هر فرد تنها مسئول اعمال خود است و هیچ‌گاه نمی‌توان یک فرد دیگر را مسئول اعمالی که انجام داده است دانست. مسئولیت کیفری تنها زمانی مطرح می‌شود که فردی عملی جرم مرتکب شود. به این معنا که عملی جرم می‌باشد که انجام داده یا انجام ندادن آن در قانون مجازات شناخته شده باشد. فردی که عملی که مجازاتش تعیین شده است را انجام دهد، در واقع مرتکب جرم شده است و در این صورت مسئولیت مجازاتی را باید پذیرفت. قانونگذار در قوانین مجازات اسلامی مجازات‌هایی برای مرتکبین جرم تعیین کرده است. اما قانونگذار مواردی را نیز پیش‌بینی کرده است که در آنها فرد مرتکب مسئولیت کیفری ندارد و در نتیجه مجازاتی دریافت نمی‌کند. این موارد به عنوان "موانع مسئولیت کیفری" معرفی شده است. مواردی که در آنها عدم مسئولیت کیفری در قوانین نسبت به فرد اعمال می‌شود، شامل مواردی مانند مستی، جنون، فرد نابالغ و اکراه مرتکب می‌گردند. به شرطی که شرایط لازم برای عدم مسئولیت کیفری در قانون بیان شده باشند، فرد مرتکب هیچ مسئولیت کیفری نداشته و هیچ مجازاتی برای عمل جرمی که انجام داده است اعمال نمی‌شود. در مورد جرم قتل هم که دارای مجازات سنگین در قوانین مجازات اسلامی است، نیز موانعی بیان شده‌اند که باعث عدم اجرای مجازات برای فرد مرتکب می‌شود. به همین علت در این مقاله به بررسی موانع مسئولیت کیفری در جرم قتل و عواملی که مسئولیت کیفری در جرم قتل را مشخص می‌کنند، می‌پردازیم.

موانع مسئولیت کیفری در قتل عمد

یکی از انواع جرم با قتل می‌باشد. قتل براساس قانون، هنگامی رخ می‌دهد که فردی نیت و قصد کشتن یا گرفتن جان یک شخص دیگر را دارد. جرم قتل عمدی، شدیدترین مجازات موجود در قانون مجازات اسلامی را دارد. در این مورد، اصل اساسی این است که قاتل باید مجازات بدهد. با این حال، برخی شرایط استثنائی وجود دارد که منجر به عدم اجرای مجازات در جرم قتل می‌شود. این موارد استثنایی تحت عنوان "موانع مسئولیت کیفری در قتل عمد" در قانون مجازات اسلامی ذکر شده‌اند.

تعریف قتل عمدی مهروردم:

کلمه "مهروردم" در قانون به معنی اشاره به پنج دسته از افراد است، که در صورتی که یک فرد، که طبق قانون، مورد مهروردم قرار گرفته است را به قتل برساند، محکوم به پرداخت دیه یا انجام قصاص نخواهد شد.

اینجا نوشته‌ایم که "اشتباه در مهدورالدم بودن مقتول" به چه معناست. به این معنی است که اگر فرض کنیم مقتول مهدورالدم باشد و قاتل او را بکشد، قصاص نخواهد شد. باید به این موضوع اطمینان داشته باشیم که مقتول واقعاً مهدورالدم است و اشتباه در اینکه او مهدورالدم نبود، قابل پیش‌بینی نیست.

3- قتل عمدی در مقام دفاع: اگر فردی نیت آسیب زدن به دیگری را داشته باشد به طوری که خطر ناگهانی برای جانش ناشی شود و فرد دیگر در مقام دفاع از خودش او را بکشد، در صورتی که قاضی تشخیص دهد قصاص از این فرد ساقط می‌شود.

در صورتی که یک مقام قضایی دارای صلاحیت دستور قتل فردی را بدهد، قاتل به جرم قتل عمدی در اجرای امر آمر قانونی معرفی نخواهد شد. قتل در این مورد به عنوان عمل توسط شخص قاتل بدون تبعاتی برای او محسوب می‌شود.

تبصره: بنا به ماده ۵ قانون مجازات اسلامی، در صورتی که فردی با اراده قصد کشتن دیگری را داشته باشد و به توجه به عوامل دیگر، به عنوان مثال تحت تاثیر موقعیت استفاده قرار گیرد، قصاص به عنوان مجازات اعمال نخواهد شد.

فصل ششم: قتل غیرعمدی در حال لذت بردن در یک شبی پر هیجان، در حالی که مست و خیال‌پرداز بودم، یک واقعه تراژیک جدید رخ داد. معصومیت بی‌گناه در حرمت بیماری مست و جنبش‌های همزمان، جانی بی‌گناه را گرفت. حماقت‌هایی که تحت تأثیر میگرفتم، این واقعه غم‌انگیز را تحقیر کرد. این آزار و اذیت، مرا به درک افکار ناشی از مستی و الکل میرساند. به خاطر این تجربه تلخ، فکر می‌کنم که همواره باید مراقب عواقب مستی خود باشیم. هشدارهای قوی و جدی از دوستان و خانواده درباره منفی‌های این حالت، بسیار مهمند. بنابراین، هرگز اجازه ندهید قرار بگیرید در چنین وضعیتی، چرا که جان‌های بی‌گناه را نابود می‌کنید. دریافت کردن یک درس ارزشمند از این واقعه دشوار، فرصتی است تا به حقیقت نفوذ کند و ما را به دوری از هرگونه تجربه مستی سیال کند. این ممکن است نیازمند تلاش بیشتر و قوی‌تر در قبال خود راهنمایی شود. به‌طور خلاصه، مستی قطعاً عواقب جدی و ممکن است خطرناکی به همراه داشته باشد. بنابراین، به رسمیت شناختن تأثیرات منفی آن و توجه به نشانه‌ها و هشدارها بسیار اهمیت دارد. بنابراین، همواره مراقب خود باشید و از سوء استفاده از مواد مخدر یا الکل خودداری کنید.

٧ - قتل عمدی در حال خواب و بیهوشی.

بر اساس ماده ای از قانون مربوطه، اگر قاضی در مورد تکنیک‌هایی که توسط قانون به عنوان نقص کیفری شناخته شده و به جنایت انجامیده را تایید کند، مجازات قتل عمد اعمال نمی‌شود.

بررسی عوامل رافع مسئولیت کیفری در جرم قتل

در این بررسی، به طور خلاصه به عواملی پرداخته خواهد شد که مسئولیت کیفری را رفع می‌کنند. در اینجا به موانعی اشاره خواهیم کرد که شامل موارد زیر می‌شوند:

قتل عمدی مهدورالدم به معنای قتل عمدی یک فرد است که از نظر شرعی مستحق کشتن است. با این حال، اگر فرد موردنظر به عنوان مهدورالدم شناخته شود، قتل او همچنان موجب قصاص نمی‌شود و هیچ دیه‌ای نیز به دست قاتل معین نمی‌شود.

صحبت درباره خطا در تشخیص حالت مهدور الدم قاتل به این معنی است که اگر یک شخص دیگری را با فرض مهدور الدم بودن آن شخص به قتل برساند و اثبات شود که آن شخص واقعاً مهدور الدم نبوده است، جرم او به عنوان قتل عمد محسوب نخواهد شد و تلقی خواهد شد که قتل خوانده است که شبه عمدی است.

در حقیقت "قتل عمد در مقام دفاع مشروع" دارای عنوانی است که بیانگر این است که هر فردی که برای محافظت از جان، دارایی‌ها، ناموس و موارد مشابه عملی انجام دهد که در واقع جرم باشد، قابل تعقیب و مجازات نخواهد بود.