن کارت بانکی خود را سوزانده و شوهر به منظور پرداخت نفقه به زن دسترسی نداشته باشد، مرد می تواند با دفاع از خود در فرآیند واخواهی حکم ابتدایی را ابطال کند.

نحوه واخواهی نفقه

بطور کلی، تقاضای هرگونه حکمی به شکل واخواهی به شرایط مشخصی نیاز دارد. برای مثال، در صورت تمایل به واخواهی مهریه یا واخواهی نفقه، باید برخی اقدامات شکلی و موضوعی رعایت شود. در اینجا، ما نحوه واخواهی نفقه را بررسی و توضیح می‌دهیم و همچنین مردان را هدایت می‌کنیم که چه اقداماتی باید برای اعتراض به حکم غیابی نفقه انجام دهند.

به طور کلی، در پاسخ به این سؤال باید در نظر داشت که درخواست واخواهی نفقه معمولاً توسط همان دادگاهی رسیدگی می‌شود که قبلاً حکم غیابی را صادر کرده است. به عبارت دیگر، دادگاه اصلی صادرکننده حکم الزام به پرداخت نفقه، صلاحیت مجدد در رسیدگی به دادخواهی را خواهد داشت.

نوشتن یک دادخواست برای واخواهی نفقه در سامانه ثنا به این صورت است که مرد باید در یک زمان معین اقدام به تنظیم و ارسال دادخواست واخواهی نفقه کند. همچنین، ایجاد حساب کاربری خود با ثبت نام در سامانه ثنا الزامی است. می‌توانید ثبت نام را الکترونیکی انجام دهید.

در غیر این صورت، می‌توانید با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، علاوه بر ثبت نام در سامانه ثنا، پرونده دادخواست واخواهی نفقه را نیز به ثبت برسانید. در این فرایند، بایستی هزینه‌های مربوط به درخواست واخواهی و مدارک مورد نیاز برای ثبت اعتراض را ضمیمه نمایید. جزئیات بیشتر درباره این موضوع در بخش‌های آتی توضیح داده خواهند شد.

مدارک لازم برای واخواهی نفقه

جهت درخواست نفقه از طرف مرد، لازم است که در دادگاهی که حکم صادر می‌کند، دادخواست خود را تنظیم و ثبت نمایید. در ادامه، برای آشنایی احترام‌گذاشته‌ها، نمونه‌ای از دادخواست واخواهی نفقه را ارائه خواهیم کرد. اما سوال این است که برای درخواست نفقه، چه مدارکی باید حضور داشته باشد؟ به عبارت دیگر، کدام اسناد و مدارک برای ثبت این دادخواست لازم است؟

برای پاسخ به این سؤال، باید ذکر کرد که اعتراض و ثبت دادخواست واخواهی نفقه همانند سایر دعاوی نیازمند ارائه مدارک هویتی است. برای ثبت دادخواست واخواهی نفقه، باید اطلاعات شناسنامه و کارت ملی به صورت دقیق درج شده و مدارک مربوط به آن نیز به دادخواست ضمیمه شوند. همچنین، حکم غیابی صادره از دادگاه که برای واخواهی نفقه استفاده می‌شود، از مدارک لازم برای واخواهی نفقه است و باید به دادخواست واخواهی نفقه اضافه شود.

لازم به ذکر است که در پروسه واخواهی نفقه ، مرد می‌بایست با ارائه مدارکی که به دادگاه ارائه می‌دهد، تقاضای نقض حکم صادره را داشته باشد. به عنوان مثال، اگر نفقه زن از قبل پرداخت شده و یا زن مستحق مطالبه نفقه نباشد، می‌تواند با ارائه مدارک لازم و ضمیمه کردن آن‌ها به دادخواست واخواهی نفقه ، درخواست تجدیدنظر را داشته باشد.

هزینه واخواهی نفقه

یکی از سؤالات بزرگی که درباره واخواهی نفقه مطرح می شود، این است که هزینه واخواهی نفقه چقدر است و چگونه باید پرداخت گردد؟ پاسخ به این سؤال بسیار اهمیت دارد، چرا که طبق قانون، افرادی که دعوای نفقه را در دادگاه مطرح می کنند، باید هزینه دادرسی را پرداخت کنند. هزینه دادرسی برای واخواهی نفقه به مبلغ و میزان مشخصی در نظر گرفته شده است.

با توجه به نرخ هزینه دادرسی و تعرفه خدمات قضایی در سال 1401، هزینه هر برگه دادخواست به میزان 2 هزار تومان تعیین شده است. همچنین، هزینه دادرسی در دعاوی مالی مانند نفقه در مرحله واخواهی، معادل چهار و نیم درصد مقدار محکوم به پرداخت می‌باشد. به عبارت دیگر، اگر شوهر محکوم به پرداخت 10 میلیون تومان نفقه به زن شده باشد، باید به میزان 450 هزار تومان هزینه دادرسی برای واخواهی از حکم را پرداخت کند.

لازم به ذکر است که برای ثبت درخواست واخواهی نفقه، هزینه‌های دادرسی واخواهی نیز باید پرداخت شود. این هزینه‌ها می‌توانند از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی پرداخت شود. برای ثبت دادخواست واخواهی در سامانه ثنا و همچنین هزینه‌های دیگر مربوط به ثبت نام در سامانه ثنا، این مبالغ باید پرداخت شوند.

مهلت واخواهی نفقه

همانگونه که گفته شد، در صورتی که حکم دادگاه به صورت غیابی صادر شده باشد، امکان واخواهی از نفقه وجود دارد. در غیر این صورت، برای اعتراض به حکم صادره، باید از روش‌های دیگری مانند تجدید نظر خواهی استفاده کرد. اما سوالی که به وجود می‌آید این است که چه مدت زمانی برای واخواهی از نفقه فراهم است و همچنین مرد چه زمانی می‌تواند اعتراض خود را نسبت به حکم نفقه بیان کند؟

به این سؤال پاسخ داده می‌شود که طبق قانون، زمان برای تقاضای پرداخت نفقه بستگان متوفی به شرح زیر می‌باشد: برای اشخاصی که در ایران ساکن هستند، مهلت واخواهی از تاریخ ابلاغ واقعی حکم غیابی به مرد به مدت ۲۰ روز می‌باشد. اما برای اشخاص مقیم خارج از کشور، این مهلت به مدت ۲ ماه آغاز می‌شود. درصورتی که در مهلت مقرر واخواهی نصابی از سوی مرد صورت نپذیرد، مگر آنکه مرد به طور موجه ثابت کند نتوانسته به علت مواردی چون بیماری یا دیگر موارد موجه باشد، در این صورت، پس از تائید دادگاه موجه‌بودن عذر وی، به پرونده او رسیدگی خواهد شد.

نکته‌ای مهم درباره‌ی نحوه واخواستن نفقه و مهلت آن وجود دارد. واخواستن نفقه توسط مرد کاملاً اختیاری است، و مرد می‌تواند به جای آن، درخواست اصلاح حکم را ارائه دهد. اما اگر درخواست واخواستن نفقه به دادگاه ارسال شده و دادگاه، حکم ابتدایی را تایید کند، در این صورت نیز می‌تواند در طی 20 روز پس از پایان مهلت واخواستن یا 20 روز پس از صدور حکم در مرحله واخواستن، اقدام به تجدیدنظر کند.