انعقاد قرارداد و توافق، یکی از راه‌های قانونگذاری برای ایجاد اثرات حقوقی مانند مالکیت، تملک، نکاح و سایر موارد است. به دلیل حساسیت و تاثیری که معاملات از طریق قراردادها و توافق‌ها دارند، قانونگذار شرایط بطلان معاملات و شرایط عمومی و خاص صحت معاملات را تعیین کرده است.

مبادلات تصویری یکی از انواع معاملات است که با انجام معامله به صورت تصویری، سبب بی‌اثر شدن قرارداد و نامعتبر شدن آن می‌شود. انجام معامله تصویری در برخی موارد جرم شناخته شده و مجازات خود را دارد. با توجه به اینکه شناختن شرایط تحقق یک معامله تصویری نیازمند داشتن آگاهی است، لازم است که در مورد تعریف معامله تصویری آگاهی داشته باشیم.

در این مقاله به بررسی مفهوم و انجام معامله صوری، مجازات های مربوطه و حکم جرم سوءاستفاده از قولنامه صوری می‌پردازیم. همچنین، تفاوت آن با معامله به منظور فرار از دین را نیز بررسی خواهیم کرد. جهت کسب اطلاعات بیشتر، با ما همراه باشید.

معامله صوری

برای پاسخ به این سؤالات که "معامله صوری چیست و چه مجازاتی به همراه دارد؟" و "چه حکمی برای سوءاستفاده از قولنامه صوری وجود دارد؟"، ابتدا باید توضیح دهیم که به چه معناست که ما از واژه "صوری" استفاده می‌کنیم و مفهوم حقوقی "معامله صوری" چیست. سپس به سؤال "معامله صوری چیست؟" پاسخ دهیم. واژه "صوری" به معنای ظاهری و مصنوعی است و بنابراین مفهوم واجب "معامله صوری" به معنای تراکنشی است که به صورت مصنوعی و ظاهری انجام می‌شود.

مفهوم حقوقی "معامله صوری" قابل تفسیر است. اما برای درک صحیح مفهوم آن، باید به شرایط اساسی صحت معاملات در قانون مدنی مراجعه کرد. عواملی همچون قصد و رضایت طرفین، صلاحیت آن‌ها، موضوع مشخص و مشروعیت جهت تعیین شرایط معامله به عنوان شرایط عمومی صحت آن محسوب می‌شوند و در صورت عدم حضور حتی یکی از این شرایط، معامله به بطلان خواهد افتاد.

با توجه به ساختگی بودن، معامله صوری یک نوع معامله است که هدف ایجاد و انشا ندارد. به طور معمول، اینگونه معاملات برای اهداف مختلفی مانند بهره‌برداری از تسهیلات بانکی، فرار از بدهی‌ها و سایر موارد از این دست، به شکلی قراردادی با عقود معین یا نامعین منعقد می‌شوند، اما به طور واضح تر، در عمل، انتقال، تملیک و سایر اثرات حقوقی مشابه، به صورت کامل واقع نمی‌شوند.

بنابراین و با توجه به توضیحات فوق، معامله صوری یعنی یک معامله ساختگی و ظاهری است که در قالب یکی از عقود معین یا نامعین انجام می‌شود. در این نوع معامله، هدف از ایجاد قرارداد و انعقاد معامله، برقراری شرایط اصلی صحت معاملات نیست بلکه تنها به صورت ظاهری و صورتی انجام می‌شود. به همین دلیل، معامله صوری فاقد اعتبار و تاثیر است و به عبارتی باطل می‌باشد.

مجازات معامله صوری

در مطلب قبل، ما به سوال "معامله صوری چیست" پاسخ دادیم. در توضیح آن، گفتیم معامله صوری، یعنی یک معامله ساختگی و ظاهری، که در قالب یک عقد معین یا نامعین انجام می‌شود. در زمان انعقاد قرارداد معامله، هدف از ایجاد آن، شرایط اصلی صحت معاملات نبوده و تنها به صورت ظاهری ایجاد شده است. به همین دلیل، این نوع معامله باطل و فاقد اثر است.

بررسی مجازات‌های معامله صوری در قوانین ایران در این مقاله، با توضیح مفهوم معامله صوری و مجازات‌ها و حکم جرم سوءاستفاده از قولنامه صوری، می‌خواهیم به اطلاع شما برسانیم که در صورت انجام معامله به صورت صوری یا استفاده نادرست از قولنامه صوری، چه پیامدهای قانونی برای طرفین وجود خواهد داشت. مجازات‌ها و پیامدهای مرتبط با معامله صوری و سوءاستفاده از قولنامه صوری، عبارتند از: 1. تحریم‌های مالی: هرگونه معامله صوری یا سوءاستفاده از قولنامه صوری می‌تواند منجر به تحمیل جریمه مالی شود. این جریمه ممکن است به صورت جزای خالصه یا جبران خسارت برابر با میزان ضرر و زیانی که بر طرف معامله وارد شده است، تعیین گردد. 2. تعلیق مجوزها و اجازه‌ها: هرگونه معامله صوری می‌تواند منجر به تعلیق مجوزها و اجازه‌های صادر شده برای عملیات تجاری یا حرفه‌ای طرفین شود. این تعلیق ممکن است موقتی یا دائمی باشد و تا حل شدن اختلافات و ابهامات مربوطه ادامه داشته باشد. 3. تعلیق حقوق و تسهیلات: حکم معامله صوری می‌تواند به تعلیق حقوق و تسهیلات مشتریان یا همکاران طرفین منجر شود. این مسئله ممکن است برای شرکت‌ها، مؤسسات مالی یا بانک‌ها رخ دهد و باعث مشکلات مالی و اقتصادی برای آن‌ها شود. توجه داشته باشید که مشروعیت و حقمعاملات در این موارد نیز از بین می‌رود و شما ممکن است با دیگران به توافقی ناواقعی و باطل برسید. بنابراین، به جهت حفظ اعتبار و امانت داری قانونی، توصیه می‌شود در تمامی معاملات خود به قراردادهای معتبر و قانونی پایبندی کنید.

در صورتی که فردی به منظور فرار از دین، تصمیم به امضای یک قرارداد جعلی می‌گیرد و دارایی‌های خود را در یک معامله غیرحقیقی به فرد دیگری واگذار کند،‌ مجازات قرارداد جعلی برای فرد انتقال دهنده شامل حبس تعزیری و جریمه نقدی درجه ۶ است، به این معنی که شامل حبس بیش از ۶ ماه تا ۲ سال و جریمه نقدی از ۶ میلیون تومان تا ۲۴ میلیون تومان یا نصف مقدار دارایی منتقل شده به او می‌شود. همچنین مجازات انتقال گیرنده نیز شامل پرداخت نظیر قیمتی یا مالی خواهد شد که به او منتقل شده است.

در صورتی که شخصی با هدف فریب و تقلب یا انجام جرایم دیگر، مانند استخراج مال به صورت غیرقانونی و موارد مشابه، تصمیم به انجام یک معامله وهمی و ایجاد یک قرارداد وهمی و سوءاستفاده از آن بگیرد، تعیین مجازات جرم مرتکب شده به عنوان نوعی مجازات قابل اجرا برای فرد متجاوز و همچنین شخصی که در معامله وهمی شرکت کرده است، در نظر گرفته می‌شود.

پس از توضیح درباره تعریف "معامله صوری" و "مجازات انجام معامله صوری" و نحوه ایجاد "قولنامه صوری"، در ادامه مقاله، ما قصد داریم درباره شرایط حقیقت پذیری "معامله صوری" و تفاوت آن با "معامله" با هدف فرار از بدهی، صحبت کنیم و به شباهت‌ها و تفاوت‌های این دو نوع معامله پرداخت کنیم.

شرایط تحقق معامله صوری

در اقسام قبل، توضیح داده شد که مفهوم معامله ساختگی چیست و چه حکمی برای سوءاستفاده از تفاهم نامه‌های ساختگی وجود دارد و همچنین چه مجازاتی برای آن تعیین شده است. همچنین اشاره شد که این نوع معامله به شکل مصنوعی و ظاهری برای اهدافی مانند معافیت از پرداخت بدهی‌ها یا دریافت وام بانکی صورت می‌پذیرد و به همین دلیل غیرقانونی بوده و دارای اثر حقوقی نمی‌باشد.

در این قسمت، می‌خواهیم درباره شرایط تحقق معاملات مجازی صحبت کنیم. همان‌طور که توضیح داده شد، معاملهٔ مجازی یک نوع معامله ساختگی است که قوانین و شرایط معاملهٔ واقعی را ندارد. به عبارتی دیگر، طرف‌ها در هنگام انجام این نوع معاملات، نیازی به قصد و انگیزهٔ واقعی ندارند و به همین دلیل، این نوع معامله باطل است.

بنابراین، به سؤالی که می‌پرسد شرایط تحقق یک معامله صوری چیست، پاسخ می‌دهیم که شرایط تحقق یک معامله صوری عبارتند از انجام یک معامله ساختگی بدون هدف اصلی برای کسب مزایا یا آزادی از پرداخت بدهی‌ها. بسیاری از افراد معامله صوری و عقد قرارداد صوری را به عنوان یک معامله برای فرار از بدهی‌ها در نظر می‌گیرند. اکنون قصد داریم در زمینه تفاوت بین این دو مفهوم بیشتر توضیح دهیم.

تفاوت معامله صوری و معامله به قصد فرار از دین

در ابتدا، در قسمت‌های قبل توضیح داده شد که چه شرایطی برای صورت گرفتن معامله صوری نیاز است و چه پیامدهایی برای انجام این نوع معامله وجود دارد. اکنون، قصد داریم در این بخش از مقاله درباره تفاوت بین معامله صوری و معامله به قصد فرار از دین صحبت کنیم. برای روشن شدن این تفاوت‌ها، باید تعریف کنیم که چه معامله‌ای به شمار می‌رود که قصد فرار از دین در آن وجود دارد و در چه حالتی به عنوان یک معامله صوری شناخته می‌شود.

معامله به منظور افزایش مردودی و بهبود وضعیت مالی، به عملی اشاره دارد که فردی که بدهکار است، با هدف فرار از پرداخت بدهی و بدهکاری خود، علیرغم ممنوعیت قانونی، اقدام به انجام تحویل دارایی‌ها و منابع خود به شخص دیگر می‌نماید، به نحوی که باقی‌مانده مالی وی برای تسویه بدهی‌ها کفایت ننماید. انجام چنین معامله ای جرم‌انگارانه محسوب می‌گردد و پیامدهای حبس و جریمه مالی برای فرد متخلف را در پی خواهد داشت. در صورتی که این نوع معامله بصورت ظاهری باشد، یعنی قصد ایجاد آن وجود نداشته باشد، به آن معامله صوری به منظور فرار از دین اشاره می‌شود. بنابراین، تفاوت بین معامله صوری و معامله به منظور فرار از دین می‌تواند به شرح زیر باشد: "

معامله صوری، به هر شکلی باطل است، اما معامله به منظور فرار از دین، تنها در صورتی باطل خواهد شد که به صورت صوری انجام شود.

مجازات برای معامله صوری در صورتی که به هدف فرار از دین نباشد، به صورت اجرایی خواهد بود و فردی که با معامله صوری درگیر شود و آن را انجام دهد، جرمی خواهد داشت. اما در صورتی که معامله صوری به منظور فرار از دین انجام شود، مجازات زندانی بین ۶ ماه تا ۲ سال یا جرام نقدی بین ۶ میلیون تا ۲۴ میلیون تومان یا جریمه نقدی معادل نصف مبلغ قرارداد خواهد بود.

در معاملات صوری، هرگز قصد ساختن یا ایجاد شرایط اصلی معامله را نداریم؛ ولی در معاملات با هدف فرار از بدهی، فقط زمانی که آن صوری باشد، این شرایط وجود نخواهد داشت.