مفهوم عقد و قرارداد

افراد همواره در زندگی خود اقداماتی را انجام می‌دهند که در قانون مدنی تحت عنوان عقد و قرارداد شناخته می‌شوند.
به طور کلی، وقتی دو نفر توافق می‌کنند که یک عمل حقوقی را انجام دهند یا به یک کار مشترک تعهد می‌شوند، آنها سعی در انعقاد عقد یا قرارداد دارند.

تلاش می‌کنیم درباره مفاهیمی مانند عقد و قرارداد صحبت کنیم.
از این رو، به اجزای تشکیل‌دهنده‌ی تعهد نیز اشاره کرده‌ایم تا بهتر بتوانیم مطلب را درک کنیم.
در این نوشتار، مفهوم عقد و قرارداد را بررسی می‌کنیم و همچنین معنای عقد و مختصات قرارداد را بررسی می‌کنیم و در نهایت به اجزای یک تعهد می‌پردازیم.

عقد به چه معنا است؟

ماده ۱۸۳ قانون مدنی در مورد تعریف قرارداد به شرح زیر است: "تعهد کردن و پذیرفتن یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر، و توافق قبول شده توسط آن‌ها را قرارداد نامیده می شود.
" برای بهتر درک کردن این ماده می بایست آن را تحلیل نماییم.
مصدر کلمه "تعهد" مشتق از کلمه "عهد" است که به معنی بر عهده گرفتن، ملزوم کردن و بستن عهد و قرارداد است.
در اصطلاح، این کلمه به معنای بوجود آمدن رابطه حقوقی بین طرفین قرارداد است که یک شخص متعهد به انجام یا عدم انجام یک عمل می‌شود.
سؤال این است که آیا تعهد ناشی از قرارداد است یا برعکس، اثر قرارداد تعهد است؟ البته این به این معنا نیست که تعهد تنها نتیجه قرارداد است.
در واقع، تعهد ممکن است ناشی از الزامات خارج از قرارداد باشد.
بنابراین، دیناراشی از قرارداد، تعهد نامیده می‌شود.
قانون مدنی سبب ایجاد تعهد را به دو دسته تقسیم کرده است: 1.
تعهد ناشی از قرارداد: تعهدی که به دنبال انعقاد قرارداد بین طرفین بوجود می‌آید.
2.
تعهد ناشی از لوازم قرارداد: تعهدی که ناشی از الزامات خارج از قرارداد، مانند قانون، عرف و مرسومات است.

تعدادی از نتایج یک قرارداد که در قوانین مدنی بین ماده ۱۸۳ تا ۳۰۰ تشریح شده است، منجر به مشکلات مختلف شده است.
این مشکلات می‌توانند متنوع باشند و علایق مربوط به این قوانین را در بر بگیرند.
برای برخی از این مشکلات، ممکن است توسط قرارداد هایی که با طرفین انجام می شود، برنامه های مشخصی پیش بینی شده باشد.
ولی برای برخی دیگر از مشکلات، مشکلاتی برای رفع آنها وجود دارد و قوانین مدنی به طور صریح به این مسائل اشاره می کند.

ب - تبعات حاصل از الزاماتی که خارج از قرارداد قرار دارند و در مواد 301 تا 337 قانون مدنی به آنها اشاره شده است.

یکی از تقسیماتی که براساس تأثیر حقوقی آن صورت می‌گیرد، مربوط به مواردی است که با نوعی از عقد رخ می‌دهد و تغییری در حقوق مربوطه به وجود می‌آورد.
در این‌جا، ما به توضیح این موضوع می‌پردازیم.

عقود تملکی: عقدی است که تبادل املاک یا تعهدات از ناحیه طرفین را در بر می‌گیرد.
به طور دیگر، عقدی است که هر طرف به ازای چیزی، چیز دیگری دریافت می‌کند.
از جمله این نوع اعقاد، فروش، معاوضه، اجاره، قرض و وصیت تملکی می‌باشند.

۲ .
قراردادهای تعهدی: در اینگونه قراردادها، فردی به تعهد انجام کاری می‌پردازد.
می‌توان به مواردی نظیر قرارداد مساقات، حواله، کفالت، تبدیل تعهد و نامزدی اشاره کرد.

۳.
قراردادهای اذنی: مورد سوم این تقسیم بندی قراردادها، قراردادهای اذنی هستند.
قراردادهای اذنی، به قراردادهایی گفته می‌شود که در آن‌ها تعهد و التزام وجود ندارد؛ بلکه تحقق و بقای آن‌ها تنها در گرو اذن است و با برداشته شدن اذن، آن قراردادها نیز به هم می‌خورند.
بنابراین در این قراردادها، تحقق و قوام قراردادهای اذنی بسته به اذن و رضایت است.
از جمله این قراردادها می‌توان به ودیعه، عاریه، وکالت و مضاربه اشاره کرد.

تفاوت عقد و قرارداد به چه صورت است؟

تفاوت بین عقد و قرارداد می تواند با تمرکز بر عقود معین و غیرمعین به وضوح نشان داده شود.
به عنوان مثال، در یک قرارداد به یک موضوع خاص (مانند خرید و فروش یک محصول) توجه نمی شود، در حالی که در عقد، موضوع عقد خاصی در نظر گرفته می شود که بر مبنای آن توافق صورت گرفته است.
به همین دلیل، تفکیک بین این دو مفهوم از بند اول به صورت واضح نموده شده است.

در حقوق، عقد و قرارداد دو مفهوم مختلفی دارند.
عقد به عقود معینی اطلاق می‌شود که در قانون مدنی شروط و طرز انجام آن‌ها ذکر شده است نظیر عقد بیع، عقد اجاره، عقد رهن و عقد وکالت.
از سوی دیگر، قرارداد به تمامی انواع عقود (باشد معین یا نباشد) استفاده می‌شود.

قرارداد در صورتی معتبر است که با قوانین و مقررات مربوط به حفظ نظم عمومی و ارزش‌های اخلاقی سازگار باشد.
مفهوم نظم عمومی به صورت دقیق و کامل تعریف کردن آن بسیار دشوار است.
با این حال، به‌طور کلی نظم عمومی شامل مجموعه‌ای از مقررات حقوقی و تصمیمات قانونی می‌شود که در راستای حسن جریان و اداره مناسب امور مربوط به اداره کشور و حفظ امنیت و اخلاق در روابط اجتماعی قرار دارد.
این مقررات باید به‌گونه‌ای باشند که اراده افراد جامعه نتواند آنها را نقض کند و تاثیر مخربی در جامعه به وجود نیاورد.

بنابراین، نظم عمومی با منافع و مصالح جامعه پیوند خورده و طبیعت آن به طور آشکاری طوری است که تمام افراد موظف به احترام آن هستند و تجاوز به آن امری غیر قابل قبول است.
طبق گفته‌ی ناصر کاتوزیان در کتاب "فلسفه حقوق"، این نظم باید به فرم خاصی تعریف شود و برای حفظ آن لازم است که همه اشخاص به آن احترام گذاشته و مراقبت کنند.

ارکان یک تعهد

تعهد به معنای مشارکت در عقود و قراردادها به سه بخش تقسیم می‌شود:

۱.
طرفین تعهد: به معنی دو یا چند فرد واقعی یا حقوقی است.
بنابراین، برای تعبیر تعهد، لازم است یک شخص به عنوان طلبکار یا متعهد و شخص دیگری به عنوان متعهد یا مدیون وجود داشته باشد.
اما باید به خاطر داشت که در برخی موارد ممکن است تعهداتی وجود داشته باشد که هیچ متعهدی مشخص نداشته باشد، مانند بیمه عمر یا جعاله عام که در زمان انعقاد قرارداد معلوم نیست دیگری بهره‌بردار یا مدیون آن باشد.

موضوع "تعهد"، به مجموعه اقداماتی اشاره دارد که می‌تواند به صورت مادی، مانند تعهد به ساخت آپارتمان یا به صورت حقوقی، مانند تعهد به فروش یا اسقاط حق، یا ترک فعل باشد.
این موضوع نیز می‌تواند به صورت مادی مانند تعهد به عدم اشتغال به شغل پر سر و صدا یا تعهد به عدم افشای اسرار تجاری و یا به صورت حقوقی مانند تعهد به عدم انتقال عین مستاجره باشد.
بنابراین، موضوع تعهد باید مشخص و واضح و قابل تحقق باشد.

۳.
رابطه حقوقی، اجازه می‌دهد که فردی که تعهدی را متعهد شده است، بتواند از طریق آن، از متعهد درخواست اجابت تعهد خود را بکند.
این رابطه حقوقی بر اساس این است که معمولاً دین همراه با اجرای قانونی می‌باشد، که طبق آن، طرف طلبکار حق دسترسی به دادگاه یا سایر نهادهای عمومی را به منظور اجبار بدهکار به اجرای تعهد خود می‌دهد.
همین اجرای ضمانت‌شده، عاملی است که از تفاوت بین بدهکاران حقوقی و تعهدات اخلاقی نشان می‌دهد.

برای به‌دست آوردن اطلاعات بیشتر درباره مفهوم "عقد و قرارداد" می‌توانید به کانال تلگرام حقوق قراردادها پیوست شوید.
کارشناسان حقوقی دینا نیز آماده‌اند تا از طریق خدمات مشاوره حقوقی تلفنی به پرسش‌ها و سوالات شما عزیزان درباره مفهوم عقد و قرارداد پاسخ دهند.