نفقه زن چیست و ویژگی آن

معنای واژه "نفقه" در لغت هزینه و خرجی است.
طبق قوانین مدنی، پرداخت "نفقه زن" در عهده شوهر قرار دارد.
دلیل این مسئله این است که در ایران وظایف داخلی خانه به عهده "زن" می باشد و مردان مسئول تأمین هزینه های زندگی خانواده هستند.

در واقع قانونگذار برای زنانی که وظیفه انجام کارهای خانگی، حفظ آرامش خانه، تربیت فرزندان و انجام وظایفی که برای حفظ خانواده ضروری است، دارند، حقی مالی را تعیین کرده است.
این حق مالی، زنان را مجبور به اعطای آن به مردان می‌کند و راه‌هایی برای زنانی که همسرشان نفقه را پرداخت نمی‌کنند، قانونی تعیین کرده است.
به همین دلیل، در این مقاله، به بررسی مفهوم و نقش نفقه زوجه، همچنین مزایا و اهمیت آن، می‌پردازیم.

نفقه زوجه شامل چیست ؟

قانون مدنی برای تعریف وسیع نفقه زن، در ماده ۱۱۰۷ قوانین خود تاکید کرده است.
بر اساس این قانون، نفقه زن شامل همه نیازهای ضروری و متعارف و متناسب با وضعیت و نیازهای زن می‌شود.
برخی از این نیازها شامل مسکن، پوشاک، غذا، وسایل خانه و هزینه‌های پزشکی و بهداشتی می‌باشند.
در صورت لزوم یا نیاز به‌دلیل نقصان یا بیماری، پذیرفته می‌شود که نقدینگی برای خدمتکار نیز درنظر گرفته شود.

معنی نیازهای متعارف و متناسب با شرایط زن این است که مرد مسئول است که همه نیازهای زن را بر اساس فرهنگ جامعه برآورده کند.
همچنین، اگر زن به نیازهایی برای نیازهایی که متناسب با شخصیت اوست ولی خارج از فرهنگ است احتیاج دارد، همچنان مرد مسئول است که این نیازها را تامین کند.
به عنوان مثال، اگر زن از خانواده‌ای است که به خدمتکار عادت دارد، شوهر باید برای همسر خود خدمتکار مستخدم کند.

مفهومی که از این ماده به دست می‌آید این است که معیار پرداخت نفقه و مقدار آن وضعیت مالی همسر نیست، بلکه نیازهای معمول و مناسب همسر است که باید توسط همسر فراهم شود.
البته این مسئله تنها در متن قانون است و اما در عمل، قاضی نیز وضعیت مالی مرد را در تعیین مقدار نفقه به نظر می‌گیرد.

نکته مهمی که باید توجه داشته باشیم این است که در این ماده، نیازهایی از زن بیان شده است، اما باید در نظر داشت که این نیازها محدود به این موارد نمی‌شود.
در واقع، نفقه زوجه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن را دربرمی‌گیرد.

نفقه زوجه در عقد دائم و عقد موقت

بر اساس قانون مدنی، طبق ماده 1106، وظیفه پرداخت نفقه در عقد دائم به عهده شوهر است.
این ماده صرفا نفقه همسر در عقد دائم را تنظیم کرده و درباره الزام پرداخت نفقه در عقد موقت تصمیمی اتخاذ نشده است.
همچنین، طبق ماده 1113 قانون مدنی، در عقد موقت، زن حق نفقه ندارد، مگر اینکه این موضوع مشروط شده باشد یا در عقد توافق شده باشد.

یعنی در عقد موقت، اصل عدم پرداخت نفقه است؛ مگر اینکه زن و شوهر پرداخت نفقه در عقد موقت را هماهنگ کنند و یا اگر قرار نیست پرداخت نفقه در عقد موقت انجام شود، این امر براساس شرایط و عرف جامعه تعیین می‌شود.
هرچند که پرداخت نفقه در عقد موقت در قانون پیش‌بینی نشده و قبول و قرارداد آن صورت نگرفته است، اما مرد موظف به پرداخت نفقه در عقد موقت است؛ به عنوان مثال، زمانی که زن به عنوان همسر موقت، مدتی طولانی در خانه مرد زندگی می‌کند.

با توجه به متن داده شده در قانون، برای دریافت نفقه تنها شرطی وجود دارد که در ارتباط با ازدواج دائم است.
این شرط این است که زن باید از شوهرش سواستفاده نکند.
اگر زن سعی کند از شوهرش استفاده کند، شوهر می‌تواند از پرداخت نفقه خودداری کند.
همچنین، اگر در ازدواج موقت نیز نفقه به زن پرداخت شود، زن نیز ملزم به تمکین آن است.

مزایای نفقه زوجه

در قوانین مربوط به حقوق مالی زن در زندگی مشترک، ماده‌ای درباره نفقه زوجه وجود دارد.
این ماده، مزایایی را برای نفقه زوجه تعیین کرده است.
امتیازاتی که در نظر گرفته شده اند عبارتند از:

قانونا، زوجه‌ها در قالب داد خواست حقوقی قادرند نفقه‌ی گذشته خود را درخواست کنند.
به عبارت دیگر، زن برای زمانی که قبلاً بدون دریافت هیچ نفقه‌ای سپری کرده، می‌تواند درخواست نفقه را به دادگاه ارائه دهد و در صورت تصویب از طرف دادگاه، مبلغ نفقه را دریافت کند.
توصیه می شود که این خواسته‌ی نفقه‌ی گذشته به‌صورت رسمی و با شرایط قانونی صورت پذیرد.

پرداخت نفقه به زوجه، صرفاً به میزان فقر زن وابسته نیست.
به عنوان نمونه، اگر زنی شاغل بوده و قادر به تأمین نیازهای مالی خود باشد، همچنان مرد مکلف است که نفقه مربوطه را به وی پرداخت کند.

ماده 3: وظیفه پرداخت نفقه توسط مرد بر اساس توان مالی او است.
به بیان دیگر، پرداخت نفقه شرطی است که توان مالی همسر نمی‌تواند به آن پاسخ دهد؛ زیرا طبق قوانین تعیین مقدار نفقه زن، وضعیت اقتصادی همسر در نظر گرفته نمی‌شود و ملاک آن نیازهای متعارف و مناسب زن است.
با این حال، همانطور که بیان شد، در دادگاه‌ها این موضوع مورد ملاحظه قرار می‌گیرد.

پرداخت نفقه به زوجه در ایران تنها مسئولیت مرد است و در حقوق ایران، زن مجبور به پرداخت نفقه نیست.

5- زن حق‌النفقه را درخواست کرد درخواست استثنایی؛ به این معنا که در صورت ورشکستگی یا فوت شوهر، نفقه زن اولویت دارد و قبل از سایر بدهی‌های مرد پرداخت می‌شود.
ابتدا نفقه زن پرداخت می‌شود و سپس به دیگر بدهی‌ها می‌رسیم.