در برخی موارد، رخ دادن شرایطی ممکن است که دادگاه نیاز داشته باشد به دلایلی مانند خارج شدن از محل یا حوزه دادگاه مدنی، به ادله دعاوی پاسخ دهد. در این مواقع، استفاده از نیابت قضایی ممکن نباشد. به همین منظور، دادگاه ها طبق قوانین و مقرراتی که در قانون آیین دادرسی مدنی تعیین شده است، از نیابت قضایی استفاده می کنند. البته، نیابت قضایی می تواند در داخل کشور یا در دادگاه های خارج از کشور که به آن نیابت قضایی بین المللی می گویند، اعمال شود. در این مقاله، تمرکز ما بر روی نیابت قضایی در داخل کشور است. به همین دلیل، ابتدا در مورد نیابت قضایی داخلی صحبت خواهیم کرد و سپس به بررسی شرایط استفاده از نیابت قضایی داخلی و نحوه اجرای آن می پردازیم.

نیابت قضایی داخلی چیست

ماده ۲۹۰ قانون آیین دادرسی مدنی به مسئله‌ای به نام "نیابت قضایی داخلی" توجه ویژه‌ای دارد. طبق این ماده، در هر موقعیتی که برای بررسی دلایلی مانند گواهی‌ها و شواهد، بازدید میدانی یا هر فعالیت دیگری که ممکن است خارج از محل دادگاه صورت گیرد و این مشروط به موافقت مستقیم دادگاه نیست، مراجع مربوطه به دادگاه محلی نیابت می‌دهد تا در صورت لزوم، اقدامات موردنیاز را انجام داده و نتیجه را به صورت مکاتبه به دادگاه نیابت دهنده ابلاغ کند. این اقدامات تنها زمانی معتبر خواهند بود که باورپذیری دادگاه را داشته باشند. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره "نیابت قضایی بین‌المللی" روی لینک کلیک کنید.

شروط استفاده از نیابت قضایی داخلی

با توجه به ماده 290 قانون آیین دادرسی مدنی، استفاده از نیابت قضایی داخلی شروطی دارد. این شروط به صورت زیر است: اقداماتی که خارج از مقر یا حوزه دادگاه صورت می‌گیرد، نیابت قضایی داد محسوب می‌شود. بر اساس قانون، دادرس می‌تواند عملیات بازدید از محل یا تحقیق محلی را در خارج از حوزه خود انجام دهد، با این حال این امکان فقط در موارد خاص قابل اجرا است. بنابراین، اجرای عملیات مانند تحقیق و بازدید از محل توسط دادگاه در خارج از حوزه آن تخلف محسوب می‌شود. استفاده از نیابت قضایی بر اساس این ماده ممکن است بودجه دادگاه رسیدگی کننده به دعوا نباشد. عملکرد دادگاه نیابت کننده تنها در صورتی قابل قبول است که باورپذیر باشد.

چگونگی اجرای نیابت قضایی داخلی

منبع نماینده حقوقی موضوع یا موضوعات نماینده را به طور دقیق تعیین کرده و با ارسال اسناد و مدارک مورد نیاز به دادگاه نماینده فرستاده می‌شود. این دادگاه باید در همان محدوده اقدام کند. اجرای موضوع نمایندگی توسط دادگاه نماینده مشمول همان روالی است که برای دادگاه شکایت کننده مشخص شده است. بنابراین، اگر موضوع نمایندگی مربوط به مکانیک باشد، دادگاه باید زمان و مکان اجرای قرار مکانیک را به طرفین اعلام کند. یک نکته حائز اهمیت در باره چگونگی اجرای نمایندگی قضایی داخلی وجود دارد که دادگاه نماینده نمی‌تواند به طور جزئی اختیارات قضایی خود را به دادگاه دیگر منتقل کند.