از جمله اقداماتی که دادگاه‌ها به صورت خودکار انجام می‌دهند، اصدار احکام غیابی است. احکامغیابی وقتی صادر می‌شوند که خوانده دعوا در طول فرآیند دادرسی، حضوری در دادگاه نداشته و لایحه‌ای هم ارسال نکرده باشد و یا دریافتی از جانب دادگاه نیز نداشته باشد، به طوری که قادر به حضور در دادگاه و خواستگاه خوددفاعی نباشد.

بنابراین، قانونگذار به شخصی که در این دعوا محکوم می‌شود، حق داده است تا در صورت تمایل، درخواست واخواهی کند. مطابق قانون آیین دادرسی مدنی، درخواست واخواهی تنها در خصوص احکامی که به صورت غیابی صادر شده‌اند مقدور است و در رابطه با احکام حضوری کاربردی نخواهد داشت. به همین دلیل، این مقاله در ابتدا توضیح می‌دهد که واخواهی به چه معناست و سپس به توضیح واخواهی از رأی غیابی می‌پردازد.

تعریف واخواهی چیست

تعدادی روش برای انتقاد از تصمیمات دادگاه وجود دارد که یکی از آن‌ها استفاده از حکم‌های غیابی است. حکم‌های غیابی در دادگاه‌ها در صورتی صادر می‌شوند که شخص دادخواسته در جلسه حاضر نشود. در روایت قانونی رسیدگی به پرونده‌ها، هر جا که اشاره به حکم غیابی باشد، به نارضایتی یا انتقاد از آن اشاره می‌شود. برای درک مفهوم حکم غیابی، لازم است که ابتدا با تعریف آن آشنا شویم. طبق قوانین رسیدگی به پرونده‌ها، حکمی که در صورت حضور طرف دیگر در جلسه باز نمی‌شود، حکم غیابی نامیده می‌شود.

هیچ تنی به عنوان یک قاضی، وکیل یا جلاد در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نبوده‌اند.

هیچکدام از خوانندگان، وکیلان یا قائم مقامان وی هیچگونه لایحه‌ای را به دادگاه ارسال ننمایند.

و در انتها، باید توجه داشت که اخطاریه دادگاه که برای حضور طرفین در دادگاه باید ابلاغ شود، به درستی دریافت نشده است.

بنابراین، در صورتی که یک حکم غیابی صادر شده باشد، می‌توانیم در مدت زمان معین شده برای واخواهی، اعتراض خود را به دادگاه ارائه دهیم. استناد به قوانین آیین دادرسی مدنی، مهلت واخواهی برای افرادی که در ایران ساکن هستند، بیست روز و برای افرادی که در خارج از کشور ساکن هستند، دو ماه از تاریخ ابلاغ حکم غیابی است.

واخواهی از رای غیابی

همانطور که اشاره کردیم، اعتراض یکی از روش‌های مختلف برای مخالفت با تصمیماتی است که به صورت ناحضوری صادر شده اند. بنابراین، می‌توان درخواست واخواهی در مورد این احکام را داد. به همین دلیل زیر، احکام زیر قابلیت درخواست واخواهی را دارند:

حکم‌های غیابی صادر شده از دادگاه بدوی نخستین

الف) دربارهٔ حکم‌های غیابی صادر شده از دادگاه بدوی نخستین، بایستی دقت ویژه‌ای را مورد توجه قرار دهیم. این حکم‌ها در مواقعی اصداف می‌کنند که شخصی متهم به جرمی، بدون حضور در دادگاه حاضر شده و یا ناپدید شده باشد.

می‌توانید فقط در مورد احکام غیابی درخواست واخواهی کنید و نمی‌توانید در مورد احکام حضوری درخواست واخواهی کنید. بنابراین، تمام احکام غیابی که در دادگاه‌های عمومی و دادگاه انقلاب در دعاوی حقوقی صادر شده‌اند، می‌توانند مورد درخواست واخواهی قرار گیرند.

پ) آراء غیابی صادر شده توسط شورای حل اختلاف پیناته‌ای که توسط اعضای شورای حل اختلاف به غیاب داشته و در حالی که قرارعقد جلسه داسندچها صادر شده است، بعنوان آراء غیابی شناخته میشوند. این آراء به شکل کتبا در جلسه ثبت شده و تاثیر مستقیم در تصمیم‌گیری‌های این ارگان دارند. شورای حل اختلاف می‌تواند نظر آرا به‌صورت کتبی و بدون حضور طی یک جلسه رسمی منعقده صادر کند.

با توجه به قانون شوراهای حل اختلاف، حضور یا غیاب قاضی در شورای حل اختلاف به عنوان ملاک تعیین می‌شود که برای صدور رأی درباره تصمیمات دادگاه نخستین نیز استفاده می‌شود. شخص متهم که در جلسه غایب است، می تواند در زمان معینی به نسبت آن اعتراض کرده و این اعتراض را نیز "واخواهی" می‌نامند.

در حکم غیابی صادر شده توسط دادگاه تجدیدنظر، تصمیم‌هایی برای مواردی که شخص در آن جلسه غایب بوده است، اتخاذ می‌شود. این تصمیم‌ها می‌تواند شامل تجدیدنظر در موارد قبلی یا تغییر در تصمیم‌های قبلی باشد. به عنوان مثال، دادگاه تجدیدنظر می‌تواند درخواست تجدیدنظر یک دعوای قبلی را رد یا قبول کند. اگر تجدیدنظر قبول شود، ممکن است تصمیم قبلی تغییر کند و یا به جلسه دادگاه اصلی ارجاع داده شود تا مجدداً بررسی شود. احکام غیابی صادره از دادگاه تجدیدنظر برای حفظ حقوق و عدالت در خصوص مواردی که شخص غایب است، بسیار حائز اهمیت است. بنابراین، احترام به این احکام ضروری است و هرگونه تعدی به آنها ممکن است منجر به عواقب قانونی شود.

"ضوابط غیابیی که از دادگاه تجدیدنظر صادر می‌شود، نیز در زمان مقرر قابل اعتراض است. این اعتراض در همان دادگاه تجدیدنظر قابل بررسی است. علاوه بر این، اعتراض نسبت به ضوابط غیابیی که از دادگاه تجدیدنظر استان صادر می‌شود، مشابه اعتراض به ضوابط غیابی دادگاه اولیه‌ است."

مرجع واخواهی کجاست

در بخش قبل، ما معنای "واخواهی از رای غیابی" و اینکه چه نوع واخواهی‌ها به صورت قانونی امکان‌پذیر است، را بررسی کردیم. اما سؤال مهمی وجود دارد که ما نیاز داریم به آن پاسخ دهیم: "کدام مرجع قضایی باید به آن مراجعه شود واخواهی از رای غیابی را بکند؟"

می‌توان به این سوال پاسخ داد که در کلیت موضوع، مرجع ارائه دادخواست و اعتراض به دادگاه یا نهادی است که حکم غیابی را صادر می‌کند. بنابرین، اگر حکم غیابی توسط شورای حل اختلاف صادر شود، اعتراض و دادخواست نیز به شورای حل اختلاف ارائه می‌شود. همچنین، درخواست از دادگاه ابتدایی برای تغییر حکم غیابی در دادگاه ابتدایی و اعتراض به حکم دادگاه تجدیدنظر، در دادگاه تجدید نظر مطرح خواهد شد.