میان دعاوی حجم عظیمی از پرونده‌های قضایی خانواده، دعاوی "نفقه" جایگاه ویژه‌ای دارند. طبق قانون مدنی ایران، نوع‌های مختلف نفقه وجود دارد که شامل نفقه همسر و نفقه خویشاوندان یا اقوام (شامل فرزندان نیز) است.

یکی از مسائل مطروح شده در دعاوی مربوط به نفقه، بحث مربوط به ارسال دعوا به خبرگان حقوقی جهت تعیین میزان نفقه است. هزینه‌های مرتبط با خدمات خبرگان حقوقی، به عنوان مبلغی مشخص در تعرفه‌های منتشر شده توسط نهاد قضایی تعیین شده است. همچنین، پرداخت این هزینه باید در مدت زمان مشخصی انجام شود؛ در غیر اینصورت، تضمینات اجرایی نظیر ردیابی دعوا در انتظار خواهان خواهد بود. بنابراین، آشنایی با مقررات مربوط به میزان، مهلت و مسئولیت پرداخت هزینه خدمات خبرگان حقوقی در دعاوی نفقه ضروری است.

در این مقاله، ابتدا به سؤالی پاسخ خواهیم داد: هزینه کارشناسی نفقه به چه کسی واگذار می‌شود؟ سپس، در ادامه، به توضیح می‌پردازیم که هزینه‌های کارشناسی نفقه در سال ۱۴۰۱ به چه میزان است، چگونه باید آن را پرداخت کرد و مهلت واریز آن چیست؟ در انتها، هزینه کارشناسی نفقه برای سه نفر کارشناس درباره نفقه را بررسی خواهیم کرد

هزینه کارشناسی نفقه بر عهده کیست

یکی از موضوعاتی که در رسیدگی به دعاوی مربوط به نفقه مطرح می شود، امکان ارجاع دعوا به یک کارشناس رسمی دادگستری است. در نتیجه، افرادی که در دعاوی خود با این نوع ارجاع مواجه شده اند، ممکن است سوالاتی مانند "هزینه کارشناسی نفقه به عهده کیست؟"، "میزان هزینه کارشناسی در سال ۱۴۰۱ چقدر است؟" و "مهلت پرداخت هزینه کارشناسی تا چه زمانی است؟" را داشته باشند.

در ابتدا، باید درباره مبحث نفقه و انواع آن گفتگو کنیم پیش از اینکه به سوالات بالا پاسخ دهیم. بعد از توضیح این اصول و شناسایی طرف خواسته کننده و طرف درخواست شونده در نفقه، به سؤال مهمی پاسخ خواهیم داد که "هزینه مشاوره حقوقی نفقه" توسط کی تامین می‌شود؟

یکی از مسائل حقوقی که به صلاحیت دادگاه خانواده مربوط می‌شود و بخش عمده‌ای از پرونده‌های خانواده را تشکیل می‌دهد، ارائه دعاوی مربوط به نفقه است. مفهوم کلی نفقه، هزینه‌های ضروری برای زندگی را شامل می‌شود که طبق قوانین مدنی کشور ما، به دو دسته تقسیم می‌شود: یکی مربوط به نفقه زن و دیگری مربوط به نفقه اقارب یا خویشاوندان.

دعوای حاکمیت اقتصادی بانوان و طلب نفقه از طرف همسر، در برخی مواقع به عنوان یک موضوع حقوقی مطرح می‌شود. در این دعوا، بانوی خواهان حق خود را مطالبه کرده و از شوهر خواهان پرداخت هزینه‌هایی نظیر هزینه‌های زندگی روزمره و خدماتی که با وضعیت خود متناسب باشد می‌باشد.

در خصوص اختلافات مالی و نفقه بین اقوام و خانواده، که شامل نفقه فرزند نیز می‌شود، طرفی که ادعای نفقه را مطرح می‌کند (به عنوان مثال، فرزند) طرف درخواست کننده و طرفی که موظف به پرداخت نفقه است (به عنوان مثال، پدر، جد پدری یا مادر) طرف درخواست شونده می‌باشد.

هنگامی که فردی می خواهد از شخص دیگری مبلغی را به عنوان نفقه مطالبه کند، معمولاً در درخواست خود، مبلغی حدودی را تعیین می کند و در پرونده خود این درخواست را به دادگاه مطرح می کند. سپس فرد درخواست می دهد که جهت تعیین دقیق مبلغ نفقه، پرونده به یک کارشناس رسمی دادگستری ارجاع داده شود.

البته، حتی اگر خواهان درخواست کارشناسی را نکند، در صورتی که طرفین نتوانند به توافقی در مورد مبلغ نفقه برای پرداخت معینی برسند، دادگاه می‌تواند موضوع را به کارشناسی ارجاع دهد. پس از واریز هزینه کار شناسی، متخصص مربوطه نظر خود را در مورد میزان نفقه اعلام می‌کند و دادگاه نیز رای خود را صادر خواهد کرد.

هرچند، بگذریم به این که طرف درخواست کننده یا دادگاه برای تعیین میزان نفقه فرزند یا همسر ، با ارجاع به یک کارشناس متخصص، صورت گیرد، وضعیت این است که هزینه دستمزد کارشناس را باید در زمان مقرر و بر اساس تعرفه مربوطه، پرداخت کنیم. از اینرو، پرسش مطرح شده است که هزینه کارشناسی نفقه را چه کسی باید بپردازد؟

پاسخ به این سؤال در ماده ۲۵۹ قانون آیین دادرسی مدنی تعریف شده است. طبق این ماده: دستمزد کارشناس بر عهدهٔ طرف درخواست کننده است در صورتی که دادگاه قرارداد راهنمای یک کارشناس را لازم بداند و بتواند بدون انجام کارشناسی، رأی صادر کند. در مرحلهٔ اول (مرحلهٔ ابتدایی) پرداخت دستمزد کارشناس برعهدهٔ طرف درخواست کننده و در مرحلهٔ تجدیدنظر برعهدهٔ طرف تجدیدنظر کننده است.

میزان هزینه کارشناسی نفقه در سال 1401

برای افرادی که درگیر دعوای مربوط به نفقه هستند، علاوه بر وظیفه پرداخت هزینه های مناسب به کارشناسان، یکی از سوالات مهمی که وجود دارد، مربوط به میزان هزینه های کارشناسی نفقه است. در این بخش قصد داریم با مطالعه بخشنامه تعرفه دستمزد کارشناسان رسمی دادگستری، به این سوال پاسخ دهیم که میزان هزینه های کارشناسی نفقه در سال ۱۴۰۱ چقدر است.

تعیین هزینه و مزایای کارشناس رسمی دادگستری در دعوای نفقه مطابق ماده 28 دستورالعمل صادر شده توسط ریاست قوه قضاییه و تعریف شده در رابطه با تعرفه مزایا و دستمزد کارشناسان رسمی دادگستری، به این شکل مشخص شده است. بر اساس این ماده: "هزینه نفقه جاری هر همسر و اقارب، در هر مورد، حداقل 2.000.000 ریال و حداکثر 30.000.000 ریال می‌باشد."

در ارتباط با پرداخت هزینه‌ی کارشناسی نفقه در سال ۱۴۰۱، فاکتورهایی وجود دارد که باید به آنها توجه کرد. این موارد برای افرادی که قصد طرح دعوای نفقه را در مراحل ابتدایی یا تجدیدنظر دارند، بسیار مهم هستند.

در صورتی که هزینه کارشناسی نفقه توسط خواهان یا تجدیدنظرخواه پرداخت شود و او در دعوا به نفع خود پیروز شود، او مجاز است هزینه کارشناسی را به عنوان هزینه ها و خسارات دادرسی از طرف محکوم علیه درخواست کند.

در موضوع اعسار و ناتوانی مالی متقاضی در پرداخت هزینه‌های کارشناسی نفقه سال ۱۴۰۱ نکته‌ای دیگر وجود دارد. طبق ماده 5 قانون حمایت خانواده، در این زمینه تعیین تکلیف شده است. به‌طور مطابق با این ماده، در صورتی که هر یک از اصحاب دعوی به دلایل مالی قادر به پرداخت هزینه‌های مربوط به دادرسی، کارشناسی، داوری و سایر هزینه‌ها نباشد، دادگاه می‌تواند پس از بررسی وضعیت مالی و شرایط فرد، از او معافیت یا به تعویق انداختن پرداخت این هزینه‌ها را تا زمان اجرای حکم تصمیم نماید.

بنابراین، طبق این قانون، اگر فرد متقاضی قادر به پرداخت هزینه کارشناسی نفقه باشد که به اندازه مقدار تعیین شده در قرار کارشناسی نیست، می تواند از دادگاه درخواست کند تا از پرداخت این هزینه معاف شود. البته درخواست این معافیت، متفاوت از سایر درخواست‌های مرتبط با اعسار است و نیازی به تهیه یک درخواست اعسار ندارد، بلکه با یک درخواست ساده، قابل ارائه است.

نحوه پرداخت هزینه کارشناسی نفقه

پس از درخواست یکی از طرفین یا تشخیص خود قاضی پرونده، می‌تواند صادر شود قرار کارشناسی دادگاه. همچنین میزان هزینه کارشناسی نفقه نیز توسط دادگاه تعیین خواهد شد. متقاضی باید در مهلت پرداخت مقرر، هزینه را پرداخت کند. در این مرحله ممکن است سوالی پیش بیاید که نحوه پرداخت هزینه کارشناسی نفقه ۱۴۰۱ چگونه است؟

برای پاسخ به سؤال فوق، باید بگوییم که روش پرداخت هزینه کارشناسی نفقه به این صورت است که متقاضی باید به دفتر شعبه دادگاه مراجعه کرده و شماره حساب کانون کارشناسان رسمی دادگستری یا قوه قضاییه را از آنجا دریافت کند. سپس با مراجعه به شعبه بانک، در مهلت پرداخت معین، هزینه کارشناسی نفقه را واریز کند.

در مرحله بعد، فیش واریز "هزینه کارشناسی نفقه" باید به دفتر شعبه ارائه داده شود تا به پرونده اضافه شود. پس از انجام "کارشناسی"، کارشناس مربوطه می‌تواند با ارائه رسید، این فیش را از دفتر دادگاه دریافت کرده و با ارائه آن، به کانون کارشناسان برای دریافت حق الزحمه خود اقدام نماید.

مهلت پرداخت هزینه کارشناسی نفقه

در بخش های قبل، در مورد ارزش کارشناسی نفقه در سال 1401 و چگونگی واریز آن بحث کرده و اشاره کرده بودیم که روند پرداخت هزینه کارشناسی نفقه به این صورت است که متقاضیان باید به دفتر شعبه دادگاه مراجعه کرده، شماره حساب کانون کارشناسان رسمی دادگستری یا قوه قضاییه را از دفتر دریافت کنند. سپس به شعبه بانکی مراجعه کرده و در مهلت پرداختی هزینه کارشناسی نفقه را واریز نمایند.

در این بخش قصد داریم به بررسی یکی از مسائل مهم مرتبط با پرداخت هزینه کارشناسی نفقه مورد توجه قرار دهیم. موضوعی که در اینجا به آن اشاره می‌شود، مهلت پرداخت است. اهمیت این مسئله به این دلیل است که در صورتی که مهلت رعایت نشود، ممکن است درخواست کارشناسی از طرف متقاضی رد شود یا نتواند به درستی در دفاع از دعوا عمل کند. از اینرو، حتما باید به رعایت مهلت پرداخت توجه ویژه‌ای داشته باشیم.

مهلت پرداخت هزینه کارشناسی نفقه در قانون آیین دادرسی مدنی، به‌صورت واضح تعیین شده است. طبق این ماده: "پرداخت دستمزد کارشناسی بر عهده درخواست‌کننده است و اگر ظرف یک هفته از تاریخ ابلاغ نمی‌پردازد، رسیدن به نتیجه در صورتی رخ نمی‌دهد که کارشناسی انجام گرفته باشد".

هزینه کارشناس سه نفره نفقه

وقتی که کارشناس تنها نظر خود را به دادگاه ارائه می‌دهد و این نظر توسط یکی از طرفین اعتراض شود و نظریه تکمیلی کارشناس نیز قانع کننده نباشد، مسئله مربوط به کارشناسی نفقه و میزان هزینه‌های آن مطرح می‌شود. در این صورت، دادگاه ممکن است قرار ارجاع به هیات کارشناسی را صادر کند و متقاضی باید در مهلت تعیین شده هزینه کارشناسی سه نفره نفقه را پرداخت کند.